De Gids. Jaargang 134

[p. 545]

Peter Harper
Technologische ongelukken⁺

In de volgende tabellen heb ik een geenszins volledige verzameling technologische ‘ongelukken’ van verschillende aard bijeengebracht. Sommige waren misschien te voorzien, andere waren te verhelpen; bij de een overwegen sociale aspecten, bij de andere technische aspecten. Zij zijn bijzonder moeilijk te classificeren. Het mag lijken alsof er geen definitieve rampen bij zijn. Maar het zijn allemaal ernstige problemen, die zich in de afgelopen honderd jaar hebben voorgedaan. Bovendien doen dit soort problemen zich steeds vaker voor. Laat ik daarom een ‘onjuiste, perverse en schadelijke’ suggestie doen: Er bestaat een ‘akeligheids’ verdeling van dit soort ongelukken, die zich uitstrekt van een beetje hinderlijke ongelukken tot volstrekt catastrofale rampen. De eerste komen veel vaker voor en bij toeval hebben we tot nog toe alleen het minst akelige deel van de verdelingsschaal meegemaakt. Maar het is slechts een zaak van tijd tot...
Heeft u daar wel eens over nagedacht? Misschien is het best leuk in het stenen tijdperk. U moest zich schamen! Ketterij!

+ PETER HARPER. Geboren in Engeland. Ex-wetenschappelijk onderzoeker, onder meer aan de Michigan State University. Houdt zich nu in Engeland met wetenschapspolitiek bezig. Dit stuk is een onderdeel van een paper voorgelegd aan het symposium ‘Young scientists and contemporary society’, van de World Federation of Scientific Workers, gehouden aan de T.H. Twente, van 14 tot 16 juli 1971.

A. Problemen die ontstaan uit wijdverbreide industriële activiteiten. (cijfers verwijzen naar de literatuuropgave)

Gevallen...	...vertegenwoordigend
150 doden als gevolg van kwikvergiftiging in de Minimatabaai; uitsterven diverse vogel- en robbensoorten.	Toenemende hoeveelheden giftige zware metalen (Hg, Pb, Be, Cd) in binnenwateren en oceanen.^1 Waarschijnlijk blijvend?
Los Angeles smog; London smog 1952. ^2^,^20.	Luchtvervuiling in steden op grote schaal. Bijdrage aan hoeveelheid vervuiling in oceanen?^1 Gevolgen voor het weer?^3
Lake Erie, eutroficatie van het Baikalmeer.^2	Overladen van de vuil absorberende capaciteit van ingesloten stukken water; overgebruik van nitraat, kunstmest en fosfaten? Omkeerbaar?
Softenon geval: uitvoerig onderzoek slaagt er niet in menselijke reactie te voorspellen^4; baby's gestorven door antibiotica-resistente bacteriën.	Nieuwe geneesmiddelen met volstrekt onvoorzienbare gevolgen blijven ingevoerd.^4 Algemene toename van resistente soorten? Samenhang met extensief gebruik van antibiotica in de landbouw?

[p. 546]

Volledig wegvallen van elektriciteit in het noordoosten van de Verenigde Staten.	Waarschijnlijk onvermijdelijk niet functioneren van complexe technologische systemen; toename waarschijnlijk? In beginsel te verbeteren?
Stofwoestijn in de Verenigde Staten.^5	Toenemen van tempo van erosie en verslechtering op grote schaal van bodemkwaliteit als gevolg van intensieve landbouw (inclusief bosbouw). Dustbowls ten dele het gevolg van natuurlijke cycli? Onvermijdelijk?^6
Torrey Canyon, olieramp; Santa Barbara, lek in de zeebodem.	Toenemende hoeveelheden olie in oceanen als gevolg van schipbreuken, lozingen door tankers en boringlekken.^17
Uitsterven van de ‘passenger’-duif; bepaalde walvissoorten dreigen te verdwijnen.	Toenemen van tempo van uitsterven van diersoorten? 150 soorten in 300 jaar; 250 op de rand van uitsterven.^8 Vermindering van biologische diversiteit? Ernstig?
Verstoring van koersbepaling, voedings- en paringsgewoonten van bepaalde vissen door olie, fosfaten enzovoort in de oceanen.^9/^10 Verstoren van de lange-afstandscommunicatie tussen walvissen door het opvoeren van het achtergrondlawaai op oceanen; erosie van riffen in de Pacific door de doornkroon zeester.^11	Verstoring op grote schaal van tere plant- en dierfuncties, voor het grootste deel onbekend (en in sommige gevallen ook niet te kennen?)
Eierschalen van bruine pelikaan (Californië), sperwer, kwartel, valk, door D.D.T.-residuen aangetast^2; Mississippi^12 en Rijn^2 vissterfte.	Accumulatie op grote schaal van hardnekkige pesticiden in bodem, rivieren en oceanen, met onvermijdelijke concentratie op hogere niveaus in de voedselketens. Toeneming waarschijnlijk? Vertraagde effecten beletten optreden ter voorkoming van noodtoestand als het nog net mogelijk is.
Toename CO2-gehalte van de atmosfeer door verbranding van fossiele brandstoffen.^1	Veranderingen in de samenstelling van de atmosfeer en onnatuurlijke (?) fluctuaties van gemiddelde temperaturen; causaal verband? Bijna zeker vooruitzicht van toename CO2 en stoffen met soortgelijk effect?
Incidenten met kernreactoren in Windscale en Fermi Plant,^14 plutonium ontsnapt uit Boulder reactor^15; niet te verklaren verliezen van plutonium bij vervoer.^16	Onvermijdelijke (?) eindige kans op ernstige reactor-ongelukken^17/^18; onbekende problemen bij (toename van) vervoer, opslaan en het zich ontdoen van afvalprodukten^33; mogelijkheden van een ‘nucleaire zwarte markt’ in plutonium.^16

[p. 547]

B. Problemen die ontstaan uit specifieke van technologie afhankelijke projecten

‘Lucky Dragon’ geval: dood door stralingsziekte als gevolg van atoomproeven; radioactief afval ontsnapt uit ondergrondse proeven; waterstofbom raakt zoek bij Palomares.	Regelmatige ongelukken met atoomwapens worden meestal geheim gehouden.^19
Dood van zesduizend schapen door zenuwgas^2; ontsnapping van opgeslagen gas uit gezonken tonnen (Falk); Gruinard geval: eiland voor honderd jaar met anthrax besmet.	Onbekende wereldwijde produktie van giftige gassen voor militaire doeleinden; voortgaan van weggooien van oude voorraden in oceanen; onvermijdelijk breken van oude tonnen? langzame hydrolyse in oceanen over het algemeen toereikend; voortgaand bacteriologisch onderzoek, met eindige risico's van ontsnappen van dodelijke soorten.^22
Vietnam herbiciden^23	Wijdverbreid overvloedig gebruik van herbiciden in Indochina; permanente schade aan de natuur.^24
Forellenbevolking van grote meren door invoer van lampreien aangetast. Gevolgen van invoer van spreeuwen in de Verenigde Staten; lemurs in Hawaii en placentals in Australië.	Talrijke (toenemende?) onvoorziene gevolgen van het vermengen van tevoren gescheiden levende soorten. Onvermijdelijk?^25
Aardbevingen als gevolg van de aanleg van de Boulder-, de Kariba- en de Koynadam.^26 Idem ten gevolge van de vuilinjectie bij Denver^27; reservoirbreuk in de Baldwin-heuvels.^28	Toenemen van aardschokken en -bevingen door atoomproeven, maken van kunstmatige meren, ondergronds opslaan van vloeibaar vuil en oliewinning. Onvermijdelijk? Te gebruiken voor beheersen van natuurlijke aardbevingen?
Toename van slaapziekte in Aswan- en Karibadamgebieden; vermindering van visvangst beneden de Aswandam.^2	Talrijke (toenemende) biologische en economische gevolgen van het maken van dammen en kunstmatige meren.

C. Problemen voortkomend uit zuiver wetenschappelijk onderzoek

‘Polywater’ geval^29: een thermodynamisch stabiele, autokatalytische vorm van water met zeer lage dampdruk leek te zijn vervaardigd. Vervolgens weerlegd.^30	Onbekende waarschijnlijkheid van onbedoeld maken van ‘ice-nine’- of ‘Andromeda-strain’-moleculen. Onvoorspelbaar? Onvermijdelijk? Ernstig? Absurd?
Marburgvirus^31; arbovirus.^32 Laboratoriumwerker gestorven aan pas ontdekte dodelijke virussen.	Onbekende kans op het ontsnappen van gevaarlijke virussen of bacteriën uit onderzoekscentra; wordt kans groter met het toenemen van dat soort onderzoek? Kans op effectiviteit van tegenmaatregelen groter?

[p. 548]

Aanzienlijke vermindering van bepaalde apenpopulaties als gevolg van vangsten voor gebruik als proefdieren.

Onbekend aantal soorten rechtstreeks aangetast door wetenschappelijk onderzoek; toename waarschijnlijk?

(vertaling G. van Benthem van den Bergh)

Literatuur

1. Study of Critical Environmental Problems. Man's impact on the global environment. MIT Press, 1970.

2. Paul Ehrlich and Anne Ehrlich, Population resources environment. Freeman, 1970.

3. Vincent J. Schaeffer, ‘Auto exhaust, pollution and weather patterns’. Bulletin of the Atomic Scientists, Oktober 1970.

4. W. Modell, ‘Mass drug catastrophes and the role of science and technology’. Science, 156, 346, 1967.

5. S. Hollon, The great american desert: then and now. Oxford. U.P. 1966.

6. Sheldon Judson, ‘Erosion of the land.’ Am. Sci., 56, 356, 1968.

7. Smithsonian Institution, Centre for Short-Lived Phenomena. Annual Report 1970.

8. V. Zisweiler, Extinct and vanishing animals, Longmans, London, 1968.

9. Max Blumer, ‘Oil pollution of the ocean’. Paper presented at symp. on ‘Man's Chemical Invasion of the Ocean’, La Jolla, Calif. Feb., 1969.

10. Lawrence B. Slobodkin, ‘Aspects of the future of ecology’. General Systems 13, 115, 1968.

11. R.H. Checher, ‘Destruction of the Pacific corals by the sea-star Acanthaster Planci’. Science, 165, 280, 1969.

12. Frank Graham Jr., Disaster by default, Curtis Books, NY, 1966.

13. Jorgen Randers, Unpublished study of DDT decay time, MIT.

14. Richard Curtis and Elisabeth Hogan, Perils of the peaceful atom, Gollancz, London, 1969.

15. R. Williams et al. ‘Fire Damage’. Environment, February 1970.

16. Deborah Shapley, ‘Plutonium: reactor proliferation threatens a nuclear black market’. Science, 172, 143, 1971.

17. B. Jordan, Physics today, May 1970.

18. Robert Gilette, ‘Nuclear reactor safety: a skeleton at the feat?’ Science, 172, 918, 1971.

19. Milton Leitenberg, ‘So far, so good’. Environment, 12, (6) 26, 1970.

20. James P. Lodge (ed), The smoke of London: two prophesies, Maxwell Reprint Co., 1970.

21. Richard A. Falk, This endangered planet, Random House, 1971.

22. Steven Rose (Ed), Chemical and biological warfare, Harrap, London, 1968.

23. E.W. Pfeiffer, The destruction of Indochina, Department of Biology, Stanford Univ. 1969.

24. Thomas Whiteside, Defoliation, Ballantine, NY. 1970.

25. C. Elton, The ecology of invasions by animals and plants, Methuen, London, 1966.

26. G.R. Taylor, The doomsday book, Thames and Hudson, London, 1970.

27. J.H. Healy et al., ‘The Denver earthquakes’. Science, 161, 1301, 1968.

28. Douglas H. Hamilton and Richard L. Meehan, ‘Ground rupture in the Baldwin Hills’. Science, 172, 333, 1971.

29. F.J. Donahoe, ‘Anomalous water’. Nature, 224, October 11, 1969.

30. Barclay Kamb, ‘Hydrogen-bond sterochemistry and “anomalous water”’, Science, 172, 231, 1971.

31. R.E. Kissling et al., ‘Agent of disease contracted from green monkeys’. Science 160, 888, 1968.

32. R.P. Hanson et al., ‘Arbovirus infection of laboratory workers’. Science, 159, 1283, 1967.

33. Richard S. Lewis, ‘The Radioactive salt-mine’. Bulletin of the Atomic Scientists, June, 1971.