De mispel stamt uit Zuidwest-Azië, het enige gezegde, de mispel betreffende luidt ‘Zo rot als een mispel’, geen spreuk om bij op te springen van vreugde. De mispelvrucht is inderdaad pas rijp, d.w.z. eetbaar nadat hij is aangerot - ik weet niet of dit een bestaand woord is - en uit mijn vroegste jeugd waar ik verder nauwelijks iets van weet [de oorlog, ingekwartierde soldaten, maanlicht en zon, korenvelden, tanks, meikevers, meikersen, een brandlucht die ik met de dood associeer, het Roârland en de smaak van hazelnoten, walnoten, perziken, eierpruimen en, inderdaad, mispels] dringt ook nog zwak de smaak van de mispel tot me door. (En dat wijde, bestofte erf van De Snieder, met zijn mispelboom vlak bij de brug over de beek.)
Wat verder over De overeenkomsten tussen mij en de mispel te vertellen? De angst spreekt mee. Er is heel lang aan dat gedicht gewerkt, en je zou het bij nader inzien niet zeggen. Weliswaar kent de mispelvrucht de zin van het leven - daar ben ik wel zeker van - maar hij is beslist niet rijp in mei: stukken later. Het beeld van de dichter als vermomde zelfmoordenaar: de gehangene in de vorm van een ijspegel aan de mispelboom op de Mookerhei doet aan de droefheid van Piet Paaltjes denken. Er hangt toch geen graflucht om het gedicht, daarvoor is de mispelboom te weerbaar. Dat de vrucht, ‘ongewenst of langverwacht’ toch ontsnapt ‘aan alle velden, alle rivieren, elke waarheid’ stemt misschien een beetje tot vreugde. Daar staat immers dat hij aan alle waarheden van de uitleggers ontsnapt. Elke uitlegger heeft het dikwijls mis, want van alle mensen, en ook van alle mispelbomen, is er uiteindelijk maar één. Hij draagt een restant van oude metafysica in zich, de tovenarij uitdrijvende mispelboom. Het zowel naar rijping snakken als naar mei, stempelt de mispelboom tot zowel een melancholicus als een optimist, en ook de verleden tijd in de allerlaatste regel stemt misschien hoopvol. Ook al kent de mispelboom de zin van het leven en ook al is de roeping van de mens minder helder dan vroeger, het mispelboom-zijn is wellicht toch niet de ware bestemming.
Auteursrechtelijk beschermd