De Gids. Jaargang 157

[p. 371]

Margriet de Moor
Nijd

We hebben het nog weleens over Willy en Nora. Willy was onze moeder, Nora onze stiefmoeder. Vanzelfsprekend hebben ze elkaar nooit ontmoet.

Hoe mooi was Willy? Móói! Lang, blond, met van die blauwdooraderde handen, van die handen die tijdens een gesprek ontzettend expressief konden gebaren, maar net zo lief in de weer gingen met rijlaarzen en schoensmeer, om maar wat te noemen.

En vrolijk. Als wij lagen te blèren van heb ik jou daar, dan hoefde zij maar binnen te komen, in haar witte bloes, dan hoefde zij maar te zeggen: ‘Leeuwtjes van mijn hart, wat liggen jullie hier nou, kom maar met mij mee...’ of we merkten al dat er in huis een feeststemming heerste en de zon door hemelhoge ruiten naar binnen scheen.

Willy Meeuwenoord was haar naam. Op haar tweeëntwintigste getrouwd met een telg uit een oud Waals geslacht, die zich in Noordwijk had gevestigd. Ze vond het helemaal geen bezwaar dat Gustave, onze vader, hun verbintenis met twee zoontjes uit een eerder huwelijk opzadelde. Niks daarvan, ze sloot de dikke jongens, die slecht mee konden komen op school, in haar hart en schonk de zomer daarop het leven aan een tweeling, meisjes, wij. En zes jaar later viel ze na een acute pijn in haar borst van haar paard.

Willy en Nora. Als we aan ze denken, zien we ze naast elkaar onder de populieren aan de achterkant van het huis lopen. Willy, in nauwsluitend beige, trekt met een onbekommerd gezicht aan een sigaret, Nora kijkt gekweld voor zich uit. Willy ziet bleek. Nora heeft steenrode wangen.

Willy denkt aan paarden, aan zeeschepen, aan baby's, aan zomernachten, alles tegelijk. En zometeen een glas wijn. Nora heeft last van de warmte. IJsthee met citroen zou een weldaad zijn. Willy was een lieveling die er met haar strandvissersblik voor zorgde dat haar vijftien jaar oudere echtgenoot ophield met dromen, omdat het echte leven stukken mooier was. Hoe wij dat allemaal wisten? Dat wisten wij van Nadine, onze stiefzuster. En uit Nora's bruine ogen verdween alle zachtheid.

[p. 372]

De avond dat ze arriveerden! Ons hele huis stampvol koffers en gedraaf op de trappen! En wij die wijs waren gemaakt weer een moeder te krijgen, met een grote zus bovendien... ‘Ah, mes petites puces, jullie hebben nog warmte nodig!’: papa. Verwonderd keken we naar de ellebogen en de heupen van de vrouwspersonen die zich in de kamers op de eerste en tweede verdieping aan het installeren waren en zich vreselijk druk schenen te maken om de diepte van de klerenkasten. En papa die de rust zelf bleef en de tuindeuren openzette, het was augustus, en in de luchtstroom in het trappenhuis een van die o zo rusteloze vrouwen in haar vaart tegenhield om van achteren zijn handen om haar heupen te leggen.

Toen bekeken wij voor het eerst het gezicht van Nora.

Natuurlijk was ze knap.

Om negen uur zaten we allemaal in de salon. De vreemde spullen waren van de vloer en toch zagen de meubels en de schilderijen en de haardijzers in de vorm van driemasters er anders uit dan gewoon en keken onze broers met de uitdrukking van doofstommen naar de deur. Ze droegen hun Amerikaanse uitgaanshemden met wijde halve mouwen. Na een stilte stond Nadine op. We hadden er tot dan niet op gelet, maar het bleek dat de stem van onze stiefzuster zo traag en zuchtend was als de bas van een kerkorgel.

‘Laat ik maar eens koffie gaan zetten.’

Ze verdween naar de keuken, kwam weer terug en keek ons vragend aan. En toen had haar stem niets meer van een kerkorgel, maar alles van het schokeffect van een zoeklicht.

‘Waar bewaarde ze de Buisman?’

Dat vroeg ze. Willy. Waar bewaarde Willy de Buisman? We glimlachten zonder elkaar aan te kijken en zonder, vooral, naar Nora te kijken bij wie op dat moment de verschrikkelijke kwaal moet zijn begonnen. Het huis was dus toch het huis van altijd. Met Willy als meesteres van de stoelen en tafels, de duinlandschappen, haardijzers, foto's, klokken en theeserviezen en de wind die je altijd voelde als je op je blote voeten over de gang liep. Onze broers mompelden tabee en stonden op om zoals ze gewend waren in Duna Deli te gaan dansen.

Wat een rare avond voor een paar van die kleintjes. ‘Breng ons maar naar bed,’ zeiden we tegen Gustave. Op de trap knikkebolden we tegen zijn schouder, maar onze gedachten waren dieren die hun waakzaamheid nooit helemaal verliezen. Nadine heeft behoefte aan een muis, meenden wij, en die muis is haar moeder. Wij weten dat Nadine de zachte muis al in haar bek voelt kronkelen.

Nacht. De bovenverdiepingen van een huis aan de rand van de duinen. De jongens zijn nog niet terug. De meisjes slapen en Nadine, op

[p. 373]

zolder, doet dat ook. In de balkonkamer legt Gustave zijn arm om zijn vrouw en wil in haar oor blazen. Maar ze verdraait haar hoofd.

‘Je t'aime, Nora.’

In het begin merkten we nog niet zoveel aan haar. Als ze 's ochtends als laatste van iedereen in de keuken verscheen, dikke mond, zware oogleden, dan ging ze aan tafel zitten wachten tot Nadine de koffie voor haar inschonk. ‘Ik heb slecht geslapen,’ zei ze alleen. Of hooguit: ‘Ik had pijn in mijn buik.’ Toch wisten we dat de woorden van Nadine haar al diep moesten zijn gaan raken. Want dit was de gewoonte die Nadine had aangenomen: de kamers poetsen en boenen, om de tien stappen iets bijzonders ontdekken en daar vervolgens, wenkend met haar hand, tegen haar moeder over beginnen. Soms was het de volledige inhoud van de kelderkast, soms een van Willy's oude regenjassen die ze uitkoos om die rondzwervende koningin, mammie, aan Nora voor te stellen.

‘Dat zijn gootsteenborstels,’ legde ze bijvoorbeeld uit. ‘Ze kocht ze aan de deur. Erg mooi gemaakt, vind je niet? Ze zijn van mahoniehout.’

‘Ja, ja,’ mompelde Nora, toen nog glimlachend, en we snapten niet waarom ze niet doorliep, maar altijd weer nieuwsgierig en gekweld bleef luisteren:

‘...want als ze deze jas dichtsnoerde, met daaronder gummilaarzen en dan ook nog een oud hoedje op haar hoofd, dan zag ze eruit als een schooier. Ze kende de kust, niet als een badgast, maar als een strandvisser die er na een stormnacht met emmer en sleepnet op uitgaat.’

Waar had Nadine het over? Deed ze navraag bij Gustave of leefde ze zich alleen maar in, gissend en verdraaiend met al haar zintuigen? Vast staat dat wij Willy, zoals wij haar ooit hebben gekend, bijna volledig zijn kwijtgeraakt, opgelost als ze is in de woorden van onze stiefzuster.

‘Op zo'n ochtend liep ze vaak...’

En vast staat dat Nora algauw begon te struikelen op de trap en de bloemenvazen omgooide, en dat toen wij haar een keer door de halfopen deur achter haar kapspiegel zagen zitten, met kaarsrechte hals, dat wij toen keken naar een vrouw die niet alleen haar uiterlijk, maar de complete wereld nog maar vanuit één oogpunt kon bekijken: Willy was mooier dan Nora.

Dat gebeurde in die eerste weken, toen ze nog in alle kamers van het huis kwam en naar het dorp ging om boodschappen te doen, waarbij wij als hondjes achter haar aanliepen en alles droegen. Het was zomervakantie, overal wapperden vlaggen. Later, toen de verhalen van Nadine uitgebreider werden, ging ze er niet meer op uit. Zodra Gustave in zijn auto was weggereden, veranderde haar glimlach in de wezenloze

[p. 374]

uitdrukking van iemand die alles verloren heeft. Ze ging terug naar de bovenverdieping waar ze vaak urenlang in een kamertje, dat vol stond met boeken, in een leren stoel bleef zitten.

‘Wat heeft ze?’ vroegen wij een keer aan Nadine.

‘Niets. Breng haar maar thee.’

Hoe slomer de moeder was, des te harder rende de dochter. Er waren dagen dat Nadine niet alleen het eten kookte en de was deed, maar ook met zoveel geweld de kleden naar buiten sleepte en de spiegelkasten versjouwde dat we wel achterlijk moesten zijn om niet te begrijpen dat dít het huis was waarin onze stiefzuster voor de rest van haar leven wilde werken. Tenslotte noodde ze haar moeder naar beneden om in het naar wrijfwas geurende huis even uit te blazen en wat te praten.

Zij zaten op de bank. Wij lagen in de serre. Naast de bank stond een vaas met pluizige veren. Op tafel een spuitwaterfles. Onder de veranda, direct achter de open deuren, hing een bloeiende gardenia. We keken van de bloemen naar het gezicht van Nora. Van het felle rood, naar het gloeiende roze. Nadine zat te vertellen dat een jaar of acht geleden het hele huis was opgeknapt en dat er hier toen een feest is gegeven waar men in het dorp nu nog over praat. Iedereen was gekleed, vertelde ze, in een kostuum dat te maken had met de zee en Willy was op het idee gekomen haar broek, bloes en sjerp te laten namaken van een achttiende-eeuws schilderij.

‘Je hebt het natuurlijk zien hangen, hier in het trappenhuis. Macedonische zeepiraat.’

De manier waarop Nadine vertelde was anders dan anders. Er zat een cadans in haar stem alsof ze nergens bij na hoefde te denken, omdat de woorden die ze uitsprak al ergens bestonden, ze zuchtte minder en hadden we onze ogen dichtgedaan, dan hadden we gezworen dat ze ons uit een mooi dik boek op haar schoot zat voor te lezen. Dat Willy grote indruk had gemaakt. Dat iedereen van haar hield. We gingen verliggen en begonnen met afwezige gezichten in onze neuzen te peuteren nu Willy, mammie, in een verhaal ronddoolde dat alom bekend was en wie weet wanneer door iemand opgeschreven.

Dat ze de hele nacht danste.

Toen troffen we de blik van Nora. En in haar ogen lag zo'n duistere afschuw dat toen Nadine tenslotte over het mooie blonde haar van Willy begon, dat ze heel vaak in een vlecht op haar rug droeg, en dat Gustave het leuk vond om dat haar, dat hij naar zon en wind vond ruiken, uit te kammen, dat wij toen doorkregen wat dat is, vertellen.

Nora. Donkere plekken waar haar ogen zitten. Wangen vuurrood.

Vertellen is geduldig en doelbewust het ene na het andere feit rond-

[p. 375]

draaien tot het moment dat ze volmaakt passend in elkaar vastklikken: Gustave hield meer van Willy dan van Nora.

Hij sloeg zijn armen om haar heen. Hij zei lieveling. Hij kuste haar als hij thuiskwam. Toen hij op een middag onverwacht zijn huis binnenliep, begreep hij niet wat ze daar nou zat, in die stoel tussen de boeken, en trok hij haar aan haar handen overeind. Door de hoge deuren van gekleurd glas liep hij met haar de tuin in. Het was nog steeds zomer en drukkend warm. Even voorbij de gardenia begon hij opnieuw over lief, liefde. Ook had hij het over mooi, rond, zacht, hij schoof zijn hand de halsopening van haar jurk in, hij zei: ‘Kijk, Nora, vanaf de dag dat ik jou ontmoette...’ Met zijn wang wreef hij over haar hoofd, hij begon haar opnieuw te kussen.

Maar van dat ene dat telde, kon hij haar niet overtuigen. En toen hij een takje van de wingerd afbrak en de rode bloem boven haar oor stak, moet ze hebben gedacht: ik verdraag het niet meer.

Ik verdraag haar tuin en haar wingerd niet meer, haar terras met de geglazuurde potten en de treetjes die naar haar huis met de twee verdiepingen leiden, ik verdraag haar salon niet meer, haar keuken, haar trap waarover je in een boog op de eerste overloop komt met achter vier deuren vier kamers, haar bed, haar sprei met de verkleurde kwastjes, haar spiegelkast waarin je nog steeds haar groene ogen en haar witte huid ziet glanzen, haar badkamer en god weet waarom haar tortelduiven op de vrij brede vensterbank, die je vanuit het bad met gesloten oogjes ziet zitten koeren: die verdraag ik nog het minst van al.

En op een dag werd ze ziek en bleef in bed.

Haar spelden. Haar paperclips. Haar elastiekjes.

Die middag zaten we lui en verdrietig tussen ons speelgoed op de vloer. Aan de andere kant van de gang was de kamer met de gesloten gordijnen waar Nora nu al een week lag te klagen over de warmte; deuren en ramen in huis moesten dan ook tegen elkaar open blijven staan. We hoorden onze stiefzuster lopen en soms zágen we haar ook, met borden en drinkglazen op een dienblad en een gezichtsuitdrukking die als je niet beter wist deed denken aan iemand die een verjaardagsfeestje voorbereidt. In werkelijkheid was het nog maar een paar dagen voor Nora voorgoed ons huis verliet en alsof we dat toen al wisten, schopten we chagrijnig tegen de onderkant van ons bed en bladerden met een zwaar gevoel achter de ogen in een boek dat tegen een van de poten stond.

Op een gegeven moment was Nadine er weer, aan de overkant van de gang. Onzichtbaar voor ons verzette ze een paar voorwerpen, we

[p. 376]

hoorden gerinkel en we stelden ons voor dat ze water inschonk. Het bed kraakte. Er hoestte iemand.

‘Ben jij het weer?’

‘Ja, ik, Nadine.’

We hoorden geplof en we stelden ons voor dat Nadine de kussens opschudde.

‘Wat doe je?’

‘Ik kom even bij je zitten.’

Toen hoorden we opnieuw de stem, traag en zacht als gezucht in de kerk.

‘Ik geloof dat het op maandag was,’ zei Nadine. ‘Op maandag 15 maart kreeg ze zin om van Noordwijk naar de Wassenaarse Slag te rijden.’

Er ging een schok door ons heen. Verontrust gingen we op onze knieën zitten. Haar paard, hoorden we, stond in de stallen van haar broer, Meeuwenoord, direct achter het duin naast Palace. Ze reed bij de viskraam het zandpad af en ging links het strand op, dat haar de vertrouwde aanblik bood van keetjes, wrakhout en toevallige wandelaars. Ze voelde zich goed. Februari was vreugdeloos geweest door een wekenlange griep, die haar van de sneeuwwitte winter aan de andere kant van de ramen had buitengesloten. Vandaag scheen de voorjaarszon. De lucht voelde fris en vochtig. Ze drukte haar knieën in de buik van het paard en weigerde te letten op de onaangename klem die sinds haar ziekte in haar borst was blijven vastzitten.

Bij Katwijk moest ze een eindje landinwaarts langs de riviermond. Ze kwam bij de sluizen, stak over en haastte zich aan de andere kant weer omlaag, springend met haar paard alsof een afspraak verderop haar zeer ongeduldig maakte. Na de keien van de boulevard strekte zich nu zonder onderbreking vijftien kilometer zachte bodem voor haar uit. Ze boog zich voorover, ellebogen los. Moeilijk ademend van vreugde hoorde ze, als door een buis, het doffe rumoer van de zee en zag ze een zwerm zilverwitte vogels van het zand opvliegen en vlak over haar hoofd wegscheren. Voor ze het wist stormde ze paal achttien voorbij, paal drieëntwintig en een plank met verboden toegang gevaar.

Nadine zweeg. Plotseling voelden we dat we zaten te snikken. En toen de stilte voortduurde, hoorden we dat aan de andere kant van de gang iemand met ons meesnikte. Het kon Nadine niet zijn, wisten we, want die verscheen met haar armen vol handdoeken in de deuropening en liep naar de trap, op weg, wisten we, naar het washok in de bijkeuken.

En toen huilde Nora hardop. Niet van ontroering, wisten we, en ook

[p. 377]

niet van verdriet om Willy Meeuwenoord die daar voortsnelde, haar afspraak met het lot tegemoet, onvergetelijk mooi in haar jasje en rijbroek en met het losgeraakte haar in blinkende strepen achter haar aan zwierend.