De Gids. Jaargang 152

[p. 296]

Mark van Andel
Paling

Ik zit er al vanaf vier uur. Ik heb het langzaam licht zien worden. De zon zien opgaan. De meeste tijd heb ik sigaretten gerookt en geluisterd naar vogels waarvan ik de namen niet ken. Een paar keer de hoge alarmkreet van een rat. Een enkele haas. Korte, onverschillige sprongen langs de helling van de dijk. Het water van het kanaal is de hele tijd stil geweest. Evenals het gras, de wilgen en het lisse, alsof dat enkel leeft tijdens de wind. De loodgrijze dakpannen van de kleine stal waar ik op zit, veranderden mijn achterste in koude steen en af en toe moest ik opstaan om dat harde en tintelende gevoel te laten wegebben.

De paling hangt kalm in een hoek van de bak. Als ik met mijn nagel tegen het plastic tik, trekt hij zijn lijf met een schok naar rechts, als een mens dat geïrriteerd het hoofd af draait. Een kerngezonde, dikke en frisse paling. Met veel moeite heb ik hem thuis, naast de aquariums met de tropische vissen, in conditie gehouden. Met veel zorg. Het was belangrijk dat juist deze vis levendig bleef. En hongerig.

Diep voorover, terwijl ik steun op mijn vingertoppen, klim ik naar de nok van het dak. Ik richt me op, mijn voeten schrap tegen de pannen. Met mijn rechterhand masseer ik een poos lang mijn nekwervels.

Aan de voet van de populier staat een oude handkar. Een wiel ontbreekt. Ernaast ligt een ineengezakte stapel hooi. Het is aardebruin en nattig. Veldmuizen schieten als donkere stippen heen en weer. Het lijkt of ze aan een touwtje zitten waar iemand pesterig aan trekt. Verderop verdwijnt het kanaal met een flauwe boog achter de eerste huizen van het dorp. De weilanden zijn leeg. Het achterste weiland moet je in door een monumentaal houten hek dat zestig graden scheef hangt tussen twee palen in het prikkeldraad. Met het hele lichaamsgewicht moet het worden geopend en het valt met zo'n harde klap achter je dicht dat je vooraf al huivert er door te gaan.

Hij is nog niet te zien. Maar hij zal op tijd verschijnen. Hij vist graag. Met zijn hele ziel vist hij, dus komt hij.

Naast de plastic bak vallen waterdruppels neer. Ik zie hoe kleine vlekjes als in een versneld lopende film op de pannen inzuigen. Het water in de bak deint. Het valt me op dat de paling zich ieder half uur beweegt. Eén wilde ruk, als een uiting van puur ongenoegen.

Palingen zijn lijkevreters. Als je de leeggemaakte kop van een koe op de bodem legt, en een zestal uren later het touw voorzichtig binnenhaalt, dan is de kop reeds bewoond door vele palingen. Je moet hem beetpakken en leegschudden boven een teil. Nooit zomaar boven het gras. Boven het gras raakt alles verloren. Zeker bij vochtig weer. Eén modderige opening en

[p. 297]

de paling schiet naar voren alsof hij die weke plek ruikt.

Ik sla mijn benen over de rand. Het ruwe cement aan de bovenkant van de nokpan drukt in mijn kruis, mijn broekspijpen trekken zich strak om mijn bovenbenen. Ik wil een sigaret rollen maar het vloeipapier zit ellendig aan elkaar gekleefd en door er van dichtbij voorzichtig, haast ingehouden op te ademen probeer ik ze los te weken. Af en toe sla ik mijn ogen op en kijk er overheen. Naar het hek in de verte.

Zijn eeuwige brilletje. Een rond, glimmend brilletje op een bleek treitergezicht. Er bestaat maar één smoel dat zo meesmuilend lacht. Vroeger al, wanneer ie op straat langs je heen liep; ingetrokken koppie, iets scheefkijkend, en een handje naast zich getrokken alsof ie direct zou uithalen. Hij sloeg nooit. Het ging hem om de dreiging. Eigenlijk was daarvoor zijn aanwezigheid al genoeg. En niemand had zo'n neefje.

Zijn ouders bezaten een slijterij. Mijn vader was daardoor sterker gemotiveerd en zond mij veelvuldig met hem uit spelen. Ik deed dat niet. Ik speelde 't liefst met mijn jongere zusje Eli. En hoe vrolijk konden wij spelen. Elkaar nazittend door de rietkragen aan de oever, waarbij zij al rennend giechelde, en steeds luider en heftiger giechelde terwijl ik haar springend en struikelend naderde. Hoe zij een geheel rood hoofdje kreeg als ik haar gevangen had en terugvoerde naar een kuil in het zand die ons hol was, een hol van oerbewoners waarin zij mij het wild bereidde dat ik bracht als dikke, door het water tot zachte vormen geslepen stukken hout. - Als dat niet kon verbleef ik soms hele middagen in mijn eentje ver op de kribben. Hij kon mijn neef nooit zijn, dat hield ik vol.

En eens, tijdens biologieles, kwamen ze met die kikkers. Ik had er tegenop gezien. We moesten er allemaal eentje ontleden. Bruine lijkjes. Ik deed het met de grootste tegenzin. Misschien dat ik het daardoor beter kon dan hij. Hij tilde het mes in een gebalde vuist omhoog. Uiterst langzaam, en tegelijkertijd keek hij naar het bureau van meneer Leeman. Mijn hoofd draaide angstig mee. Leeman corrigeerde, het voorhoofd op zijn duim. Zijn rug veerde soms indringend mee als hij iets aanstreepte. Ik voelde de schok door het mica tafelblad. Als een kleine explosie. Spetters sloegen over mijn schrift. Het ergste vond ik hoe hij me daarna aankeek. Eerst langzaam met de ogen, pas dan met het gezicht. Van die blik droomde ik 's nachts, niet van de gewelddadige steek.

En op het schoolplein, die dag erna, drukte hij me tegen het gaas. Het half ontlede kikkerlijk gleed langs mijn hemd in mijn onderbroek. Ik voelde hoe groot mijn ogen werden en hoe mijn handen het ijzergaas tot weke pulp knepen - en toch was hij sterker dan ik. De hele ochtend had hij aardig gedaan, me zelfs vriendelijk antwoorden toegeseind voor een som die ik, dicht tegen het bord staand, nerveus om zeep hielp. Hij deed alles om het plotselinge effect van de aanval te vergroten; en niet alleen ik werd zo aangepakt.

De rook smaakt naar teer. Ik breng mijn hand naar voren en laat de sigaret tussen mijn vingers wegglijden. Geruisloos daalt hij naar het gras. Een rookpluim stijgt zonder verstoring op.

De zon staat nu een paar meter vrij van de horizon en verblindt me. Er staat een voorzichtige bries. De bladeren van de populier zwengelen gewichtloos aan hun steeltjes. Er zijn meer geluiden van vogels

[p. 298]

dan daarnet. Voorzichtig schuifel ik naar beneden. Bij de dakgoot steek ik mijn voet op de ladder en klim omlaag. Met mijn handen in mijn zakken begin ik te slenteren langs de rietkraag van het kanaal. In de richting waaruit hij straks zal komen.

Na onze schooltijd vond ik, van mijn kant, dat alles toch niet minder was dan kinderachtigheid; dat ik overdreef. Ik was toen dronken. Misselijk. Languit in het grind besloot ik dat hij een aardige jongen was, nooit zo slecht kon zijn als ik dacht. Ik zou niets hoeven wreken. Ook al meende ik te moeten zoeken naar iets dat het rechtvaardigde. En waarom bleef ik het overstelpende gevoel houden dat ik had nagelaten iets te doen?

‘Dat is heel belangrijk.’

De grijze man die ik inmiddels zo goed kende, boog zich over zijn schrijfblok en schreef het op. Dat dat belangrijk was.

Ik keek toe, volgde zijn bewegende pen over het papier. Een roodgeaderde vulpen die soepel een futuristisch schrift opstelde.

‘Zijn er meer van die voorvallen geweest? Ik moet ze allemaal weten.’ Hij vroeg het rustig.

‘Ik kan me er nog één herinneren...’

Hij onderstreepte een laatste zin en knikte toen vorsend:

‘Wanneer was het?’

‘Tegen kerstmis '69. Ons laatste jaar. Hij gaf ons champagne te drinken. Ik denk dat hij die had gejat uit de slijterij.’

‘Van zijn vader?’

‘Van zijn vader. Ik weet nog hoe hij het blad voor ons op tafel schoof. Er stonden zes van die gecraqueleerde glazen op. Bruin glas. Hij keek, nee, hij lachte er heel verlegen bij. Verbroedering. Schuldbesef. Ik weet het niet. Maar ik vond het toch niet vreemd. Juist vervelende mensen kunnen ineens aardig gaan doen.’

‘Wat gebeurde er?’

‘Voordat hij het lokaal uitging om Leeman te halen - zo tekenend voor hem -, had hij even kort zijn ogen gesloten, zo heel lief: “Drink maar, ik kom zo...”’

De grijze man keek en hield z'n vulpen stil boven het papier.

‘Wij dronken... Eerst gelukzalig en kalm.’

‘Kalm...’

‘Voor even. Voor heel even, begrijpt u, want onderin het glas van Marion zat een week klompje vlees.’

‘Vlees?’

‘Een embryo van vijf weken... Ze zag het toen de rand van het glas de wortel van haar neus raakte.’

‘Hoogst vreemd. Of eigenlijk, nog niet eens zó vreemd...’ Hij sprak meer in zichzelf, draaide z'n vulpen in zijn vingers rond.

‘We waren met zijn zessen maar toch deden we niets.’

‘Niets?’

‘Zeker ik niet.’

Het diploma aan de wand kwam weer te voorschijn toen hij zich voorover boog om alles puntsgewijs neer te schrijven. Die momenten, waarin hij schreef, gebruikte ik altijd om naar de Friese staartklok te luisteren. Traag, slepend getik. Een geluid dat ik in verband bracht met een rustige, nachtelijke huiskamer, waarin je kon zitten als in een grote schelp; buiten wind, hoge bomen, een deinende rivier. In de schelp; een haard, wijn en een vertroostend boek, en omringend de rust.

De balpen werd neergelegd en een doosje kleine sigaren werd opgehouden. Ik wees met mijn hand, ik wilde liever een sigaret roken.

[p. 299]

‘De vorige keer,’ zei hij, ‘vertelde je minder rustig. Ik vind dat het beter gaat.’

‘De vorige keer waren de onderwerpen ook veel smeriger.’

Hij knikte, onderwijl blies hij de rook schuin boven onze hoofden.

‘Bedoel je dat als je die dingen van de vorige keer nu opnieuw zou vertellen, dat je dan weer onrustig wordt?’

Ik dacht even langer terug aan die vorige keer.

‘Nee... Kijk, elke keer als ik over hem vertel, maak ik me kwaad. Alle onderwerpen over hem, zoals net met het embryo in de champagne..., dan lijkt het of ik in de buurt kom, maar het is niet dat waar ik me kwaad over maak. Geloof ik...’

‘Wij vergeten dus iets,’ zei hij peinzend. ‘Wij zien iets over het hoofd.’ Hij nam de vulpen op, boog zich voorover. Ik luisterde naar de klok.

‘Hoelang heb je hem niet gezien?’

‘Drieëneenhalf jaar.’

‘Drieëneenhalf jaar...’ Hij keek weer, trok zijn bril iets recht. ‘Wij hebben dus een kans.’

Ik haalde mijn schouders op, keek hem vragend aan, en nog nadrukkelijker vragend omdat hij mij niet zag, maar weer op zijn kladblok schreef.

‘Hoezo een kans. Wat voor een kans!’

‘Luister,’ zei hij. ‘U bent iets vergeten, gewoon vergeten. Het is een uitgewiste, zo niet uitgebannen gedachte. U wordt kwaad als u er in de buurt dreigt te komen. Niet kwaad dóor die gedachte, maar kwaad omdat u de gedachte, het beeld dat het vormt, niet kènt.’ Hij zakte voldaan achterover. Vriendelijk, behulpzaam voldaan.

‘Dat klinkt heel duidelijk, maar ik...’

‘U moet dus de inhoud van de gedachte zoeken om erachter te komen waar uw razernij vandaan komt. En ik denk dat dat niet zo moeilijk is.’

Ik begon met mijn duim en wijsvinger aan mijn onderlip te trekken, steeds sneller.

‘Het enige wat u moet doen,’ besloot mijn arts, ‘is uw neef terugzien. Hem ontmoeten.’

‘Bent u niet goed wijs?’ De as van mijn sigaret viel op mijn knie, met mijn hand sloeg ik het naar het tapijt.

Hij lachte. Hij was een heel vaderlijke man, dat vond ik steeds opnieuw.

‘Het gaat erom,’ vervolgde hij, ‘dat een confrontatie na langere tijd kans biedt op verheldering. Dat is het enige. En het lijkt me een goede kans.’

‘Ik ben iets vergeten...’

‘U bent gewoon iets vergeten.’

‘Dat moet ik terugvinden, en...’

‘Het is eenvoudig,’ zei hij. ‘Het wijst zichzelf. U gaat vanzelf handelen naar gelang de hevigheid van het geval. U moet iets doen wat logisch is. Ik kan u een verhaal vertellen over een patiënt met hevige astmatische aanvallen, het lijkt geen psychologische zaak, maar hij kwam hier terecht omdat de artsen geen fysiek mankement aan hem ontdekten. De knaap zat, toen hij nog heel klein was, achterin de auto van zijn ouders toen deze te water raakte. Zijn astmatische aanvallen begonnen pas toen hij al twintig jaar telde.’

Ik begon weer kleine rukjes aan mijn lip te geven.

‘Ik heb hem “terug” laten gaan, met hem gezocht naar dat moment. Dat benauwde moment. Toen hij er uiteindelijk over loskwam, heb ik hem gezegd dat hij zwemmen kon. Heel goed zwemmen kon. Zelfs maakte ik, dat was hier noodzakelijk, een goed duiker van hem... Hij is de wagen uitgegaan en is vervolgens met kalme sla-

[p. 300]

gen naar boven gezwommen, net zo lang tot hij de lucht zag en kon ademen.’

Ik hield op met aan mijn lip te trekken.

‘Het gaat nu heel goed met hem.’

‘Ik moet dus zoeken...’

‘Zoeken, ja...’

‘Vinden en handelen.’

‘Logisch handelen. Als het u maar tevredenstelt, dan is alles in orde.’

‘Dus als ik maar...’

Hij vouwde de handen voor zich en sloot zachtjes de ogen.

Het niveau in de wijnfles deed ik langzaam dalen. Ik rookte sigaretten en staarde naar de groene en witte blokjes in het ronde tafelkleed. De ijskast sloeg met een tik aan en vibreerde gonzend. Zoals ik moest een mens er nu bijzitten. Een mens die roestig voor zich keek, dronk en rookte. Een man met problemen. Maar had ik die? Ik was tenslotte alleen maar een beetje kwaad. Af en toe. Zo ik het huis met mijn blote handen niet kon omverwerpen, dan brak ik het steen voor steen af. Met woorden. Scheldkannonade's in niemands richting, omdat er geen ander was. Ik schonk wijn, schudde een Gauloise uit een lichtblauwe, verfrommelde wikkel en zweeg.

Moest ik de stakker zien? Hem uitnodigen? Iets met hem gaan bespreken? Wat zou ik dan bespreken. Wat zou ik zeggen... Viel er wel met hem te spreken? Niets kon rampzaliger zijn dan met iemand te moeten spreken wiens aanwezigheid je niet kunt verdragen; maar je zult met hem spreken om te genezen. Van hem. En ik wilde hem juist uit mijn gedachten bannen, hem eenvoudig overslaan. Leven, maar hèm overslaan. En dat kon niet. Ik moest dóen. Zoals de grijze man, die zulke dingen weten kon, gesproken had.

En ik deed. Ik belde hem, maar de telefoon werd voor drie dagen niet opgenomen, wat mij opluchtte, omdat ik dacht dat hij misschien was ziek geworden en ergens werd ondergebracht, met hoge koorts, veel niezen en ellendig braken. Dat kon, in de zomer.

Maar ik deed opnieuw. Ik verstuurde een kaart waarop ik had geschreven dat ik het prettig vond hem eens te zien. Dat ik hem bij mij uitnodigde. Wanneer schreef ik niet. Hij mocht verschijnen wanneer hij wilde. Dan kon, hoefde ik tenminste niet tegen een tijdstip op te zien waarop zijn aankomst nog werkelijkheid werd ook. Ik kon gewoon doen alsof ik er niet van wist, het zou een verrassing zijn. Een heerlijke verrassing - en ik was vol benauwdheid omdat ik niet wist hoe datgene wat ik met mijn grijze man besproken had ging uitpakken. Of ik wel tot zoiets bovenmachtigs in staat was.

Ik nam mij voor er niet op te letten; het licht sturen, licht weten dat hij de oplossing in zich droeg; dat hij mij de oplossing brengen zou, maar opzettelijk niet weten welke. Ik dronk weer wijn, de hele nacht, en ik klaagde zachtjes.

En nooit eerder had ik hem zo meegemaakt. Hij stond als uit bordkarton geknipt in de deuropening. Zijn hoofd iets scheef, een aktentas als een bijbel tegen zijn borst. Hij had gezien hoe ik de nieuwe Roodvinzalmpjes bijzette, lachte, en kwam met een uitgestoken hand dichterbij. Even, slechts even dacht ik aan een mens. Terwijl hij zich naar het hoge glas boog begon hij zachtjes te praten, voorzichtig de visjes aanwijzend: ‘Die rode, wat een mooie lange sprieten... Waarom zwemt dat ene grappige visje op zijn zij?’ Hij vroeg hoeveel soorten ik wel niet had,

[p. 301]

of ik die allemaal verschillend voer moest geven. ‘Het kost wat zeker, al dat voer? Kun je dat wel betalen, met jouw inkomen?’ Hij liep er in volle aandacht omheen, zijn schoenen kraakten onder zijn zwaaiende lijf. Het leek of hij de vissen bewonderde, maar ik wist het niet zeker. Ik moest hem alle namen noemen die de visjes droegen, hem uitleggen hoe alles op temperatuur gehouden werd, hoe de zuurstofpompjes werkten. Hij volgde met zijn vinger de vluchtig opstijgende luchtbelletjes. ‘Deze diertjes zwemmen in uiterst heldere champagne...’ Hij moest van binnen een geheugen bezitten dat de gelijkenis vertoonde met een appel die vijf weken in het gras gelegen heeft.

Ik nam hem mee de boomgaard in. Naast hem door het hoge gras lopend moest ik zijn vieze adem trotseren. Een adem die rook naar de pas uiteengespatte zaden van de springbalsemien. Zuur. Hij wees met zijn hand op een kleine vruchtdragende tak en meldde dat dit Utrechtse wijnperen waren waarvan hij zich de smaak na jaren nog precies herinnerde, en ik vertelde hem dat het Zwijndrechtse wijnperen waren en dat er niet veel mensen daadwerkelijk van dronken omdat de smaak, de wrange smaak hun tegenstond. Kinderen, heel kleine nog, kwamen de boomgaard in, droegen een witte emmer waarin zij de gevallen appels en peren wilden verzamelen, en ik hielp hen, tilde er een naar de takken, waarbij hij toezag, en dan, rechtstandig, slechts met de punt van zijn schoen, het andere kind wees op in het gras liggend gespikkeld fruit.

Het hielp allemaal zo weinig. We liepen, en spraken, en ik gebruikte zijn aanwezigheid als werktuig. Ik was de hele tijd kwaad, hield me in, wilde het tegenwerken dat mijn geest zou vervagen tot een kinderlijk nors-zijn; dat ik dat proces zou blokkeren. Als dat proces bestond. We liepen tot de vijver waarin de walnoten dreven. Sommigen nog met de groene schil er omheen. Hij keek omhoog om te zien hoeveel er nog inhingen. ‘Zie je er tien, dan zijn het er vijftig.’ En dat was zo, het was altijd zo, maar het interesseerde mij niet. Mij was het belangrijker hem zo lang mogelijk bij mij te houden, hem mee te tronen, diep de tuin in, de dijk over naar het bos als het moest, voor een lange wandeling langs de rivier als het moest, ik zou zelfs langdradig met hem dineren als het moest, en mij inhouden, mij kalm inhouden en naar zijn stem luisteren die als een ondoordringbare walm op mij toegleed. ‘Jij bezit veel grond,’ had hij gezegd. En ik beaamde het met een zachte knik. En wij bewandelden de gehele omtrek, langs de elzehagen, de sloten met de paaltjes die elk naar één kant scheef stonden alsof de wind ze zo geblazen had en waarvan hij vond dat er eigenlijk een stalen hek moest worden gezet omdat dat sterker was en het ‘gespuis van de overkant’ zou buitensluiten. En een boer, die mij goed bekend was, die gras zeisde naast het pad en naar ons keek, groette, en ik liep steviger, en sneller, omdat ik niet wilde dat de boer ons zou aanspreken en hem zou beschouwen als een van mijn vrienden.

Maar ik hoefde niet met hem de dijk over en voort tot ik er bij zou neervallen. Ik hoefde mij niet tot ginder te slepen, en hem tot ginder te torsen. Want toen wij achterin het hof de meidoorn bekeken, en hij er zich aan prikte, zich omdraaide en verrast, verbaasd opkeek, kreeg mijn grijze man gelijk. Hoe mijn neefs gestalte vóór me was, en wegdreef, en dichterbij dreef... Ik zag alleen wazig de contour van zijn bril, en rook een geur in mijn hoofd;

[p. 302]

van de achterbuurtjes van mijn geest zweefde die via steegjes naar kloeke voorstraten waar het op en neer ging, op en neer in een drukke marktstraat. Felle kleuren die er zich mee begonnen te verweven. Doeken van linnen die in de wind werden omhooggehouden. Vaag zag ik kleine Eli, maar ze bleef ongrijpbaar. Om mij heen werd alles ijselijk grijs, en hij bleef maar verder en dichter drijven. ‘Mankeer jij iets?’ moet hij hebben gezegd, alhoewel ik alleen het woord ‘iets...’ had verstaan dat zichzelf bleef herhalen, weerkaatste als tegen de geschulpte wanden van een lege tunnel.

En plotseling stond hij heel dicht voor me. Ik was buiten de tunnel en keek naar het adertje in zijn rechteroog, het liep als een scherp gestoken bliksemflits tot vlakbij de iris, die bruin, maar nog eerder rood was. Die middag op het strand. Eli lag op haar rug. Ze droeg het jurkje met de zeeblauwe en rose kleuren, met elkaar verlopend als in een aquarel. Ze droeg het bijna altijd omdat ze wist dat moeder het zo mooi vond staan bij haar zwarte, kolenzwarte haar. De zoom van het jurkje lag gekreukt over haar navel. Vanachter het riet zag ik de stok in zijn hand, hoe hij hem optilde van haar keel, hem toen op haar navel drukte. Langzaam zette hij kracht. Ik zag hoe zijn arm rechter werd, rechter en langer werd als een uitschuivende mast. Eli gilde niet, en ik gilde ook niet, want ik was vele malen banger dan zij. Hij begon te grijnzen, zijn hoofd heel stil en recht. Langzaam gleed de stok omlaag. Hij bewoog zijn arm. Hij bleef zijn arm bewegen. Een afschuwelijk ritme waarvan ik het bestaan nooit had vermoed. Toen ik wegrende zag ik zijn kop voor me weerspiegeld tussen blauwe en grijze partijen lucht. Ook het gezicht van Eli zag ik, veel kleiner, en lager, ze keek schuin naar me op. Haar mondje lachte. Ik zag het moedervlekje op haar wang opzij trekken. Er verscheen een houten kam waarmee ze zachtjes door haar haren streek.

‘Jongen, mankeer jij iets...?’

Ik draai me om en zie mijn achtergelaten, vochtige spoor in het gras. Het vormt een regelmatige maar brokkelige slingering. Het landschap wordt nu door de laagstaande zon fel belicht en als ik langzaam terug begin te lopen valt het mij op hoe ver ik zien kan. De steentjes van de stal lijken met rood vetkrijt opgezet. De kleine ladder blinkt, of iemand het zonlicht met een spiegel weerkaatst. Het kanaal vertoont nu een lichte, witte rimpeling, alsof er een dun laagje kwik is opgelegd. Het lisse strijkt langs mijn heup terwijl ik er dicht langs loop om er in te kijken. Even blijf ik staan en draai een kwartslag om de horizon achter het houten hek te zien. Dan loop ik verder. Als ik bij de stal aankom, klim ik naar boven en kijk in de bak. De paling hangt dicht tegen het plastic, stil en recht als een kaars. Ik steek mijn vinger naar de kop en weer trekt hij zijn lijf met een felle schok naar rechts.

Je kunt ze ook met een gewone hengel vangen. Heel goed zelfs. En zeker als je wat slachtbloed in het water giet. Maar met een koeiekop is leuker. Effectiever ook. Ik moet er ineens aan denken hoe een jongen dat gewicht uit het water tilde. De haren lagen in vette plakken over de snuit. De snuit was dichtgebonden met een riem. Als je van achteren naar binnen keek zag je die bruingroene hoop. Toen hij de kop boven de teil leegschudde bleef één paling zich hardnekkig vastbijten, op de plek waar de vorige avond de tong gezeten had. Lijkevreters. De jongen probeerde hem

[p. 303]

met zijn hand los te trekken. Met een flinke klauw zand. Papier ging niet. Het werd na een tijdje sjorren net zo vet als de paling. Alleen zand lukte. Zand, en knijpen alsof je hand een nijptang was.

Dan hoor ik de droge klap van het houten hek. Het geluid, of dat gevangen gezeten had, schiet los en vrij over de stilte van het land. Ik kijk om. Als een smalle, zwarte staak komt hij aanstappen, en ik bedenk dat het lang geleden is dat ik hem van zo veraf zag, dat hij nog steeds wiegt als vroeger, met zijn hals naar achteren gestrekt. De bamboehengel ligt over zijn schouder, het uiteinde zwiept met onregelmatige, onderbroken schokjes op en neer.

‘U moet doen wat logisch is. Als het u maar tevreden stelt... Het is eenvoudig.’

Het kost moeite van de ladder te gaan en ervoor te zorgen dat het water niet over de randen stijgt. Op de grond loop ik op lichte, doorverende benen, maar met haastige slagen van mijn hart, tot aan de voet van de populier. Ik kniel, voel het natte zand onder mijn knie, trek de bak tot heel dicht voor me. Zacht, haast doorschijnend nog, hoor ik de natte streken van zijn schoenen door het gras. Een kalme verstoring van de rust. Een verstoring die ik haast een beminnelijke vind.

Mijn rechterhand steekt in het water van de bak. Dan in het zand. Terwijl het geluid sterker wordt voel ik hoe mijn mond zich sluit tot een emotieloze streep. Mijn ogen bewegen niet, het is of alles met lijm is vastgezet. In het groene laken aan de overkant van het kanaal verschijnt het beeld van het smalle hoofd. Het is groot en dichtbij, vlak onder me tegen mijn borst. Mijn linkerarm zit er als een stalen klem omheen. Hij spartelt wild, probeert zich af te zetten met zijn hakken in het gras, maakt proestende en vloekende geluiden, hij roggelt. Als ik mijn hand omhoogbreng perst hij zijn lippen in alle hevigheid op elkaar en schudt het hoofd wild heen en weer. De paling kronkelt versneld in mijn vuist en wringt met krachten die zich voortplanten door mijn pols en arm. Het kost moeite zijn lippen van elkaar te duwen, maar ik grijp met mijn nagels en trek of ik een laag linoleum van een planken vloer scheur. Hij brult, zijn benen zwaaien op, hij vouwt en bolt zijn rug.

Nooit zomaar boven het gras, want éen vochtige opening, en de paling schiet naar voren alsof hij die weke plek ruikt.