De Gids. Jaargang 153

Mediaal leven
Monika van Paemel
Buiten hun boekje^1.

Ik ben er ingestonken. Het is niet de eerste keer en het zal vermoedelijk niet de laatste keer zijn. Dat stemt somber. Vriendelijke telefoonstem: of ik in een televisieprogramma wil optreden. Nee, eigenlijk, ik probeer een boek te schrijven. Maar televisie is een machtig medium. De oplossing voor een voltijds-schrijver is rijk te worden geboren, zoniet denk je onvermijdelijk aan de handel.

Een praatprogramma, jawel, maar waarover dan, de lulcultuur? Daar ben ik tegen. Zeker, maar het is in de kerk dat je tegen de duivel moet preken. Twee zielen wonen in deze borst en spreken elkaar tegen. Of ik het programma vooraf kan bekijken? Dan is het te laat en staan al mijn haren overeind. Een van de gevolgen van de zeer verkeerde opvoeding die ik heb genoten is dat ik afspraken moet nakomen op straffe van me bezwaard te voelen. Zo langzamerhand stap ik in de trein als een trekpaard dat de zweep hoort knallen. Vrijheid is onbetaalbaar.

Het kan nog altijd erger. Een kasteel in Wassenaar. Drie koninginnen in vol ornaat die vanaf de hoge muren op me neerkijken. Sommige mensen verkopen tijgers en slangen, andere schilderen in trance en laten het produkt daarvan op herendassen afdrukken. In Amerika gaat een schrijver die erin geslaagd is een boek af te krijgen drie maanden de hort op, om van studio tot studio met zelfingenomen interviewers (die geen gebenedijd woord hebben gelezen) flauwe grapjes uit te wisselen.

Ik moet er niet aan denken, maar daar zit ik in een kil kasteel medeplichtig aan een staaltje inteelt en gelul, een combinatie die ongenietbaar is. Laat mijn vrienden alsjeblieft niet kijken! De mensen van de omroep die me begeleiden zijn zo vriendelijk dat ik nog een beetje probeer de schijn mee op te houden, maar helpen doet het niet. Het programma is beneden niveau, en mij maak je niet wijs dat het publiek dat niet doorheeft.

Wat had ‘Nauwgezet en Wanhopig’ met Marques, Conrad, Semprun, Steiner?^2. Wat heeft Bernard Pivot op vrijdagavond met ‘Apostrophes’?^3. En Van Dis, als hij goed is?^4. Kwaliteit. En de schrijvers worden als schrijvers in beeld gebracht. Geen tegenstribbelende orgelaapjes. Enfin, eigen schuld dikke bult.

In een grote ijskoude kamer aan de Amstel zit ik 's nachts naar een kist met drie flessen wijn te staren. De verwarmingsbuizen pruttelen op de wijs van ‘veel beloven en weinig geven’ en ik heb het gevoel nooit meer warm te zullen worden.

De kist wijn laat zich niet kraken. Ik forceer mijn nagelschaartje, ga er voorzichtig met één voet, en dan met twee voeten boven op staan, en als het me tenslotte lukt met een niet nader te definiëren staafje een plank los te wrikken, weet ik plotseling heel zeker dat er in deze weidse slaaphal geen flessenopener te bekennen is.

Simone de Beauvoir schreef bevlogen over schamele hotelkamers waarin de bevlekte bedspreien haar de indruk van een vrijgevochten bestaan gaven, ik zie mezelf in die situatie eerder als een personage uit De dood van een handelsreiziger.

1. Titel van de ontmoetingsbijeenkomst in de Brakke Grond, 15-16 januari 1990.

2. vpro.

3. A 2 (Frankrijk).

4. vpro.

[p. 213]

Thuis vind ik nog een brief van de School Schrijvers Samenleving, de Nederlandse Taalunie en het Poëziecentrum Gent die in de Brakke Grond een ontmoetingsbijeenkomst organiseren over ‘de activiteiten die veel auteurs buiten hun directe schrijverschap verrichten’. Wel te verstaan: podiumactiviteiten! ‘Er blijkt behoefte te bestaan om in niet al te grote kring ervaringen uit te wisselen, elkaars wensen te vernemen, ideeën op te doen, desiderata voor de toekomst te formuleren en te discussiëren over zin en onzin van de desbetreffende activiteiten.’

Misschien is de tijd wel rijp om een Michelin Gids voor optredende schrijvers samen te stellen; kranten en omroepen met één of twee sterren, interviewers, hotels, organisatoren, honoraria: gewoon de lepels en vorken door pennen vervangen!

Schrijvers die niet verbaal begaafd zijn, geen interessante kop hebben, stuntelen in spelletjes, hebben pech gehad of moeten zich laten herscholen. Jong, blond en vrouwelijk voldoet niet meer. Door telepathie geleid belt een organisator van literaire happenings mij op met de vraag of ik tot zijn stal wil toetreden. Goed bedoeld, maar ik ben geen koe die met haar staart de maat van een populair deuntje kan slaan. Ik ben een schrijver in een betrekkelijk klein taalgebied en ik leef in een tijdperk waarin sommige mensen eerst de schrijver willen zien voor ze het boek lezen. Om te weten wat voor vlees ik in de kuip heb zou ik voor literatuur nog altijd de omgekeerde weg willen aanbevelen.

Maar goed, laat ons lezingen geven, meewerken aan radio- en televisieprogramma's, zolang daardoor het schrijfwerk niet in de verdrukking komt en het om het schrijven is begonnen. Als ik wilde zingen en bij stem was zou ik zangeres worden. En als ik allerlei kunststukjes zou willen uithalen in de media, hoogstandjes die weinig of niets met mijn eigenlijke bezigheid te maken hebben, om aldus de weg voor een carrière plat te lullen, dan was ik gewoon in de politiek gegaan. Maar ik ben toevallig schrijver. Taal is mijn vak. En daarop, en daarop alleen, wil ik om te beginnen worden aangesproken!