De Gids. Jaargang 154

[p. 859]

[Nummer 11]

[Redactioneel]

Twee eeuwen achtereen, onder het hele Tokoekawa-sjôgoenaat vanaf ± 1650, bekleedden de Nederlanders op Deshima een unieke positie. Nadat de sjogoens alle contact met het buitenland hadden verboden, werd er een uitzondering gemaakt voor de Hollanders, omdat die zo goed hun plaats wisten in de godgewilde hiërarchie der volkeren: als enige onderdanen van een zeevarende mogendheid verlaagden onze koopliedendiplomaten zich om letterlijk de hielen van de Japanse hovelingen te likken. Deze beschamende pagina's uit de Nederlandse historie dreigen een even honteus vervolg te krijgen. Weliswaar is Nederland niet het enige land dat zich oneindig naïef blijft opstellen tegenover de eenzijdige uitleg door Japan van de vrijhandelsgedachte neergelegd in de gatt-verdragen. Maar wel is het de enige natie die, zonder protest van welke kant ook, de vernedering slikt een monument van het Japanse triomfalisme op een van zijn mooiste pleinen te laten neerplanten. Dat komt waarschijnlijk doordat het gratis is.

Nadat Nederland zijn elektronische industrie door foeilelijke naäpingen heeft laten wegvagen, nadat onze scheepsbouw door de collectivistische nijver van een volk van slechte verliezers om zeep gebracht werd, nadat door goedkope importauto's uit Nippon zich sombere wolken boven ons nationale automobieltje, het daf Volvootje, begonnen samen te pakken, gaat de rijzende zon boven Borne stralen. Kortom, nadat het Nederlandse bedrijfsleven niet langer in staat is met een royaal gebaar naar zijn achterzak te grijpen, moet een Japanse sponsor in een dubieuze zaak uitkomst bieden.

Het is een feit dat Volendam en Marken, Madurodam, de kaasmarkt van Alkmaar en de Amsterdamse wallen zuiver logistiek niet langer in staat zijn de wassende stroom toeristen op te vangen. Ook de klompen, Delftsblauwe- of houten molen-industrie heeft de grenzen van haar capaciteit bereikt. Daarom was het een goed idee om Vincent van Gogh als typical Dutch te ontdekken.

Deze kunstenaar was ongetwijfeld een interessante persoonlijkheid en zijn unieke brieven inspireerden Jan van Vlijmen tot een van de mooiste eigentijdse opera's. De felgekleurde reprodukties en prentbriefkaarten gebaseerd op zijn oeuvre hebben ongetwijfeld grotere verdienste met betrekking tot de ontwikkeling van de kunstsmaak van brede lagen der bevolking dan de complete serie Openbaar Kunstbezit. Vraag je echter de gemiddelde kunsthistoricus naar de werkelijke waarde van Van Gogh, dan leidt dat gemeenlijk tot een meewarig, hooguit ietwat aan-

[p. 860]

gedaan knipoogje. Het is daarom problematisch of de toeristenstroom na honderd jaar nog steeds bij het Van Gogh op de stoep zal staan, terwijl in het ‘Stedelijk’ ernaast de mooiste en door niemand betwiste kunst te bezichtigen valt.

Dat weet zekere Japanse bizniz-man natuurlijk ook en daarom heeft hij om de eeuwigheidswaarde van een reeds eerder door hem verworven Van Gogh veilig te stellen een percentage van het aankoopbedrag aangewend om de eredienst rond zijn investeringsobject in stand te houden door de tempel in zichtbare vorm uit te breiden. Hij legt daarmee beslag op een essentieel deel van het culturele en door belangrijke manifestaties traditierijke hart van onze hoofdstad.

Ook ten overstaan van hen die ik met mijn minder optimistische visie op Van Gogh wellicht tegen de haren in heb gestreken, zou ik willen bepleiten de ongelukkig aangesneden kwarktaart, waarvan de bodem door bewonderenswaardige artistieke intuïtie in een met vloeistof gevulde kom rust, kennelijk in de verwachting dat het baksel weldra zal bederven, weg te houden van ons Museumplein, en vooral weg te houden naast het Ravensbrück-monument. De onbeschofte smakeloosheid! Verder ben ik ervoor het ‘Stedelijk’ via een ondergrondse verbinding uit te breiden met Rietvelds schepping en het ‘Van Gogh’ naar de overkant te verplaatsen, waar door de moderne bouw van onder andere de anwb toch al niets meer aan te verknoeien, maar wel te verbeteren valt. Bijvoorbeeld naar het rommelige blok met daarin het noodlijdende Zuiderbad of naar het terrein van het zich door fortificaties steeds verder uitbreidende Amerikaanse consulaat, dat daar nu echt weg moet. Bovendien komt er genoeg ruimte vrij doordat de Boerhaave-kliniek helaas gesloten moet worden.

Maar voor alles pleit ik ervoor dat we het Europese bedrijfsleven, doordat we ons territoir niet langer onnozel als de stortplaats van de Japanse industrie laten misbruiken, weer de financiële middelen verschaffen zelf de donaties te doen die een van onze vele eigentijdse Nederlandse architecten met wereldfaam in staat stellen een onderkomen voor kunst neer te zetten op een plaats die ons schikt. Anders staat dat ding daar eeuwenlang als beschamend zinnebeeld van onze slapheid tegenover commercieel totalitarisme - K.S.