De Gids. Jaargang 155

[p. 833]

Thea Doelwijt
‘Die houden we erin!’

Midden in de repetities van haar nieuwe stuk... wat kan de toneelschrijfster anders dan alleen maar aan haar teksten en haar toneelspelers denken?

‘Luchtiger, meer lucht!’ roept regisseuse Ati Schermel en ze doen het opnieuw: Mariëtte Moestakim, de actrice van het Surinaamse Doetheater^1. - eindelijk ook in Nederland - en de acteurs Gerald Stadwijk en Eric Narain, die de schrijfster tien jaar geleden in Nederland leerde kennen toen zij erbij mocht zijn, uit Suriname mocht overkomen om samen met o.a. regisseur Rufus Collins aan de wieg te staan van het ‘officiële’ allochtone, kleurrijke, niet-westerse, migranten-, minderhedentheater.

vrouw: Rein!

man 1: Vrouwen die je naam roepen... Alhoewel het wel iets heeft om je Rein te laten noemen. Wat zeg ik: het is een vondst! (tegen man 2) Snap je 'm?

man 2: Nee.

man 1: Jij zult nooit iets begrijpen. Je moet boeken hebben gelezen om iets te begrijpen.

vrouw: Rein, wat doe jij hier?

man 1: Vrouwen die je vragen stellen... Kennen jullie elkaar?

man 2: Nee.

man 1: Ik noem haar... Haar. We kijken het na:

Heb ik niet genoeg verhaald,

heren? Dat Isengrijn claghet om sijn wijf,

Die Reynaerde hevet al haer lijf

Ghemint, so doet hi hare.

Om dat Haersint, die scone vrauwe,

Dor minne ende dor hoveschede

Reynaert sinen wille dede,

Wattan?^2.

Mariëtte, Gerald en Eric, ze spelen mensen van vandaag met karaktertrekjes van de slimme Surinaamse spin Anansi, van de sluwe Nederlandse vos Reinaert en van de Amerikaanse schlemiel Donald Duck. De mannen

1. Het Surinaamse Doe-theater onder leiding van Henk Tjon en Thea Doelwijt was de enige semi-professionele theatergroep in Suriname in de periode 1970-1983. Thea Doelwijt vertrok in 1983 naar Nederland, omdat het onder een militair regime niet mogelijk was kritische stukken (de Doe-specialiteit) te maken.

2. Fragment uit Over De Vos Reinaert, vertaald door Arjaan van Nimwegen, Het Spectrum, 1979.

[p. 834]

proberen de vrouw Sylvie, die op Mama Akuba, de vrouw van Anansi, lijkt en ook op Haar, de minnares van Reinaert, in een hoek te drijven.

‘Meer lucht!’ En opeens lukt het...

sylvie: U lijkt niet op uw broer.

rein: Sylvie, wat zeg je nu? U?

sylvie: Sorry, ik ben uw voornaam kwijt.

rein (lacherig tegen Donald): Ze is mijn voornaam kwijt, Donald. Sylvie weet mijn voornaam niet meer, terwijl we elke dag samen naar school gingen, wij aten bij hen of zij bij ons, (broeierig) bijna elke middag sliepen we samen... en dan herinnert zij zich Wilfred nog wel en mij niet. Zeg eerlijk, ik ben toch knapper dan Wilfred!

donald: Ik heb je broer nooit ontmoet, Rein.

rein: Begint hij ook al! Enfin, ik leg me erbij neer en begin met een schone lei. Ik ben jou nooit vergeten, Sylvie, ik zou je herkennen uit duizenden, ik heb al die jaren gehoopt dat ik je op een dag zou tegenkomen en als ik je zou tegenkomen, was je nog niet van me af. Je hebt op mij een onvergetelijke indruk gemaakt.

sylvie: Ik was niets bijzonders als kind. Te dik, te kort, verlegen. Nog steeds.

rein: Niet voor mij, Sylvie. Voor mij was je heel bijzonder. Uniek, dat was je. Zeg eerlijk, heb je nooit gemerkt dat ik me onweerstaanbaar tot jou aangetrokken voelde. Ik was altijd in je buurt, ik draaide altijd om

Theatergroep pas in Mannen met prachtige armen van Thea Doelwijt. Foto: Aart Nieuwkoop

[p. 835]

je heen, ik kocht kakaston^3. voor je.

sylvie: Als ik eerlijk ben, moet ik zeggen dat ik me er niets van herinner. Zelfs Wilfred herinner ik me maar vaag...

nomen en omen

‘Het is op het randje. Het kan niet, maar probeer het voor mij,’ zegt de toneelschrijfster.

donald: Ik trek nogal veel met mijn familie op... mijn oom... mijn neven...

sylvie: Nomen est omen.

donald: Johannes... Julius... en Anton. Dat zijn mijn neven. Ook drie. Ze zijn allemaal naar bekende schrijvers vernoemd... Koenders, de Kom, King.^4.

sylvie (troostend): Nou, dat is toch heel wat anders dan Kwik, Kwek en Kwak.

donald: En mijn vriendin...

sylvie: Katrien?

donald: Inderdaad, maar daar kwam ik pas later achter. Ze noemt zich Cathy. Maar u ziet dat het klopt.

sylvie: Maar hoe voelt u zich, diep in uzelf...? Wie bent u? Wie denkt u dat u bent als u aan uzelf denkt? Ik denk dat het daarom draait.

donald: Ik ben daar nog niet achter... Ik geloof wel in... hoe zei u dat ook weer zo mooi: Nomen et...

sylvie: Laat maar, ik heb er al geen zin meer in.

donald: Ik wil mezelf graag begrijpen.

sylvie: Maar zonder er moeite voor te doen. Alleen als het voorgekauwd wordt.

donald: Maar u begint erover.

sylvie: Wie begon er?

donald: U, met omen.

sylvie: Pardon, u begon over uw ooms.

De toneelschrijfster lacht. ‘Het is verschrikkelijk. Die houden we erin.’

3. Kakaston, Chinees snoepgoed.

4. Surinaamse schrijvers: Johannes King (ca. 1830-1898; bekend geworden als de profeet van het bosland en de eerste belangrijke schrijver in het Sranan), Julius/Papa Koenders (1886-1957; ageerde met grote heftigheid en ironie tegen ieder die de koloniale assimilatiepolitiek verdedigde, o.a. in het Sranan in zijn maandblad Foetoe-boi) en Anton de Kom (1898-1945; revolutionair schrijver van o.a. Wij slaven van Suriname (1934/1971).