De Gids. Jaargang 135

[Pierre H. Dubois]

Taal is geen spelling, ik weet het, maar dat betekent niet dat men de spelling van de taal kan ontkoppelen en ermee doen wat men wil.

Voor mij is zij een noodzakelijk instrument en als alle instrumenten voor verbetering vatbaar. Maar zij is weer geen instrument als een ander en de doelmatigheid ervan is niet in termen van efficiency te bepalen. Ik vind wel dat er zoveel mogelijk eenheid en duidelijkheid dient te zijn waar verwarring heerst, dat het wenselijk is dat de gebruikers niet moeten behoeven te kiezen tussen verschillende mogelijkheden die allemaal goed zijn en dat onzekerheid zoveel als doenlijk moet worden weggenomen.

Maar de opdracht aan de Belgisch-Nederlandse commissie voor de spelling van de bastaardwoorden gegeven bij voorbeeld, begrijp ik niet: te adviseren ‘op welke wijze, in afwijking van de woordenlijst, een spelling van bastaardwoorden zonder keuzemogelijkheid kan worden bereikt, waarbij een zo consequent mogelijke opzet in fonologische zin en een zo ver mogelijk gaande vernederlandsing werd nagestreefd’.

Dat is geen verduidelijking, geen verheldering en geen verminderen van onzekerheid, dat is integendeel de deur openzetten voor een totale vernieuwing van de spelling en het creëren van onoverzienbare nieuwe problemen en moeilijkheden, en dit maal voor iedere gebruiker van de taal zonder uitzondering. Je hoeft maar te kijken naar de voorbeelden van stukjes van zogenaamde ‘progressieve’ voorstanders daarvan, in de verschillende clubs die er op dit gebied bestaan, om te zien hoe ook zij onderling weer te keer gaan over de mate van consequentheid. Maar ik zie niet in dat consequentheid in spellingsaangelegenheden altijd een deugd is. Het feit dat een woord is ingeburgerd, dat men het altijd op een bepaalde wijze heeft geschreven, bij voorbeeld ‘altijd’ en niet ‘alteit’, impliceert voor mij niet dat op grond van consequentie ‘feit’ voortaan ‘fijt’, of ‘wijze’ van nu af ‘weize’ gespeld zou moeten worden.

Je kunt met puur rationalistische ingrepen een maatschappij robotachtiger en efficiënter laten functioneren, maar daarom nog niet per definitie leefbaarder maken. Dergelijke puur rationalistische ingrepen kun je ook op de taal, in casu de spelling, toepassen; maar die behoort ook tot de elementen van onze leefbaarheid. Zelfs wanneer de voorgestelde vereenvoudigingen van de Commissie, van de VON, van de VWS, van wie ook, consequent konden worden toegepast, wat het geval niet is, zou het als een schizofrenie beschouwd moeten worden, een aan elke Nederlander vertrouwd taalbeeld plotseling te vervangen door een totaal ander, met alle gevolgen daarvan voor onze algemene en literaire cultuur.

Ik ben dus niet tegen een zekere aanpassing van de spelling, maar dan toch alleen in de mate waarin een optimale mogelijkheid kon worden aangegeven om uit de bestaande verwarring te komen zonder de chaos nog groter te maken of het bestaande taalbeeld te vernietigen. - Pierre H. Dubois.