De Gids. Jaargang 122

[p. 347]

J. Greshoff
Nog iets over poëzie

Het bewijst domheid als men van een dichter durft eisen dat hij zijn gedichten begrijpt.

In proza rangschikt de schrijver met inzicht en smaak bestaande woorden. In goede poëzie is ieder woord, ook het geringste en gewoonste, voor die éne en onherhaalbare gelegenheid geschapen.

Het is niet de dichter die het woord, het is het woord dat zijn dichter vindt.

Het onmogelijke zingt zich mogelijk in het gedicht.

Als dichters de natuur verheerlijken kan het niet anders zijn dan een bovennatuurlijke natuur.

De dichter houdt van wat hij bezig is te schrijven; de schijndichter van wat hij geschreven heeft.

Waarom te zoeken? Slechts wat ons in de schoot geworpen wordt heeft waarde.

In de poëzie heet het: zoekt en gij zult niet vinden.

De dichter stelt geen belang in het bestaande, alleen in wat hij een bestaan kan geven.

Er bestaan geen hedendaagse gedichten.

De dichter verwerpt vaderlandsliefde, omdat zijn vaderland niet van deze tijd en deze aarde is. Hij is de banneling, die zijn ballingschap alleen kan dragen door onze wereld geestelijk te herscheppen in een onwerelds land van herkomst.

De dichter is altijd de eerste en de laatste mens. In zijn poëzie worden aanvang en einde, geboorte en dood een éénheid.

[p. 348]

Poëzie kent tijd noch plaats. Als men een dichter ‘echt Hollands’ noemt, bedoelt men dat hij een Volendammer pak heeft aangetrokken om zich te laten fotograferen.

De dichter vormt het tegendeel van de delver: hij haalt het goud uit de hemel.

God kan geen genegenheid koesteren voor kunstenaars; want die scheppen een zuivere, ordelijke wereld omdat zij de zijne veel te slordig en te beduimeld vinden.

Een dichter die, aleer hij begint, wéét wat hij zal schrijven, is geen dichter.

Pegasus kreeg vleugels alléén om zijn edele hoeven niet met slijk te bezoedelen.

Wie het gedicht niet eert, is het menszijn niet weerd.

‘De dichter moet met twee voeten in het leven staan.’ Zeer zeker! Maar niet in dit morsige leven.

Ritme is wiekslag.

Jaartallen missen iedere zin voor de dichter omdat hij leeft in het goddelijke Jaar Nul, dat nooit begon en dus ook nooit kan eindigen.

‘Hij is een sociale dichter.’ Dat wil dus zeggen dat hij een rijmelaar voor roden is.

In het dichterlijke Elders kunnen geen partijen bestaan.

Tijdzangen en strijdzangen zijn spijtzangen van hen die door de Muze afgewezen zijn.

Poëzie begint pas als men kleuren hoort en klanken ziet.

De dichter die afdaalt tot het publiek komt altijd en voor hij het beseft in de beerput terecht.

[p. 349]

- Het spijt mij dat ik uw gedicht niet versta.

- En mij verheugt het.

Le moi est toujours haïssable, alleen niet in het gedicht.

De dichter is de enige mens die recht heeft, in zijn gedicht, egocentrisch te zijn.

In poeticis is het verstand waardeloos en het gezond verstand een dodelijk vergif.

De mooiste gedichten worden niet geschreven.

Schrijven, òpschrijven, is altijd een concessie en soms een vernedering.

Iedere dichter is God in Frankrijk.

Katholieke, protestantse, socialistische poëzie is, àls zij poëzie is, katholiek noch protestant noch socialistisch. En is zij dat wel dan is zij geen poëzie.

Alle dichters schrijven om verstaan te worden en dus voor dichters.

Poëzie maakt belijdenis, stelsel en partij tot poëzie, door die bijkomstigheden in zich op te lossen en dus te vernietigen.

Het stuit mij in mijn naïveteit nog steeds tegen de borst dat dichters eten en drinken. Voor hen behoorde bovendien het celibaat verordend te worden.

De dichter stelt niet meer belang in de wereld dan de beeldhouwer in zijn klei.

De mens in de dichter wordt door het Gedicht gered en geheiligd.

Het verzameld werk van een dichter vormt altijd, ook ongewild, een gehéél.

Aangezien godsdienst en poëzie dezelfde oorsprong, doel en uitwerking

[p. 350]

hebben, heeft de dichter geen godsdienst, de ware gelovige geen poëzie van node.

De dichter laat niets in de wereld achter om in het gedicht werkelijk en geheel zichzelf te kunnen worden.

Valéry was van huis uit veel te intelligent om ooit een romancier te worden.

Geen goed romancier zonder een diepe kennis van het wereldse, geen goede dichter zonder een nauwkeurig vermoeden van het onwereldse.

Is het juist te spreken van symbolisme als een kenmerk van een bepaalde school? Alle goede gedichten waren immer, zijn en blijven symbolisch.

Wat men in goede poëzie eenvoud heet is niet wezenlijk eenvoudig; doch de eenvoudige voorstelling van een zeer ingewikkeld innerlijk proces.

De dichter eist van zijn vijf zinnen het uiterste, doch heeft daar niet genoeg aan. Hij behoeft een zesde, een zevende, hij heeft ten slotte de beschikking over x zintuigen.

- Hij schrijft zo gemakkelijk, zei men prijzend.

- Hij schrijft dus slecht, luidde mijn antwoord.

Goed schrijven is knoeien tot er werkelijk niets meer te knoeien valt.

Iedere dichter moet althans íets van de Katharen in zich hebben.

Poëzie is de heerlijke wedergeboorte van wat wij eerst moedwillig in onszelf overwonnen en gedood hebben.

Poëzie is nooit een weergave van, altijd een gave aan de wereld.

De wereld van de dichter is een metafoor, die een onwereldse werkelijkheid verheerlijkt.

In een tijd als deze kàn geen andere poëzie dan maniëristische ontstaan.

[p. 351]

Gelukkige mensen zijn ongelukkig, omdat het geluk rijke en noodzakelijke werelden voor hen sluit. Er bestonden nimmer, er bestaan geen, er zullen nooit gelukkige dichters bestaan.

Het is onvermijdelijk dat wij de dood als een heil gaan verheerlijken, nu wij zijn aanwezigheid overal en dringend om ons heen gevoelen.

Dichten is de muzikale mogelijkheid van zwijgen.

De spreker uit de woorden, de dichter int ze.

Alle dichten is vorm (en dus zin) geven aan een Stilte.

De dichter geeft de stilte stem; de spreker op het forum tracht, door luid schreeuwen, te beletten dat zij stem krijgt.

Het woord uit de stilte geboren (als in het gedicht) is wezenlijk anders dan hetzelfde woord tegen de stilte in luid gemaakt.

In het gesprek geeft men veel minder van zichzelf dan men weet te bezitten; in de poëzie veel meer.

In elk van zijn gedichten ontdekt de dichter zichzelf opnieuw, in een gestalte waarin hij zich voordien nog niet kende.

Poëzie komt nooit heet van de naald.

De dichter in het dagelijks leven en de dichter als hij bij tijden de slaaf van zijn demon is, zijn twee verschillende mensen, die niets met elkaar gemeen hebben en elkaar niet kennen.

Het enige ideaal de moeite van het nastreven waard, is de zuiverheid.

Het lijkt mij onjuist om in bepaalde gevallen (Minou Drouet) van een wonderkind te spreken. Elke dichter is, in de uitoefening van zijn functie, een wonder en een kind.

De wereld is voor de dichter een a priori onbewoonbaar verklaarde woning.

[p. 352]

Hoe veilig en onaantastbaar leefde Valéry juist achter de eerbewijzen en zijn schijnbare ingenomenheid met een maatschappelijke orde, welke hij verachtte.

Zonder een volledig opgaan in het bovennatuurlijke, zoals zich dat in de poëzie openbaart, zou mij de natuur ondenkbaar zijn en dus niet bestaan.

Iedere dichter is een Ikaros. Hoe hoger zijn vlucht, des te pijnlijker zijn val.

Vinden is beter dan krijgen, krijgen is beter dan verdienen. Al wat goed en zuiver is, wordt uitsluitend gevonden.

Het aardse wordt in het gedicht hemels, het hemelse aards gemaakt. De dichter is geroepen om de Grote Verwarring te stichten waaruit zich een gebonden eenheid kristalliseert.

De biografie van een dichter, door een historicus ondernomen, is meestal onbevredigend, omdat alléén een andere dichter in staat is de geschiedenis van het bovenleven en onderleven te schrijven.

Een redelijk man kan te zelfder tijd en als het pas geeft een dichter en dus onredelijk zijn; maar een van nature onredelijk man is, helaas vrijwel immer, in het geheel geen dichter.

Helderheid neemt bij de dichter de vorm van ondeugd aan (Loys Carillo, 1611).