De Gids. Jaargang 117

[p. 366]

W.J.M. van Eysinga
Heeft Prins Maurits een jaargeld aangenomen van Koning Philips III van Spanje?

De bekende Belgische geschiedschrijver Joseph Lefèvre beweert met groote stelligheid in zijn overigens zoo mooie boekje over Spinola en België (1947), dat Prins Maurits een jaargeld zou hebben aangenomen van Koning Philips III van Spanje. De op de bewering betrekkelijke passage van blz. 63-64 luidt als volgt:

‘En parlant des correspondants de Spinola dans le monde international, on s'en voudrait de ne pas citer Maurice de Nassau. C'est le chef altier des armées hollandaises, on vante volontiers son intégrité, il est l'incorruptible. Mais, lors de la conclusion de la Trève de douze ans, il a été lui aussi accessible à des arguments trébuchants. Il a accepté une pension du roi d'Espagne. Dès 1610, une première tranche a été versée en secret à un agent du meme Maurice. On a prévu des paiements réguliers, multiplié les assurances. Le prince fait, lui aussi, l'expérience que quiconque émarge au budget du Roi catholique doit s'armer de patience. Pour plus de facilité, on convient que les remises ultérieures se feront à Bruxelles. Ainsi, c'est Spinola lui-même qui aura le plaisir malicieux de voir son rival faire toucher une pension dont il n'oserait assurément se vanter dans les cercles de La Haye. Une dépêche du prince, datée du 20 février 1617, explique à Spinola qu'il y a un gros arriéré à toucher et que l'intéressé serait heureux de percevoir un acompte. Entre gens distingués, la politesse est toujours de mise. Maurice de Nassau ne manque pas de protester qu'il demeurera toujours au service de Spinola.

On peut conclure que de toute l'activité d'ordre international qui rayonne des Pays-Bas, il n'est aucum élément important qui soit resté étranger au marquis.’

De onmiddellijke indruk, dien de lezing van de aangehaalde passage achterlaat, is wel deze, dat hier een vergissing in het spel moet zijn.

[p. 367]

Immers kan iemand geloven, dat Maurits een jaargeld zou aangenomen hebben van den man, wiens vader den moord op Maurits' vader op het geweten had gehad? Dezelfde Maurits, die den oorlog had willen voortzetten en zich slechts noode neergelegd had bij Oldenbarnevelts superieur beleid, dat tot het Bestand van 1609 had gevoerd, en die in later jaren geloof hechtte aan de zoo volkomen ten onrechte uitgestrooide en aangewakkerde bewering als zou Oldenbarnevelt spaanschgezind zijn? Als er één ding vaststaat, dan is het wel dit, dat Maurits fel anti-spaansch was.

Hoe is de heer Lefèvre ertoe gekomen te zeggen, dat deze Maurits geen bezwaar heeft gemaakt om het spaansche jaargeld te aanvaarden? Ik heb het hem gevraagd en hij heeft mij met de meeste bereidwilligheid verwezen naar zijn bewijsplaatsen op blz. 156 en 208 van de door hem en Joseph Cuvelier in 1937 uitgegeven Correspondance de la Cour d'Espagne sur les affaires des Pays-Bas, Tome VI. In beide documenten zoowel dat van 4 Juli 1610 als dat van 20 Februari 1617 gaat het om een Koninklijk jaargeld aan den Prins van Oranje. Maar dat was toen ter tijd niet Maurits, maar diens broer Philips Willem, die zijn vader in het Prinsdom Oranje was opgevolgd en die tot zijn dood de éénige Prins van Oranje is geweest. Dat Philips Willem, die als jongen door Alva naar Spanje was ontvoerd, daar lange jaren was vastgehouden en die opgegroeid was als goed roomsche, een jaargeld van den Koning genoot, ligt voor de hand. Het bewijst natuurlijk niets omtrent Maurits, op wien de door den heer Lefèvre genoemde plaatsen niet slaan.

De vergissing is duidelijk.

Met dat al heeft zij geleid tot een moeilijk zwaarder denkbare beschuldiging ten opzichte van Maurits. Wat heeft de gemoederen sterker tegen Oldenbarnevelt opgehitst dan de - volkomen verzonnen - beschuldiging spaansch geld te hebben aangenomen! Door de gesignaleerde vergissing wordt precies hetzelfde beweerd van Maurits.

Het gezag van den heer Lefèvre kan er toe leiden, dat zijn voorstelling van zaken in breeden kring ook in het buitenland als waarheid zal worden aanvaard. Teneinde dit te helpen verhinderen, heb ik gemeend goed te doen op de zaak opmerkzaam te maken, terwijl ook de heer Lefèvre haar zal rechtzetten.