De Gids. Jaargang 135
(1972)– [tijdschrift] Gids, De–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 38]
| |
Joyce & Co
| |
[pagina 39]
| |
zijn knie doet leggen, bij voorbaat al vol van de ménage-à-trois plannen die ze vermoedt bij de twee elkaar tot in de eeuwigheid beminnende vrienden - Maar van de andere kant verbergt t zwakke licht n jaar of drie geleden was je achttien was ik jonger was ze negentien? Peinzend kijkt Erwin naar Martha's hand, toch lange nagels, op de toetsen van de revox it is painful loving yourself because it is pain - Hij strijkt over zn haar ogen verstarren n beetje - Het is even stil, er is één kaars bijna uitgebrand die nu dik begint te walmen - Full loving any any many many - Moderne rekorders met echo en nagalm - Nu zitten nog Mick, Martha & Erwin aan tafel (niet in orde van belangrijkheid): trinitas tricordiae - Mick steunt zn kin in zn handen: Natuurlijk zijn die zenuwachtige grappen niet zonder gevaar - One. Love is a perfectthingbutnobodysperfectandifanyoneweretolooklikebecomeingperfect -
- Erwin strijkt over zijn haar nu als Martha niet aarzelt om uitgebreid met Mick te gaan fluisteren -
We hebben gesproken over t inrichten van haar kamer (Martha fluistert zenuwachtig met de Markies) - Why then someone, you or I maybe, would spoil it - Zie je, de firmanten, zoals je ziet, zijn niet gemakkelijk te begrijpen - Zij bewegen zich in een speciaal universum, dat niet direkt door God geschapen is, maar door henzelf gedurende jaren van zeer bijzondere ervaringen, piekmomenten en zeer diepe pijnen; een afgesloten geheel ten opzichte van de duizelingwekkende massa's van grijs en zwart en wit, met een uitzinnig ontwikkeld geheugen, hun kollektieve nostalgie, en zo verontrusten zij zich of verheugen zich over dingen die jou niets kunnen schelen, maar die voor hen van vitaal belang zijn - De afgemeten gebaren en bewegingen die Erwin, ook al is hij dronken, nu maakt, bij voorbeeld, ontspruiten aan een besef van uniformiteit en verstandhouding dat strekt zover zijn werkelijke herinneringen oud zijn en dat hem ingeeft dat Mick niet zonder Erwin kan, dat Erwin niet zonder Martha kan en dat Martha niet zonder de Markies, haar schrijver en de landgoederen kan - Faites votre jeu - Als het buiten al iets lichter wordt, waait n plotselinge windvlaag de kaarsen uit en zitten de goden in de schemering ik krijg als ik je zie en aan je denk een ingesloten gevoel over me ik stap als het ware ergens in waar verdomd moeilijk uit te komen is en dat ben jij. je hebt vroeger dingen gedaan gezegd geschreven ten opzichte van mij die niet uit te sluiten zijn en die me toen langzaam kapot maakten. ik vraag me af of je werkelijk zo veranderd bent natuurlijk ben je ouder en wijzer geworden etcetera maar een vos verliest wel zn haren maar niet zn streken Weinig, als al enige, van de firmabezittingen zijn van familiewege geërfd - Er is n bescheiden villa in de buitenwijken van Locarno (‘Carolon Casa’, Golino sopra Ascona, Ticino) n glas whisky in de tuin in Centovalli - Sinds 1930 n altijd gereserveerde suite in Hotel Du Moulin, Esch-sur-Sûre - N apreski chalet langs de weg van Flims naar Affeier, altijd sneeuw, eeuwig zingende bossen - Toen il Divino Marquese zijn goddelijke opvoeding bij de Augustijnen beu was (Trinity College) heeft hij de rest van zijn jongelingschap in afzondering doorgebracht te Dukeswood, met uitzondering van twee korte verblijven in Svizzera (via Strasbourg met Erwin), een kort verblijf te Aylesbury (en Oxford met Martha) en n iets langer verblijf in Istambul i Levent (zonder meer of moeilijkheden) - Wegens ziekte en ontreddering van het personeel moest Dukeswood in 1972 verkocht worden - Drie chateaux zijn pas later in ons bezit | |
[pagina 40]
| |
gekomen: n grote lap grond met gebouwenkompleksen te Calci, voorheen Certosa, nu in pacht van de Italiaanse staat; Martha's winterverblijf bij Haarlem, ‘Iepenrode’, n geliefde aktieplaats van basketballers (ex-flamingo) en cineasten en tenslotte Manor Close (Oving, Bucks), belangeloos verkocht door mr. & mrs. Mountolive na t overlijden van hun enig paard, n grijswitte knolachtige schimmel - Hier n aflopend landschap van de bergen naar de zee, de voorkant van t huis: n groot weiland doorsneden door n smalle oprijlaan onder platanen, hier zien we de thee buiten brengen - De moeilijkheden en mogelijkheden van Manor Close - Tafeltjes verspreid in t gras, dit is de achterkant van t huis - We zagen, zie je, twee bedienden met n theemuts en n dienblad - Dan betrad n slanke jongen (blond haar? zwart?) in n blauw fluwelen pak het gras - Hij bleef staan en keek wat om zich heen, vooral zijn ogen trokken de aandacht, voluptas dolendi - Als dat Erwin Garden was, liep hij vervolgens naar het meest rechtse tafeltje, weigerde n kop thee, ging zitten en kreeg n kus op zn mond, die hij snel met zn wang probeerde te onderscheppen, maar niet snel genoeg zodat zij op zn mondhoek kwam - Ik weet niet of dat Marjan was, of Fine of dat ook Carla (Zurini) haar haar kort had laten knippen, alledrie zijn t sterren - Geen thee, ging zitten, n kus voor zn mond, snel mn wang naar voren, mondhoek - Mond, wang, mondhoek - (Erwin tegen crew: Moeten we dit knippen?) - In ieder geval legde hij zn hand in n teder gebaar hoog op haar dij, even maar - Toen zat t meisje weer alleen en vulde t hele beeld - Huiverend trekt ze met haar schouderbladen, zo scherp dat je zelfs kleine blonde haartjes op haar benen ziet, smal onder n kort wit rokje - Dat wàs Fine! - Wie waren er nog meer? - N jongen met zwart lang haar, ongeschoren, hij lispelt maar akteerde zeer gevoelig - N jongen in n wit levis-jasje, met tamelijk kort haar en regelmatige trekken - Nog n zwarte jongen uit Rome of Rimini maar zijn gezicht ben ik al vergeten - (En nog vele anderen) De tuin, stambomen - N roos geschilderd onder in n theekop, muffins en meisjes op Manor Close - Wat we zien wordt in hoge mate bepaald door wat we horen - Iemand, meer naar links, maakte n zeer intelligente en nadrukkelijke beschouwende opmerking - (Let Op, er is in feite geen sprake van dat het hier om een gesprek gaat) - Je kunt deze bewering verifiejeren met een eenvoudig eksperiment - Draai het beeld weg van je geluidsprojektor en laat de geluidsband doorlopen - Als vanzelf zwenkt de kamera ook naar links, het was Jeroens stem - Eenvoudiger nog, je hebt twee bandrekorders, op de revox bijvoorbeeld neem je machinegeweren Petrograd 1917 op, op de uher mensen die naar hun bus rennen op Piccadilly Circus - Ondertussen draafde Piquet af en aan, n grijze Wolseley was tot stilstand gekomen aan de zijkant van het huis, koffers werden de hal ingedragen, in de otoo met de roodlederen bekleding zat slechts n chauffeur n shagje te draaien en Erwin liep hoogstverbaasd weer naar zn gasten - Nergens nog was de Markies te zien, niemand nee had haar uit de otoo zien stappen - Mona Mour -
De zon daalde al en verlichtte in warmer tinten de aardbezieboom en de bijna uitkomende stokrozen die de glorie van de Markies waren - Nog verder naar beneden, tussen de struiken van de haag n voetstuk van met groen mos aangeslagen steen, beroofd van zijn onbekende en half verbrokkelde godin - De marmeren fontein waar Erwin nu voorstond was daarentegen nog ongeschonden - Het water, uit de mond van vier leeuwen, kletterde in n eerste schaal en sproeide vandaar in n waas van druppels en koelte naar n tweede schaal | |
[pagina 41]
| |
waar de vader van Herakles in de gedaante van n grimmige Amphytrioon een verrukte en gewillige Alcmene vastpakt: haar door t water glimmende en glinsterende navel noodde gekust te worden - Erwin leunde dichterbij in de koelte en legde zn hand op de kop van een van de arenden die de onderste rand van de fontein sierden: de gloeiende huid van zijn hand en pols werd nat en n door de wind afgedwaalde druppel sprong tegen zn slaap - Hij glimlachte: omphalos - Van n grotere afstand nu de hele tuin, langere schaduwen, mondhoeken die cognac zeggen en on the rocks - Wat het doorgeven van berichten betreft, stel dat het om brieven van meisjes gaat en je begint met de komplete versie op de band op te nemen - N vallende bloesem, de lege flessen die t kroos in het fonteinbassin verbraken botsten en rinkelden zachtjes tegen elkaar - Jeroen werkte zn eksperimenten-oratie over bandrekorders en informatieoverdracht zeer nauwkeurig uit - Iemand stootte zijn glas om - De mensen waren steeds meer uitgewaaierd, sommigen waren misschien al de hal in gegaan, n op t gras liggend meisje stelde haar overal bruine borsten schijnbaar onbewust aan Erik ten toon - De wind deed af en toe de bomen ruisen, hij kwam uit zee; n vogel, hoog in de avondzon, hield plotseling zn mond - Benedetti, de franse gezant te Berlijn reisde dan ook naar Bad Ems, waar koning Wilhelm I vertoefde en bracht het verzoek over Leopold te bewegen terug te trekken - Jeroen schonk zich n grote kop sterke thee in en liet daar langzaam n lepel honing in druipen - De gezant ontving van de koning op de promenade de Ems een afwijzend antwoord en later, toen hij vergeefs om n nader onderhoud verzocht, de mededeling dat deze zaak was afgedaan - Het grasveld, dat afliep naar beneden, werd afgesloten door n muurtje van grove op elkaar gestapelde stenen, waarachter n weide lag met stoppels en zeer lage halmen, paarse en gele bloemen - Het groen van het grasveld was diep donker en mat, maar de weide was lichter en doorspekt met andere tinten - Witte pluizige bollen van paardebloemen staken er bovenuit - Dan liep t land weer langzaam omhoog, af en toe n bomengroep, links n lage boerderij en daarachter in steeds grijzere kleuren begonnen de heuvels - Lagen van heuvels, de eerste toppen nog groen, maar verderop en daarbovenuit verloopt t groen in blauwe en grijze waasachtige kleuren - Frisse westenwinden n lange tijd geleden, 5 oktober 1870 over Berlijn - N vinger in de honingpot, de intrige van vervalsingen in historiese kontekst - Mijn moeiten, mijn minnares, mon amour Martha op Manor Close: namiddaglicht door n glas-in-lood raam, langzaam uit t geheugen verdwijnende gebaren en hun betekenis, n tongpunt zichtbaar tegen haar boventanden, n slok whisky op elk moment van de dag, delikate vingers om de rand van n boek, voetstappen van meisjes in t gras, t hoofd omhoog zodat t haar naar achteren viel n mond vochtig van de mist of van n kop thee (en nog veel meer: de geur van pasgebakken brood, parfums en oud gewaxt hout n pijp die is uitgegaan en hard geworden penselen van de zieke mediese student) - Bismarck leefde op na t telegraphies bericht, hij voorzag nu onder de gunstige omstandigheden een kans op de oorlog die - De klokken van t kerkje in Bucks luidden, het vérdragende blaffen van n jachthond (Golden Retriever) - Streepte hij enkele zinnen weg en liet het telegram dat - Erwin stond op en kneep zn ogen n beetje dicht, tegen de zon in het land afkijkend - Lagen van heuvels, late namiddagtinten: pastel - Schakeringen bruin en grijs naar oker - De eerste rij is groen geweest, daarboven vager en verder n blauwe kam - Overal ongeziene dalen waarin de zon nauwelijks of niet meer komt - (Vroeger ja, toen de | |
[pagina 42]
| |
herst naar appels rook) - Een iets lichtere streep dan ten slotte de hoogste rij heuvels - Er zit geen perspektief in, alles is boven of onder, hoger of lager, maar niet verder weg - Deze is haast lichtblauw, met iets van antraciet erin en n zachtpaarse waas, misschien wat turquoise, zeer licht aangezet op t doek - De kontoeren zijn niet scherp maar t maakt de indruk of de schilder alleen nog maar gedacht heeft, niet geformuleerd: n vlugge schets van n idee - (Grove korrel, enkele malen gekopiejeerde film van slechte en verjaarde kwaliteit) - Weer waaide het n beetje, de bomen bewogen - Langs de voet van de eerste heuvel, in de verte, naderden twee ruiters. ik krijg als ik je zie en aan je denk een vrij gevoel over me ik stap als het ware ergens uit (establishment) waar verdomd moeilijk uit te komen is. je hebt vroeger dingen gedaan gezegd geschreven ten opzichte van mij die niet uit te sluiten zijn ze maakten me gelukkig... etc. Wanneer de banden (Alpha? Bently? Citroën?) op t grint voor t bordes stilhouden, is het tussen 4 en 5 uur p.m. en dan ruik ik de kamperfoelie weer, door de open balkondeuren - Het is de tweede otoo van mr. Snell, Keith, mijn naaste medewerker en voordat de Markies naar zijn bad ging, zei hij, Erwin, Manor Close is n mausoleum van bloemengeuren in de tijd van het jaar waarin de gekruide olieachtige lucht van de magnolia's de rozen overtreft en je zwemen proeft van mimosa, munt en mirte, maar die kamperfoelie waar je het aldoor over hebt bloeit op twee juni nog nauwelijks - Ik zeg dit tegen je om je eraan te herinneren dat ik je gevraagd had n beetje op de ontvangst te letten en niet het reducto absurdum van alle menselijke ervaring te konsentreren rond t feit dat je straks Martha zult zien - De gordijnen waaien naar binnen de kamer in en daarmee de geuren, tuingeluiden, als ik n pijp stop - Ik geloof niet dat iemand wel eens weloverwogen t eerste wolkje rook van n vers aangestoken pijp (met Cecil, first class Wild Smoking Mixture van TAYLOR & CO, Exclusive Retaylors Organisation Seductive) heeft geroken, dat zich kringelt tussen de reeds aanwezige geuren, zware luchten van platanen en praalgraven in juni - Zoals de Markies zei dat we haar kunnen verwachten onder de thee en dat er van jou, Erwin, n soort delectatio morosa afstraalt die onze serene avondmaaltijd in n bloedbad van firmanten zal doen uitlopen, die branden voor n kus van de wrede Helena, je majestueuze Martha Monstra Mater, la Belle Dame sans Merci, zei hij - Dan hoor ik de deuren van de witte Bently slaan en de voetstappen van Keith die de trappen van t bordes oploopt en halverwege even blijft staan, niet om zn koffertje van hand te verwisselen want dat kan niet zwaar zijn - Ik sta op en loop naar mn buroo en glij met mn hand over t hout en raak even de bandrekorder aan, de knoppen, en ga weer op mn bed liggen - Maar ik ruik de kamperfoeli nog en de brief kraakt in mn binnenzak - Met je twee benen op de grond staan betekent n monoloog gericht tegen die voortdurende zielsverandering van de ‘akt’ van t leven - Mick zei dat, de Markies - Dat er verbetering en vooruitgang in de toestand was, vergeleken met n jaar geleden: ze komt onder de thee - En dan heb je dat bandje a décharge - En dus begin ik me, zodra ik door de tabakslucht de kamperfoelie niet meer ruik, af te vragen hoe laat het nu is, hoeveel tijd nog vóór de thee - Maar de brief kraakt in mn zak maar ik houd toch van je dat weet je toch - Als het niet iets meer was gaan waaien zou ik kunnen luisteren naar de voetstappen van de bedienden achter op t grasveld, het klaarzetten van tafeltjes en theeservies of wanneer | |
[pagina 43]
| |
t badwater wegloopt maar nu denk ik aan jou - Aan hoe ik me heb afgewend van vrouwen die laatste twee jaar- Machteloos geworden door die (haar) prachtige uitwasemingen die ik te hevig heb voelen bruisen om hen (zij) ooit nog leeg te zien stromen, klaar - ik ondervind zelfs tegenover geen enkel jurkje het verlangen naar t onbekende dat mensen ertoe brengt om steeds nieuwe grietjes uit te kleden en naar andere dingen te zoeken - Alleen haar - Alleen heimwee, n soort oude tempel-melancholie van Gele Pruimen Zen - Naar de morgens dat ik wakker werd in t weelderig bed van mijn sirene (mooi en moe), vergiftigd met genietingen - Rozen en whisky - eerst verheugen de mensen zich over het aangename, later worden zij bedorven door de weelde, ten slotte worden zij waanzinnig en teren hun eigen substantie op: de stollende gemoedstoestand van waaruit je schrijft - Zoals Durrell zegt (of Pursewarden) je kunt drie dingen met n vrouw doen: haar liefhebben, pijn om haar hebben, of literatuur van haar maken - Ik kan die machten niet scheiden satanissima trinitas - Zodat het werkelijke telos verval en ondergang is - Wat de Markies ook tegen me zei - Dat er niets slechts is aan decadentie, en ik veronderstel niet dat je mijn erotiese preokkupaties in peioratieve bewoordingen wilt afwijzen, maar dat onze esthetiese gegevenheid al sinds 1930 bankarotta is en alle beschavingen kennen hun Fausser en Baiser - Keith staat in de deuropening, zn zwarte laklaars half over de drempel - ‘Kom jij niet naar de thee?’ - ‘Is het al zo laat dan?’ - Hij kijkt naar de bandrekorder - ‘Martha moet in ieder geval nog komen’ - ‘Ik wist niet dat het al zo laat was’ - Hij kijkt nog steeds naar de bandrekorder, zn mond tuitend - ‘Ik dacht trouwens dat deze kamer voor haar gereed gemaakt zou worden’ - ‘Ja, ik wacht hier op Piquet, opdat...’ Hij kijkt naar mij - Dan houd ik op met praten - Zn laars staat nog steeds niet in de kamer - ‘...er beter aan vast naar beneden te gaan’ - Hij gaat naar buiten - De deur sluit - Ik sta op en hoor hem de trap in de hal aflopen - Dan ruik ik de kamperfoelie weer, mn pijp is uit - Ik loop door de kamer en pak n schoon overhemd - Voordat ik mn jasje uitdoe, haal ik de brief uit de binnenzak - Natuurlijk heb ik alleen de mooiste, meest poesie-achtige alinea's op de band laten zetten, over het gras en het waaien en de pijn van het beminnen - Als ze er is zal ik iedereen laten horen dat ze komt (op de revox rerum novarum) - Ze zijn niet lang, de dagen van wijn en rozen - Dat wil zeggen dat we Piquet (de butler) opdracht hebben gegeven deze mijn kamer in gereedheid te brengen, dat de grasvelden op Manor Close zijn geschoren, dat er rode wijnen uit de kelder zijn gehaald en witte ekstra gekoeld, wat nog n hele uitzoekerij was want de Markies drinkt altijd bourbon, Piquet alleen pinard (met de rest van t personeel) en Keith en ik whiskies - Dat is mijn werk geweest, want hoewel ik ook de brief heb gekregen, ben ik naar de Markies gegaan en heb als volgt gesproken, Mick, nu moeten we de knoop doorhakken en alle omstandigheden ernaar richten dat die mooie meid op Manor Close komt wonen - Ik zal je vandaag of morgen en toen zweeg ik en liep de tuin in want n vretende pijn op n aanwijsbare plaats in mn borst vertelt me van t waaien en de kamperfoelie - Vandaar de bedroefde ogen en n melancholiese toon die gedikteerd worden door de aard van t eroties bepaald spanningsvlak tussen ons beiden en de artistieke drijfveer die daar de onmiddellijke gegevenheid voor is - Beminnen, pijn, literatuur - Zodat je altijd leeg bent, the vanity of Erwin Garden- Nee, het voorjaar met zijn komen | |
[pagina 44]
| |
en gaan op Manor Close is een lachende maniak - Al het geraas, al het gebral - Kus mij liever de sneeuw uit mn ogen, de alpen in Affeier, de apenijnen bij Calci, de winter in Ascona - Het is n radeloos makende beweeglijkheid die haar dan weer hier en dan weer weg doet zijn, overal n soort gekultiveerde elite van estheties verantwoorde lichamen die een stralende erotiese draagkracht bezitten - Stralend of goddelijk - En de aard van mijn bezigheden is stollend, retrospektief - Teer en verfijnd als de dunne kloosterinkt van de Markies, tijdloos en altijd t tikken van je horloge, de gong voor de maaltijden, elke augustus n grasgeur - Ik zal haar altijd kennen en ontmoeten en altijd pijn om haar hebben - Haar benen bruin en in de aktie vaak tot aan t broekje zichtbaar - T blonde haar door de war, maar oh zo perfekt - N scherp benig gezicht (zei de Markies) en scherpe tepeltjes - Spannende mond waar het n beetje ruikt naar cognac waar je n beetje proeft van marsh mallows - Kan mijn genie zich dan niet verbinden met de wreedheid in de geheime besluiten van de voorzienigheid? En als ik mijn manchetknopen (Gioielliere, Ponte Vecchio 39-41, Firenze) aandoe, klopt en komt Piquet binnen, n groenwitte sloop dragend en n donkerblauw lederen koffertje - Hij loopt achter me langs naar het bed en legt zijn attributen daarop neer - ‘Is dat haar koffertje?’ - Piquet knikt en gaat de kamer weer uit - Ik knip t koffertje open en zie bijna bovenop de vliegticket voor 3 juni - Ik buig mijn hoofd en duw mijn neus in haar kleren - Natuurlijk weet ik hoe ze ruikt - Dan loop ik naar t andere eind van de kamer, pak in t voorbijgaan mijn klein vuurwapen uit de tweede lade en stop hem in mn zak, niet bij de brief die zit in mn binnenzak - Tegen mn gezicht (je ziet er goed uit hoor jongen, nog steeds mijn schattertje) neurie ik zachtjes in de spiegel: Martha, Martha du entschwandest und namst al mein Glück mit dir.
2 juni '70 voor Joyce & Co., Erwin Garden |
|