De Gids. Jaargang 147

[p. 781]

Michel Korzec
Over de geheime genootschappen der Chinezen

1. Een vriend van ons, een Peking-mens, legde mij uit waarom er geen dissidenten en andere geheime genootschappen in China bestaan: ‘Op het eerste gezicht leven we allemaal binnen de kuang. Maar het echte leven speelt zich buiten de kuang af. Overal, van hoog tot laag, zijn Chinezen op vlucht uit de kuang.’

2. Het teken voor kuang is het teken voor koning gesloten in een omheining die slechts aan een kant open is.

‘Ik ben een koning! Dit is mijn koninkrijk!’ krijste Ma Dasheng, een niet officiële schilder, toen ik hem voor het eerst ontmoette. Hij was kreupel en had na het voordragen van een gedicht een vreugdedans uitgevoerd. Zijn koninkrijk bestond uit een soort kolenhok met een lamp van 20 watt. Het rook er naar vies ondergoed en beddelakens en verse schilderverf.

Met een radicaal-teken ‘boom’ betekent kuang: cirkel, lijst, restrictie, gewoonte, regel, voorschrift.

Met een radicaal-teken ‘taal’ betekent kuang: bedriegen, een dubbelspel spelen.

3. De grootste kuang is natuurlijk China zelf. Het dromen over de ontsnapping naar een niet-Chinees heelal is een onderdeel van zowel het Chinese dagbewustzijn als het Chinese nachtbewustzijn. Veel buitenlanders trekken daaruit de conclusie dat China een gevangenis is, of de grootste mensenvalkuil uit de geschiedenis van de beschaving, of zelfs het grootste concentratiekamp op aarde. In deze visie is geen plaats voor hetgeen onder punt 4. naar voren wordt gebracht.

4. Voordat ook zij toegaven aan de behoeften en begeerten van de door hen bewierookte en in het geheim gevreesde ‘massa's’, hadden de Chinese communisten de ‘wet van de verminderde aspiraties’ zo perfect in de praktijk gebracht als niemand voor hen ooit zelfs maar heeft geprobeerd. Deze wet (oorspronkelijk geformuleerd in een gedicht van Czeslaw Milosz uit 1950) zegt onder andere dat zelfbeperking in de vorm van uitwendige dwang een illusie in het leven roept. De illusie dat zonder deze dwang er geen beperking zou bestaan en de mens een niet-gekortwiekte adelaar zou zijn. Dit visioen heeft natuurlijk niets met een gezond en fatsoenlijk anticommunisme te maken, maar is een getrouw spiegelbeeld van allerlei gekkigheid omtrent vervreemding en het opheffen daarvan.

5. De Peking-mens had niet helemaal gelijk. Een paar jaar geleden waren er een paar echte dissidenten in Peking. Een van hen, geheten Wei, schreef: ‘Marxisme is zwendel.’ (Een kenmerk van dissidenten is dat zij soms marxistische krachttermen als zwendel of bankroet of fascisme gebruiken) ‘Het belooft een maatschappij waarin elke menselijke hoop en elk verlangen bevredigd zal worden.’ Hij kreeg vijftien jaar.

6. Het verlaten van de kuang neemt meestal weinig dramatische vormen aan: ritselen op de zwarte markt, onwettige seks, het schrijven van denunciaties en zelfmoord. Over zelfmoord werd me te weinig verteld. Over het ritselen te veel om op te noemen.

7. Misschien waren mijn Pekinese vrienden niet representatief voor de Chinese jeugd. Ze waren geobsedeerd door psychoanalyse. Ze vroegen mij niet om casetterecorders en horloges als ik naar Hong Kong of Taiwan ging maar om de werken van Freud in het Chinees. Met elkaar onderhielden ze niet-monogame betrekkingen en bespraken uitgebreid alle boeiende permutaties van liefde, haat en trei-

[p. 782]

terlach die daaruit voortkomen. Geamuseerd legden ze me uit dat, jawel, lesbische liefde ook in China bekend was, dat, jawel, masturbatie (hier handwellust geheten), geen westerse uitvinding was. Degenen die in dienst waren of waren geweest vertelden dat, jawel, seks zelfs in het volksbevrijdingsleger populair was. Waren er complicaties? Wat een vraag!

Er waren complicaties. Ze leefden in China, waar illegale seks niet slechts tot praktische problemen leidt en niet alleen tot gewone afgunst en wraak maar ook tot het verklikken. Iemand kan je bij je eenheid-kuang aangeven of bij de ‘organisatie’, maar het is ook een koud kunstje om een denunciatie bij de ‘organen’ te deponeren.

Het enige verschil met vroeger is, dat je nu met echt iets goeds voor de dag moet komen wil je denunciatie effect hebben.

8. De denunciatie tegen Kleine An was goed. Binnen een maand werd ze door twee mannen van de openbare veiligheid opgewacht voor een collegezaal waar ze een voordracht over de buitenlandse handel had bijgewoond. Ze bekende in drie maanden met twintig mannen seks te hebben gehad en kreeg drie jaar. Ze vertelde me over het kamp waar ze met beroemdheden als Li Shuang en Fu Yuehua heeft gezeten. In het kamp leerde ze hoe je een denunciatie moet schrijven. Ze werd een modelgevangene.

Kleine An is beeldschoon. Ze werkt nu als model op een kunstacademie. Ze liet me een denunciatie lezen die ze over mij had geschreven.

9. De meesten van mijn Chinese vrienden waren niet gefascineerd door seks of de geheime politie maar door het zakendoen. Ze maakten allemaal plannen om het leven als bureaucraat of arbeider te verlaten en voor zichzelf te beginnen. Een vaste aanstelling betekent in China het recht op luiheid. Het is verbazingwekkend dat miljoenen mensen in China nu van dat recht afzien, niet zozeer om rijk te worden als wel om aan de kuang van het ‘collectief’ en de ‘organisatie’ te ontsnappen.

10. Ik had me altijd afgevraagd hoe mensen in een eenheid elkaar kunnen verdragen. De slachtoffers van terreur moeten weer werken met mensen die hen vervolgd hebben. De beulen moeten de blik van hun slachtoffers verdragen. Mijn vriend de Peking-mens die vijf jaar vanwege een gedachtemisdaad had doorgebracht in een onverwarmde cel, lachte toen ik veronderstelde dat hij zich erg moest beheersen.

‘Ik beheers me niet. Elke dag probeer ik de worm die me aangebracht heeft dichter tot de rand van zijn graf te brengen. Als ik medelijden met hem en zijn familie krijg, dan denk ik aan mijn vader die doodgeslagen is en mijn zuster die van honger in Binnen-Mongolië is gestorven. Ik heb veel vrienden. Soms laat ik hem in elkaar slaan. Van tijd tot tijd vertel ik hem onder vier ogen dat ik pas tevreden zal zijn als hij gecrepeerd is. Ik wil hem wurgen maar dan heel langzaam. Hij is mijn kuang. Ik heb hem nodig.’