De Gids. Jaargang 130

[Commentaar]

Virulent neo-nazisme en -fascisme in West-Duitsland wekt bij velen meer verbijstering dan welk rechts-reactionair verschijnsel in de westerse wereld ook. Angst en herinnering vernauwen ook óns bewustzijn en slaan ons niet alleen met blindheid voor de wel zienden in Duitsland zelf, maar vooral voor de algemene herleving van nationalisme, chauvinisme, antisemitisme en imperialisme - sinds driekwart eeuw nauw verwante verschijnselen - in de gehele wereld. Dat een radicaal democratische jonge generatie dit gaat zien is goed, maar niet genoeg. Duitsland is, sinds Rusland en Amerika geen belang meer hebben bij wapengekletter tegenover elkaar, geen werkelijk gevaar meer voor de wereldvrede, tenzij de rechtse krachten in dat land aansluiting vinden bij hun geestverwanten elders. Die aansluiting moet dus onze zorg zijn, maar daarvoor is een blikverwijding nodig die het latente nationalistische denken in eigen kring onderkent. Anti-Duits zijn is een paradoxale houding, want even reactionair van horizon als naar de feiten gerechtvaardigd.
Duitsland bezit ondanks wat van 1933 tot 1945 plaatsvond niet het monopolie van nationalisme, antisemitisme en alle andere verkrampings-ismen. De mogelijkheden voor een aansluiting van de rechtse Duitsers zijn er te over. Om het kort te zeggen: de NATO-landen en de NATO-geest in die landen beheren de erfenis van Hitler, Franco, Mussolini opperbest. Het kost geen moeite de Stellvertreters van de groten uit de voorgaande periode in onze samenleving aan te wijzen. Maar er is wel een schaalvergroting. En als straks Sowjet-Rusland met Amerika en West-Europa vreedzaam coëxisteert en plannen beraamt, dan is de brandstof voor een mondiale rassenoorlog hoog opgetast. Het Westen heeft de atoomwapenen al twee keer ‘beproefd’. Het is dus niet waar, dat er een onoverkomelijke barrière is tussen een conventionele en een nucleaire oorlog. Dat te geloven is zelfbedrog. Wie bang is voor de nieuwe Adolf in West-Duitsland moet banger zijn voor Kielmannsegg in Brunssum, voor Westmoreland in Saigon, voor Johnson en voor Kosygin, voor de blanken, die nog steeds pacificeren, democratiseren, beschermen en ontwikkelen, in een aflopende reeks met mondjesmaat. En de Nederlandse regering en bevolking hoort bij die blanken, al wonen hier ook een handvol Lastposten. Zolang er honger bestendigd wordt of met liefdadigheid even onder het kookpunt gehouden, en zolang het isolement van China kunstmatig, dat wil zeggen met oorlog langs haar grenzen, in stand wordt gehouden, is Adolf von Thadden minder aandacht waard dan onze eigen rechtse regering en die van het Pentagon. - (Jan Rogier)