De Gids. Jaargang 118

[p. 157]

Kort commentaar

Een Universiteit te Rotterdam?

Rotterdam denkt in ernst aan het oprichten van een eigen Universiteit. Het is begrijpelijk, dat de grote havenstad aan haar roem ook nog gaarne de glorie van een eigen volledige hogeschool toevoegt. Ook andere argumenten liggen ogenschijnlijk voor het grijpen. Rotterdam bezit reeds een Economische Hogeschool. Er werkt sinds kort een Stichting voor klinisch hoger onderwijs, die het aan doctorandi in de medicijnen mogelijk maakt, de gezamenlijke aan het artsexamen voorafgaande co-assistentschappen in Rotterdamse ziekenhuizen te vervullen. Ook is er nog de Rijksbelastingakademie gevestigd. Men heeft reeds berekend, dat men binnen niet te langen tijd een voldoende aantal studenten zal hebben, zonder dat Leiden en Utrecht er noemenswaarde ‘schade’ van zullen ondervinden; onze bevolking neemt nog gestadig toe en uit de stad zelf en haar omgeving zullen velen hoger onderwijs kunnen gaan volgen, die daar op het ogenblik niet toe in staat zijn. Verder stelt men - en vermoedelijk terecht - dat de productie van academisch gevormden in ons land nog niet voldoende hoog is opgevoerd, nu het steeds ingewikkelder worden van het leven en de moeilijkere concurrentie met het buitenland de actieve hulp der wetenschap veel noodzakelijker maakt dan men een halve eeuw geleden ook maar had kunnen bevroeden. Ten slotte zal men nog betogen, dat in bepaalde opzichten twee universiteiten van elk, zeg, 5000 studenten te verkiezen zijn boven een enkele die er 10.000 tellen zou. Maar daartegen kan men terstond met nog meer klem inbrengen, dat een grote universiteit, alleen reeds om financiële redenen, gemakkelijker te outilleren valt voor haar wetenschappelijk onderzoek, dan twee kleine.

Het vraagstuk is niet eenvoudig. Op twee kanten ervan, een van principiëlen, een van materiëlen aard, wil ik hier in het kort wijzen.

Ten eerste, de vraag, of Rotterdam een eigen universiteit zal oprichten, is geen zaak van Rotterdam alleen. Zij raakt ons gehele nationale wetenschappelijke bestel. Waarschijnlijk ook ons nationale economische bestel, tenzij Rotterdam van enige subsidiëring door het Rijk afzag, niet alleen op het ogenblik, nu de economische toestand bij uitstek gunstig is, maar ook, wanneer die zich eens ging wijzigen. Maar dat laat ik nu daar. Het is echter zeer de vraag, althans een vraag, die door de meest bevoegden in den lande met groten ernst zal moeten worden bezien, of het zin heeft, in ons land een zevende centrum van centrale wetenschapsbeoefening en niet gespecialiseerd hoger onderwijs in te richten. Ik zeg met nadruk: door de meest bevoegden in den lande, en niet in Rotterdam, want deze stad ligt in Nederland, en de belangen van het geheel moeten predomineren.

[p. 158]

Zou het antwoord op die vraag bevestigend luiden, dan zou de Rotterdamse universiteit opgericht moeten worden, omdat het landsbelang dat eist. Zou het echter ontkennend luiden, dan zou Rotterdam, als Nederlandse stad, van haar voornemen af moeten zien. Dit voor het principiële punt. En dan is er een practisch punt, dat niet uit het oog verloren mag worden. Het zou onverantwoordelijk zijn, hier ‘op zien komen te spelen.’

Een nieuwe universiteit mag slechts opgericht worden, indien men met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kan verwachten, dat zij over goede, liefst voortreffelijke hoogleraren kan beschikken. Welnu, wat dit aangaat, zullen velen, en niet in de laatste plaats zij, die de wetenschappelijke situatie in Nederland enigermate overzien, somber gestemd zijn. Men behoeft geen insider te wezen, om te weten, hoe uiterst moeilijk het nu reeds in de meeste gevallen voor de faculteiten is, zelfs één volledig gequalificeerden candidaat ter vervulling ener vacature voor te dragen. Men stampt geen ‘geleerden’ uit den grond en een bevolkingsaanwas van 100% garandeert hoegenaamd niet een even grote toeneming van wetenschappelijk begaafden. Ook is niet ieder, die zichzelf in aanmerking vindt te komen of door zijn omgeving als hoogleraar in den dop wordt beschouwd, inderdaad geschikt voor het zware en verantwoordelijke werk, dat eventueel van hem zou worden gevraagd. Caveant consules!

v. Gr.

Onderscheid en onderscheiding

Twee berichten in Het Parool van Vrijdag 21 Januari illustreren bizonder drastisch een gesteldheid die men wel met het euphemisme ‘verwarring der geesten’ pleegt aan te duiden. In het eerste bericht is sprake van een opstelwedstrijd, uitgeschreven door de ‘British Travel and Holidays Association’, waaraan 1500 schoolkinderen uit Zuid-Afrika hebben meegedaan. Hun onderwerp luidde ‘Waarom ik graag een reis naar Engeland wil maken als mijn schooltijd om is,’ en elf hadden het geluk hun werkstuk met zo'n reis beloond te zien. Van de elf kinderen zijn er echter maar tien in Southampton aangekomen. De elfde moest in de Unie achterblijven, want deze 15-jarige knaap had toevallig een gekleurde huid en de officiële toeristenorganisatie van ‘good old England’ handhaaft ‘good old traditions’. Haar verlichte bestuursleden bleken ‘pijnlijk verrast’ te zijn geweest door die gekleurde inzending. De wedstrijd was immers bedoeld voor blanke kinderen! Maar voor een royaal gebaar schrok men niet terug: de jongen zou een troostprijs van 150 pond krijgen. Ik hoop dat hij op zijn beurt zo ‘kleurbewust’ zal zijn om voor de eer te bedanken.

In het tweede bericht wordt ons medegedeeld, dat op initiatief van enkele in Zuid-Afrika woonachtige Joden de naam van oud-premier Malan in het zgn. ‘Gouden Boek der Joden’ zal worden ingeschreven als dankbetuiging voor Malans sympathie jegens de Joden in Zuid-Afrika en Israël en ook ‘uit waardering voor diens bijdrage tot een betere verstandhouding tussen de rassen in Zuid-Afrika’. Men moet wel behept zijn met een treurige moed en gespeend van ieder onderscheidingsvermogen om een

[p. 159]

onderscheiding van deze aard te verlenen aan een man die tijdens zijn ambtsperiode niets heeft nagelaten om de scheiding tussen blank en zwart door te voeren. Als gevolg van zijn apartheidspolitiek kan de jongen die niet naar Engeland mocht, geen gebruik maken van ‘blanke’ bussen en treincoupé's, zijn de blankenwijken taboe voor hem, heeft hij geen toegang tot ‘blanke’ bioscopen en andere openbare gelegenheden, moet hij zich aan de ‘zwarte’ loketten van postkantoren e.d. vervoegen en komt hij na zijn schooltijd vermoedelijk in een noordelijk reservaat terecht. Dit als aanvullende notitie voor het Gouden Boek.

B.V.