[Cultuur]
Het motief waarom
De Gids anderhalve eeuw geleden werd opgericht, lijkt in onze tijd opnieuw zijn geldigheid te bewijzen, nu de discussie over de plaats van de cultuur in de samenleving van de toekomst actueler dan ooit wordt. Het opmerkelijke van de Nederlandse Romantiek, waarvan Potgieter en de andere stichters van
De Gids de hoofdfiguren waren, is immers dat hun streven naar een nieuw ‘nationaal gevoel’ gericht was op een bepaalde vorm van cosmopolitisme, zoals dat in de cultuuruitingen van ‘Hollands roemrijkste eeuw’ volgens hen aantoonbaar is. De Nederlandse romantici bleven niet steken in een historische of lyrische nostalgie van het ‘groots verleden’ of de ‘zalige droom’. Potgieter bepleitte de ‘meerderjarigverklaring van de menselijke geest’, met andere woorden de algemene culturele emancipatie, met behoud van het eigen nationale karakter. Misschien is deze unieke, vrij abstracte en weinig poëtische variant van de Romantiek wel te danken aan de afscheiding van België - waardoor een groot-Nederlands nationalisme zinloos werd -, of door de algemene malaise van het toenmalige Nederland - waarin elke lyrische onmaatschappelijkheid bizar zou zijn geweest. Robidé van der Aa dichtte niet voor niets: ‘Geheel de maatschappij / Is voedsel voor de graven.’
In onze tijd zijn pleidooien voor culturele emancipatie en cosmopolitisme opnieuw van het grootste belang voor de toekomst van het intellectuele leven, in Nederland en Europa. - LvK
Auteursrechtelijk beschermd