De Gids. Jaargang 116

[p. 19]

Maps Valk
Het kind

Toen ik op reis ging bracht ik mijn jongste kindje voor die tijd bij vrienden buiten.

Hij had deze vrienden nog nooit gezien, maar een kind van anderhalf jaar hoeft vriendelijke, goede mensen niet lang te zien om bij hun te kunnen blijven.

Ze woonden in een groot huis met veel zonnige kamers, een zonnig terras op een beschutte hoek en een tuin, groot, vol zon en geuren. Achter het huis lag een bos, vóór deinden de zilvergroene korenvelden tot aan de einder. Ik dacht mijn kind het heerlijkste te geven, wat er voor hem te ervaren was. De ruimte, kleuren en geuren, wisseling van lijnen en vormen, van horizon en hemel, van dag tot dag, naar iedere kant, wind en zon en de wolkenzwaarte boven het land. Anderhalfjaar is de leeftijd, waarop de mens geschapen is om de elementen te ondergaan.

Ik bracht mijn jongetje weg.

Hij liep vol vreugde met onberekenbare pasjes op het klinkerpad in de tuin. Hij greep mijn hand en liet me weer los en rolde zich in een bloemenperk en kwam uitgelaten weer bij me.

Ik vertrok en hij sloeg joelend met twee handjes in het rond. Hij begreep niet dat ik vertrok, want ik had hem nooit achtergelaten.

Een week daarna ontving ik het telegram om direct terug te komen. Mijn kind was zwaar ziek geworden en in het ziekenhuis opgenomen. Het was heel ernstig.

Ik ging eerst naar mijn vrienden, want ik wist het ziekenhuis niet.

Mijn vriendin vertelde, dat mijn kind de avond van mijn vertrek lief en vrolijk was gebleven. De volgende morgen, toen ze hem uit zijn bedje haalde, had hij haar hoogst verwonderd aangekeken, had ‘mamma’ gevraagd, had nog enkele woordjes gezegd, steeds minder, steeds zachter, was tegen de middag in zwijgzaamheid vervallen, kreeg 's avonds koortswangetjes en verhoging, had de volgende dag oplopende koorts. De koorts zakte niet meer en de dokter liet het kind in het ziekenhuis opnemen. Hij had longontsteking.

[p. 20]

In het ziekenhuis herkende mijn kind me niet, geloof ik. Hij ijlde en vroeg om zijn zeildoeken hondje, dat op de vensterbank stond. Als ik het gaf, lag hij er mee te zwaaien, tot het te zwaar werd voor zijn zieke, omhoog geheven arm en dan begon hij erbarmelijk te huilen, tot ik het weer had terug genomen. Hij had het besef niet meer het zelf los te laten.

Met het uur werd zijn toestand erger. Zijn oogjes had hij nog maar half open. Als schelpjes lagen de oogleden erover heen. Hij maakte onophoudelijk bewegingen met zijn armen en benen, rolde zich op zijn buik en dan weer op zijn rug, kreunde, zijn haar was nat en stijf van transpiratie, de huid spande over het gezichtje, trok over het rechte neusje en de kinderlipjes barstten. De dagen daarna was het lichaampje van mijn jongetje alleen nog maar de zich verdedigende natuur. Het kind had zich terug getrokken op die eerste lijn, waar het anderhalfjaar geleden ook gevochten had. Gevochten tegen spanningen, tegen weefsels, tegen vocht en bloedconcentratie met eigen weefsels, eigen vocht en eigen bloedsamenstelling. Verbeten trachtte het jonge lichaam het evenwicht tussen zijn functies te herstellen. Het voerde bloed aan, het voerde vocht af en sneller werd er nieuw bloed gemaakt, weerbaar, nieuw bloed.

Na een paar weken opende mijn kind zijn ogen en zag me. Heel lang keek hij me aan, alsof hij in een vroegere, verre wereld naar dezelfde aanwezigheid zocht. Toen brak de herkenning door en zijn adem werd regelmatig en de mondhoeken sloten in twee, tevreden streepjes. Het lichaampje genas. Maar het kind zelf deed geen moeite de wereld nogmaals te veroveren. Zijn beentjes werden sterk genoeg om het te dragen, maar hij probeerde niet, hoe sterk. Hij trapte niet tegen de spijlen van het bedje, hij boog zijn knieën niet of trachtte zich op te richten, vele malen achter elkaar. Hij ging staan en bleef staan tot hij moe werd. Hij streek met zijn handje langs de bedrand, aarzelend, trok het dan terug. Hij onderzocht niet de hardheid ervan in zijn handpalm, de koude van het metaal tegen zijn vingertjes, de lengte ervan langs zijn armpje. Hij liet de wereld, zonder er deel aan te nemen. Het zeildoeken hondje werd een paar maal betast, daarna stond het bewegingloos op het vensterkozijn. Mijn kind zag, dat het zeildoek rood en glanzend was en dat de zon er helle spatjes in toverde, maar hij keek zonder drang tot onderzoek, tot gewaar worden, zonder vreugde. Met een voorzichtig vingertje rolde hij eens zijn blauwe bal op en neer. De interesse schoot aan in zijn ogen. Zo was dus de ronde vorm. Hij boog zijn hoofdje over de bal. Zou hij kijken, hij deze van onderen was, van opzij en er zijn vingers overheen leggen en hem in twee handen nemen en de bol voelen tussen zijn gebogen handjes?

[p. 21]

Hij richtte zijn hoofdje op, liet één vingertje nog een ogenblik op de bal rusten, toen gleed het er af en roerloos lag het speelgoed naast hem. Hij keek er niet meer naar.

Hij keek nergens naar. Hij keek met grote eenzame ogen tegen voorwerpen en mensen aan. Hij hechtte zich aan niemand, aan geen voorstellingen en aan geen kleuren. Hij sprak niet en hij nam de moeite niet te huilen. Hij leefde, maar hij leefde zo min mogelijk.

Vanuit zijn bedje zag hij het bos en de warme heide en men had hem het heidemeertje laten zien, waar de vogels over het bewegende oppervlak wiekten. Hij zuchtte en verliet niet zijn verlatenheid.

Alleen als ik kwam, kwam het kind geheel tot leven, dan was het, alsof ik het van een eiland haalde en in onze wereld bracht en hem, veilig aan mijn hand, op alles wees. Hij onderzocht de zeildoekenhond en de bal. Hij keek gespannen naar de lamp. Hij strekte zijn voetjes en bewoog zijn teentjes. Bij de bosrand liet hij het zand door zijn vingers glijden en roerde er met een takje in en bij het heidemeertje lachte hij om de fladderende vogels, om het deinende water, om het bewegende spiegelbeeld van de wolken er in.

Als ik wegging verstarden zijn ogen, verkrampte het keeltje. Als ik weg was, trok hij zich verslagen terug binnen zijn bastion van eenzaamheid.

De verpleegster vroeg me eens een paar weken weg te blijven. Misschien zou het kind dan uit zich zelf zijn ontoelaatbaarheid opheffen. Tot nu toe kon hij blijkbaar blijven leven van de paar uur, dat ik bij hem was.

Na tien dagen kreeg ik van de dokter bericht of ik onmiddellijk wilde komen, want het kind leek te sterven. Lichamelijk mankeerde hem niets nieuws, maar hij leek het te begeven.

Uren heb ik hem op mijn schoot gehad en in mijn armen gewarmd en in de kleine oorschelp gezegd: ‘Ik laat je niet alleen. Ik kom altijd terug.’

En heel kort daarna heb ik hem mee naar huis genomen. Veel langer had hij in het rustige ziekenhuis aan de bosrand moeten blijven, bij de rose heide en het stille meertje. Veel langer hadden zijn zwakke longen nog zuivere zuurstof moeten in ademen, maar niet langer moest dit leven buiten het leven van de moeder. De morgen, dat dit kind zijn moeder niet meer vond, is het met zijn benauwenis alleen gebleven, die groeide tot angst, tot doodsangst, die zijn levenskracht opslokte en hem binnen een paar dagen voor ziekte weerloos maakte.

Dit kind leefde van het leven van de moeder. Zijn kracht bestond van haar kracht, zijn vreugde van haar vreugde, zijn bewustzijn van het hare, zijn

[p. 22]

wil van haar wil. Zoals, toen het nog ongeboren was en zijn bloed van het hare kwam en haar hartklop zijn hartklop gaf.

Het heeft lang geduurd voordat dit kind voldoende door mij gekoesterd was, dat het alleen zijn weg ging zoeken. Dat het mij achter liet om naar een vriendje te gaan, dat het een middag in de zandbak bleef, dat het de laan uitliep en de hoek omsloeg, dat het verdwaalde en een volgende keer weer een onbekende straat zocht.

Toen wilde mijn moeder hem in de zomer bij zich hebben. Mijn ouders woonden twee honderd vijf en dertig kilometer ver, daar, waar het land zich plooit in heuvels en dalen, waar de populieren en het hoge gras meegolven met de aarde en de zachte wind, waar de geluiden gedempter klinken en het licht warmer lijkt.

Kon mijn jongetje nu naar buiten gaan?

Ik bracht hem en hij stond mij onbevreesd aan het hek na te wuiven, toen ik terug ging.

's Avonds belde mijn vader op, dat het kind rustig was gaan slapen. De volgende dag speelde hij met de honden in de tuin, keek toe bij de tuinjongen in de kassen en voerde 's middags de duiven met veel plezier.

De dag daarop, in de late morgen, keek ik uit het raam onze laan in. De bomen stonden er met vochtige, neerhangende bladeren, de zomerregen viel ragfijn en zilver, de laan was verlaten.

Ik hoorde het stemmetje van mijn zoontje. Hij riep me.

In het huis was niemand, dan ik. Ik doorliep alle kamers.

Aan de voorkant klonk nog eens de kinderstem.

Ik keek op de klok. Om deze tijd kwam hij binnen om zijn beker melk te halen. Dan riep hij voor de deur en moest ik open doen en zijn autoped zolang in de gang zetten.

Maar er was geen kind in de hele laan. Ik keek de laan naar beide zijden af. In de verte stond de wagen van de bakker. Het was overal stil. Zelfs de regen viel geluidloos.

Tweemaal riep het stemmetje. Ik liep naar achteren en opzij. Het stemmetje hield aan. Ik hoorde het duidelijk. Het was mijn zoontje, dat als alle morgens voor de gesloten deur riep.

Ik nam de telefoon en belde op naar mijn ouders, twee honderd en vijf en dertig kilometer verder.

Mijn vader kwam.

‘Hij is erg lief’ zei mijn vader. ‘Hij speelt zoet. Vanmorgen alleen is hij wat stil. Hij komt nu naast me staan. Hier is hij.’

Ik zei: ‘Dag jongen, dag.’

[p. 23]

Ik hoorde de kinderlach, kirrend bij de herkenning.

‘Dag mam’ het klonk verrukt. ‘Had je mij gehoord? Ik had jou geroept.’

‘Natuurlijk’ zei ik. ‘Natuurlijk hoor ik je, als je mij roept. Waarom riep je mij?’

‘Je moet me halen. Je bent al zolang weggeweest.’

Ik heb hem gehaald. Ik heb hem weer mee terug genomen. Als een kindje, twee honderd vijf en dertig kilometer ver weg, zijn moeder roept en zij hoort dat, dan horen ze nog heel dicht bij elkaar.