De Gids. Jaargang 144

[p. 30]

A. de Froe
Hoeren en tollenaars

Hoogst opmerkelijk, haast onthutsend worden hoeren en tollenaars in de eerste drie evangeliën door onze veelal zo zachtmoedige zaligmaker, als vanzelfsprekend in één adem genoemd. En dat terwijl in het heilige land destijds een overspelige vrouw kans liep gestenigd te worden, daarentegen de tollenaar of publicanus in de regel uit de ridderstand gekozen werd.

Het cda en de eo en andere lettercombinaties die volgens het inzicht en het voorschrift van de evangeliën willen denken en handelen, kunnen hieraan niet voorbijgaan.

Beide groepen, hoeren en tollenaars, worden in de heilige schriften met de zondaren veracht en met de zieken beklaagd. Maar terwijl de vroede vaderen van onze havenstad zich buigen over de hoeren en haar huisvesting en terwijl menig edelman zijn reputatie met haar deelt, terwijl zijzelf dingen naar de status van welzijnswerker en eerlang vakbondsbestuurder, bespeurt men in het imago van de tollenaar niet de minste wijziging, zij het verheffing, zij het veredeling. Het blijft voor de belastinggaarder of schraper wat het sinds onheugelijke tijden was.

Nu kan een mens in de uitoefening van zijn beroep ontsporen of ontaarden. De uitoefening van elk beroep kent twee doeleinden: het verdienen en het dienen, de boterham voor de werker en het nut van het werk voor de gemeenschap.

Van ontsporen of ontaarden kan men gewagen wanneer het nut voor de gemeenschap te gering of zelfs nihil wordt.

Een fraai voorbeeld leverde jaren geleden de organisatie van de Amsterdamse gemeentetram. De kosten stegen, de baten daalden en het ziekelijke geval werd door een Zwitsers ingenieur doorgelicht. Hem bleek dat deze dienst(!) geheel en al was ingericht op bevordering van de belangen van het personeel. De burgers mochten tegen betaling nog wel mee, maar daar hield de service dan ook mee op.

In onze jaren strijdt de dienst van publieke werken om de eer als voorbeeld genoemd te worden.

Al degenen die, onverhoopt, de laatste jaren als voetganger het Stationsplein of het Leidseplein hebben aanschouwd, mochten vaststellen hoe weinig voor Publieke Werken het publiek telt bij zijn werken. P.W. herschiep deze pleinen op uniek ludieke wijze in een mozaïek van valkuilen, struikelblokken en hinderpalen gelardeerd met onverwachts doodlopende sluipwegen. Dit tekent niet het overheidsbedrijf, want bij voorbeeld de gemeentegiro heeft vanaf zijn geboorte zo volmaakt gefunctioneerd dat hij de naijver van Den Haag opwekte en dus genaast werd.

Een ander voorbeeld vormen architecten die te hunner ere een indrukwekkend gebouw neerzetten, compleet met gevelsteen waarin hun naam gebeiteld, terwijl dit gebouw voor zijn doel of voor elk denkbaar doel onbruikbaar blijkt te zijn. Ook de media, vooral de televisie, dreigen te verzinken in het moeras van de zelfverheerlijking. Bij elke produktie, hoe gering en vergankelijk ook, vermelden zij de namen van ontelbare medewerkers, begerig

[p. 31]

naar roem en poen.

In onze tijd dreigt elke beroepsuitoefening te ontsporen of te ontaarden door de uitbundige nadruk op het loon, gepaard aan weerzin tegen plicht, plichtsbesef en plichtsbetrachting.

Hoe staat het nu met onze fiscus? Hun terminologie klinkt niet aangenaam. Zij spreken van een aanslag die zij plegen op inkomen en bezit. Van wieg tot graf zijn wij voor de fiscus schuldigen, ook wanneer wij zojuist betaald hebben. Ook wanneer wij overleden zijn. Dan juist. En wanneer wij ons bij het betalen niet spoeden, dan zenden zij ons een dwangbevel. Bevel is niet voldoende. Zij stellen zich dus vijandig op. Men kan ze van het lijf, maar niet te vriend houden. Het is niet prettig om levenslang als aspirant-fraudeur beschouwd te worden. Maar woorden zijn nog geen daden. Waar gaat de fiscus in de fout? Niemand in ons land gelooft dat onze tollenaars omkoopbaar zijn, noch dat een te ijverige tollenaar betere promotiekansen heeft dan een rechtvaardige tollenaar. Keren wij terug tot de evangeliën. Op de vraag wat zij moeten doen om het eeuwige leven te beërven, antwoordt Johannes de doper: ‘Vordert niet meer dan U voorgeschreven is.’

Van hoeren en tollenaren die geloven, en dat doen blijkbaar de meesten zo niet allemaal, zegt Jezus dat zij ons zullen voorgaan in het koninkrijk der hemelen. Wat de hoeren betreft is er geen bezwaar want seks speelt ‘up there’ geen rol en zonder seks zijn hoeren veelal gastvrije vrouwen. Maar een iegelijk die na veel moeite en ontbering in de hemel aankomt en daar in het gretige gelaat van de fiscus kijkt, zal de schrik om het hart slaan bij het vermoeden dat het toch weer op de hel is uitgedraaid. In ieder geval is de lol er af.

Handelen onze tollenaars naar het voorschrift van de schrift?

1. De aanslag verhogen om te zien of de belastingschuldige piept. Piept hij dan krijgt hij, na veel vijven en zessen, eigen geld terug. Piept hij niet dan net zo lang doorverhogen tot hij piept of zelfmoord pleegt. Lijkt op de waterproef toegepast op eventuele heksen: Zinkt ze dan was ze onschuldig, sorry. Zinkt ze niet dan is ze een heks en moet dus verbrand worden.

2. Een toegegeven te hoge aanslag niet terugbetalen omdat het bedrag in de ogen van de fiscus niet de moeite waard is.

3. Op korte termijn eisen, maar lang treuzelen met terugbetalen.

4. Gemakkelijke gevallen (de fiscus weet alles al) de voorkeur geven boven het achterna zitten van moeilijk te achterhalen gevallen. Vandaar de miljarden zwart geld.

5. Onregelmatig tempo van de aanslagen, nu eens langzaam, dan weer snel, zodat mensen in de war raken.

6. Ingewikkelde formuleringen en berekeningen zodat zelfs wiskundigen een consulent nodig hebben, hetgeen de belasting aanmerkelijk verhoogt.

7. Onberekenbaarheid bij het toestaan van aftrekposten.

8. Onberekenbaarheid bij het toestaan van uitstel.

9. Betaling eisen van erkend veel te hoge aanslagen (bij voorbeeld f 30000 in plaats van f 3000) met het vooruitzicht dat het te veel later wordt terugbetaald.

10. Men hoort nooit iets goeds over onze tollenaars.

Laten wij het hierbij laten. Wat moeten wij hierbij denken.

Waar komen onze tollenaars vandaan?

In het Palestina van het begin van onze jaartelling waren de tollenaars collaborateurs in dienst van de Romeinen. Onze tollenaars zouden dus de nazaten kunnen zijn van de Spanjaarden die met Alva ons land binnengedrongen waren en wie het hier uitstekend beviel. Dat komt nog voor.

Ook zouden zij de nazaten kunnen zijn van de Engelsen die met Leicester hier de dienst kwamen uitmaken. Engelsen hebben er altijd

[p. 32]

een genoegen aan beleefd om ons te pesten.

Voorts komen ook de Franse sansculotten, die hier de weg effenden voor Napoleon, in aanmerking.

Ten slotte moet worden vastgesteld dat in de periode dat onze belastingdiensten zich uitbreidden het aantal struikrovers op de Veluwe en in het Gooi naargelang daalde. Waar zijn die struikrovers gebleven? Zijn zij getemd?, gehumaniseerd?, maar niet gans en al bekeerd?

Is er nog hoop voor ons en onze tollenaars?

Zullen het cda en de eo hun gaandeweg leren, mede gezien de uiterst hoge belastinglast, niet meer te vorderen dan hun voorgeschreven is? Zal hun boetvaardige houding ook de fraudeurs op de knieën brengen zodat zij vol berouw zo veel gewetensgeld inleveren dat de belastingen gehalveerd kunnen worden en wij weer met een schone lei kunnen beginnen?

Tollenaars hebben tenslotte geen andere plicht dan ons te helpen datgene te betalen dat wij werkelijk verschuldigd zijn. Niet minder, maar ook niet meer.