De Gids. Jaargang 120

[p. 263]

Nieuwe boeken

Dolf Verroen, Van eeuwigheid tot amen. - Leopold's Uitg. Mij., Den Haag, 1956.
Dolf Verroen, Kans op verzoening - Leopold's Uitg. Mij., Den Haag, 1957.

In de vorig jaar debuterende jonge schrijver Dolf Verroen herkent men terstond de verteller. Deze eerste grote novelle (of als men wil, kleine roman) speelt op Corsica, waar de auteur geruime tijd heeft gewoond. Met de geconcentreerde aandacht van een schrijver-met-schildersgevoeligheid heeft hij de sfeer van het eiland in zich opgenomen, de kracht van het zonlicht, de aard van de bewoners, het leven van de armoedigen.

Ildebrando groeit op onder de tirannie van de dronkaard Antonio, die zijn vader is en die het kind misbruikt om aan drank te komen. Angelina, zijn moeder, verdient elke dag een schamel loon met het schoonmaken van de kerk. Antonio beveelt het kind, bij de curé het loon van zijn moeder te gaan halen en er een liter wijn voor te kopen bij Rinaldo, de herbergier, die hem niet meer borgen wil.

Zo begint het dramatische verhaal van Ildebrando, de tengere, uit zijn krachten gegroeide knaap, die door de pastoor wordt uitverkoren tot misdienaar. Deze verblindende eer wordt hem noodlottig.

De rechter in het dorp had er namelijk vast op gerekend dat zijn zoon, Jean Paul, misdienaar zou worden. Hij koopt Antonio om met tweeduizend francs. Antonio moet ervoor zorgen dat niet Ildebrando maar Jean Paul de pastoor bij het opdragen van de mis gaat helpen. Als hij aan het verlangen van de rechter voldoet, zal Antonio nogmaals twee duizend francs ontvangen.

In de kast hangt al het sneeuwwitte kleed voor de mis met de wijde mouwen en de diep ingestreken plooien. Angelina heeft het van een oud laken voor haar zoon gemaakt en het kleed zorgvuldig in de kast gehangen. Maar Antonio haalt het eruit en scheurt het kapot. De jongen vliegt zijn vader aan en beukt hem met zijn vuisten. In de vechtpartij die hierop volgt, werpt Antonio een stoel naar Ildebrando. Het been van de jongen wordt verbrijzeld, de buren halen de gendarmes en Antonio gaat de gevangenis in.

Als Angelina bij de rechter komt smeken, haar man niet tot zware straf te veroordelen weigert hij verontwaardigd. Antonio heeft geen enkele verontschuldiging, hij is een slecht mens. ‘Tenslotte ben ik rechter,’ antwoordt hij Angelina.

Als Antonio na lange tijd uit de gevangenis komt, zijn de mensen in het dorp het drama alweer vergeten. Ildebrando loopt mank, zijn been is voorgoed onbruikbaar. Maar het oude leven begint weer, de jongen moet erop uit om wijn voor zijn vader te halen. Plotseling doet zich een nieuwe mogelijkheid voor, de jongen kan chauffeur van een vrachtauto worden en het leven schijnt weer dragelijk. Maar dan wordt hij door diezelfde vrachtauto aangereden en gedood.

[p. 264]

De taal van dit simpel vertelde verhaal is lenig en beeldend. Ondanks de exotische sfeer heeft Verroen zich niet tot mooischrijverij laten verleiden. Hard en nauwkeurig tekent hij de kleine wereld van het Corsikaanse dorp, van de lanterfantende jongens op de kade, van de rechter, van de dronkaard Antonio. Al die figuren hebben dat volstrekt overtuigende van de werkelijkheid, zij zijn bekeken met de objectieve, zorgvuldige aandacht van een waarachtig talent. ‘Van Eeuwigheid tot Amen’ is een aanwinst voor onze letteren.

Met de roman ‘Een kans op verzoening’ die kortgeleden is verschenen, heeft de auteur het zich veel moeilijker gemaakt. De ik-figuur, een jonge onevenwichtige figuur, ontspoord en verbitterd doordat hij in de oorlog is opgegroeid, kan zich niet met het bestaan verzoenen. Zijn huwelijk met Sary wordt een mislukking, zij leven naast elkaar met vergeefse pogingen tot een innerlijke verbondenheid. Eindelijk komt het tot een catastrofe en zij besluiten uit elkaar te gaan. Maar dan brengt het leven de kans op verzoening, die hij steeds heeft gezocht. Sary wacht een kind.

Het onderwerp gaat hier boven de macht van de schrijver, en de lezer heeft weinig vertrouwen in de deus ex machina, die nog geboren moet worden. Toch bewijst Verroen ook in deze roman met treffende formuleringen en dichterlijke vondsten zijn talent, zodat wij met vertrouwen een volgend werk van zijn hand tegemoet zien.

E.v.L.

A.N.S.I.E., Algemene Nederlandse Systematisch Ingerichte Encyclopedie. Derde Deel. Beknopt overzicht van de wereldgeschiedenis in synchronistische tabellen. Resultaten XVIe Olympische Spelen 1956 te Melbourne. Alfabetisch lexicon en register. Schema's en Tabellen. - N.V. Amsterdamse Boek- en Courantmaatschappij. 1957.

Dit derde, alfabetische deel vormt een onmisbaar complement tot de twee voorafgaande systematisch ingerichte. Men vindt hierin ten dele beknopte inlichtingen over de geraadpleegde trefwoorden, ten dele verwijzingen naar de systematische artikelen. Er is verder een overzicht van de wereldgeschiedenis in synchronistische tabellen van de hand van Dr. E. Kossmann. Het was natuurlijk een hachelijke taak, deze samen te stellen. Wie beheerst alle aspecten der historie goed genoeg om zo iets te kunnen ondernemen? Er zijn dan ook vreemde dingen op te merken. Er is een kolom waar Wijsbegeerte, Letterkunde, Wetenschap en Religie boven staat. Men verwacht hierin o.m. iets over natuurwetenschap te vinden. Tot circa 1600 toe is dat ook wel het geval, maar verder komt er geen fysicus, chemicus, astronoom of bioloog meer in voor. Het onderwerp blijkt nu echter verhuisd te zijn naar de rubriek Maatschappij, Economie en Techniek, maar wordt ook daar hoogst stiefmoederlijk behandeld. Men zal b.v. nergens de naam Newton aantreffen en kan zich dan wel voorstellen, hoe het andere beoefenaren der natuurwetenschap vergaat.

Wie zijn kennis der cultuur uit deze bron moet putten, zal namen als Lorentz, Kamerlingh Onnes, van 't Hoff en andere Nederlandse Nobelprijswinnaars niet leren kennen. In de aangrenzende kolom staat wèl Jan van Nijlen. Dat ons land thans nog een Nobelprijswinnaar bezit, zal hij ook niet te weten komen, wèl, dat A. Geesink wereldkampioen voor judo is. Welk een ontstellend gemis aan gevoel voor proporties!

Maar laten we van dit ongelukkige geval afzien en er mee eindigen, het werk als geheel als belangrijke aanwinst van de Nederlandse culturele literatuur te begroeten.

E.J.D.

[p. 265]

Dr. H.H. Janssen, Latijnse Letterkunde (Volksuniversiteits Bibliotheek, tweede reeks, no. 56). - De Erven F. Bohn N.V., Haarlem, 1956. XVIII + 300 blz. Pr. geb. f 9.80.

De Nijmeegse hoogleraar in de Latijnse taal- en letterkunde heeft aan de velen, die in ons land nog belang stellen in de klassieke Oudheid, een groten dienst bewezen met het samenstellen van dit boek. Op levendige wijze schetst hij aard en ontwikkeling der literatuur van Rome, daarbij het juiste evenwicht bewarend tussen de eisen van de chronologische verhoudingen en die van de systematiek der genres. Binnen een kort bestek als hier onvermijdelijk, was het een der grootste moeilijkheden, de juiste proporties te handhaven tussen de onderdelen. Ook hierin is de schrijver zeer goed geslaagd. De aanmerkingen, die men zou kunnen maken, betreffen kleinigheden. Het is m.i. juister, wanneer het Rome betreft, te spreken van de plebs (‘het plebs’ blz. 34); de zoon van Aeneas heet Iulus, in drie lettergrepen (‘Julus’ blz. 74); op blz. 62 leze men ‘boude veronderstelling’ i.p.v. ‘boute’; het populaire woord ‘kabaal’ misstaat in een vertaling van Lucretius (blz. 121); ‘haeteren’ (blz. 127) zal wel een drukfout zijn voor ‘hetaeren’. Ik noteer deze details, omdat zij gemakkelijk verbeterd kunnen worden in een tweeden druk, dien dit boek stellig verdient en dien wij den schrijver gaarne en spoedig toewensen.

v. Gr.

J. Huizinga, Herfsttij der Middeleeuwen. Studie over Levens- en Gedachtenvormen der veertiende en vijftiende eeuw in Frankrijk en de Nederlanden. Negende druk. - H.D. Tjeenk Willink & Zoon N.V., Haarlem. 408 blz.

Dit is reeds de negende druk van het beroemde werk, dat dus blijkbaar nog steeds nieuwe lezers trekt. Er zijn enkele wijzigingen: alle noten die uitsluitend voor documentatie dienen, zijn achter in het boek samengebracht, wat de leesbaarheid ten goede komt. Dat de aangebrachte vereenvoudiging van de spelling voor de buigings-n halt heeft gehouden, moge menigeen vreemd aandoen, maar zou zeker met de wensen van de auteur gestrookt hebben. Het aantal illustraties is uitgebreid.

E.J.D.