De Gids. Jaargang 114

[p. 224]

Antonio Baldini
Deserteur van de maan

Er was eens een man, die ontdekt had hoe hij op de maan moest komen. Maar toen hij er eenmaal was, werd hij door een zo sterk verlangen aangegrepen om naar de aarde terug te keren, dat hij verder niets wilde zien of wilde weten en zijn machine onmiddellijk terug liet keren. Weer thuis, stond hij met zijn armen op de vensterbank geleund naar de maan te kijken, die haar stralen wierp over de koepels, daken en torens der stad.

Hij dacht: zoveel gedaan te hebben om de maan te bereiken en dan nog niets gezien te hebben; jaren en jaren bezig geweest te zijn met niets anders dan het zoeken naar middelen om daar te komen, en dan, op het moment van succes, de vlucht te nemen; alle andere mogelijkheden veronachtzaamd en iedere taak ten opzichte van mijzelf en anderen verwaarloosd te hebben; met iedereen te hebben gebroken en zozeer vervreemd te zijn van de wereld dat ik bijna algemeen als gek wordt beschouwd; het leven op aarde voor mijzelf in alle opzichten ondraaglijk gemaakt te hebben; en tenslotte, na alle moeilijkheden overwonnen te hebben die iedereen als onoverkomelijk beschouwde, over alles en iedereen gezegevierd te hebben, de hele reis te hebben gemaakt zonder de geringste storing onderweg, zonder de minste hapering van de machine, en precies op het ogenblik toen alles zo eenvoudig geworden scheen, een aarzeling, een vlucht zoals deze... nee, dat is te erg, dat is werkelijk te erg.

Hij ging nog eens na hoe het in zijn werk was gegaan:

Toen ik grond maakte - of liever, toen ik maan maakte - was ik nog vol geestdrift en energie, en ik had de reis wel tot aan de zon kunnen voortzetten zonder de geringste vermoeidheid te voelen. Ik lachte, ik zong, ik schreeuwde als een dolleman. Misschien was ik te opgewonden geweest en kwam toen de reactie. In ieder geval, toen ik eenmaal buiten het toestel was, sloeg mijn stemming plotseling om en ik voelde mij absoluut niet instaat om nog iets te ondernemen. Tevergeefs trachtte ik mezelf te dwingen,

[p. 225]

tevergeefs probeerde ik de gemaakte plannen in mijn herinnering terug te roepen. Van het ene op het andere ogenblik had een verschrikkelijke verwarring zich van mijn geest meester gemaakt en mijn denken was plotseling in bezit genomen door een menigte van belachelijke vooroordelen, volkomen vreemd aan mijn gebruikelijke wijze van denken en ervaren. Volkomen opgaand in mijn studies en berekeningen, kon er van mij gezegd worden dat ik betrekkelijk weinig belang had gehecht aan wereldse dingen en men placht mij dan ook Professor Wolk te noemen, juist omdat ik steeds met mijn hoofd in de wolken leefde.

Welnu, de eerste zorg waardoor ik op de maan werd gekweld was de onzekerheid of ik al of niet de voordeur gesloten had en of ik het gas in de keuken wel uitgedraaid had. Daarna maakte ik mij vreselijk bezorgd over het feit, dat ik geen boodschap voor de huisbaas en de postbode had achtergelaten. Dan herinnerde ik mij dat ik niet genoeg postzegels had geplakt op de brief die ik de avond voor mijn vertrek had gepost. Verder herinnerde ik mij, dat juist op die dag de termijn voor het betalen voor een zeker belastingbedrag zou verstrijken. En dat alles (op de maan!) bracht mij in grote onzekerheid. Temidden van al deze zorgen werd mijn verbeelding op wrede wijze gepijnigd door de buitengewoon levendige, hallucinaire herinnering aan de onmiddellijke omgeving van mijn woning, compleet met alle details waarvan ik nooit had vermoed dat zij zich zo jaloers in mijn herinnering zouden nestelen. Een woord geschreven op een muur, een winkelraam, een dikke vrouw in haar hemd achter half gesloten luiken, in helften gesneden citroenen, groen beschimmeld, op de pannen van een dak aan de overkant; en dan zie ik de trillende lucht boven de schoorstenen, en mijn neus wordt gestreeld door de geur van gebraden lamsbout en lever, gekookt met uien. Het had geen zin, om mij heen te zien en tot mezelf te zeggen: ‘Maar denk er toch aan waar je bent.’ Wat ik zag boezemde me niet alleen geen belangstelling in, ik kan zelfs niet zeggen dat ik het werkelijk zag. Ik herinner me vaag een steenachtige vallei zonder bomen en zonder huizen in het schemerlicht van een drukkende ochtendstond. Het was allerminst plezierig, wat ik zag, maar het had mij toch moeten verheugen, gezien het feit dat ik maanden lang weinig anders gedaan had dan vol verlangen uitzien naar nog onbehaaglijker maanlandschappen dan wat zich thans aan mijn ogen vertoonde. Het ging niet goed. Die geur van lamsbout verlamde mijn ingewanden en benevelde mijn blik. De atmosfeer daarboven rook een beetje naar carbid, maar mijn neus had op dat ogenblik iets heel anders nodig dan acetyleen. Tot de dingen, die ik het meest miste, behoorden, hoe onmogelijk dat ook mag lijken, de geur

[p. 226]

van een dagblad dat vers van de pers komt, van brood, warm uit de oven, van warme asfaltstraten, van een vrouw, nog warm van haar bed, van een grote menigte, warm van het wachten in de zonneschijn. Hoewel ik mij tegenover mijzelf duizend keer een gezworen vijand van vrouwen en mannen verklaard had, werden mijn zinnen nu onverhoeds hevig gekweld door de verzoekingen van den Heiligen Anthonius en de vreugden der gemeenschap. Gedurende het halve uur dat ik daarboven doorbracht, verlangde ik er wanhopig naar, mij te bevinden temidden van mannen en vrouwen, en ik zou alle sterren van de Melkweg ervoor gegeven hebben, wanneer ik mij had kunnen hervinden, zittend op de oude, groen gestoffeerde bank van het een of andere café, op een Zondagmiddag, wanneer de mensen wachten tot er een tafeltje vrij komt. Tevergeefs trachtte ik mezelf wakker te schudden, tevergeefs sloeg ik op zeker ogenblik de weg naar het gebergte in, in de ijdele hoop het ijs te breken door nu zonder verdere nonsens met mijn onderzoekingen te beginnen. Een stem zei: ‘Genoeg!’ Het was mijn eigen stem, en ik schrok, zo luid en dwingend klonk hij mij in de oren. Zijn eigen stem te horen op de maan is iets, dat het bloed verstijven doet in de aderen. Ik probeerde een tweede keer de weg naar het gebergte op te gaan. ‘Ik zei: genoeg; laat ons naar huis gaan.’ Deze keer bleef ik als verstijfd staan. Er zat niets anders op. Ik kon mijzelf niet opnemen en de berg op dragen. Het verlangen om naar de aarde terug te keren groeide snel, tot het op zeker ogenblik mijn hele lichaam deed sidderen. Wanneer ik niet onmiddellijk vertrok, zou ik breken van verlangen temidden van die rotsen.

Zonder met zichzelf in het reine gekomen te zijn, verliet de man het huis en dwaalde een tijdlang door de straten der stad. De nacht was koud en de straten waren verlaten. Toen hij bij het Oude Poort-café kwam, ging hij naar binnen om zich te warmen. Het was marktdag geweest en het café was nog vol buitenmensen, vrachtrijders, kooplui en belastingambtenaren. Bij de bar stonden mannen te drinken en honden lagen geeuwend te wachten onder de tafeltjes. De mensen speelden kaart, rookten, redetwistten, klonken met elkaar en spuwden op de vloer. Een gramofoon droeg bij tot het lawaai. Stank van alcohol en tabaksrook, van boeren en vochtig zaagsel benam iemand de adem. De man die van de maan was gevlucht sprak met een bittere glimlach tot zichzelf: ‘Dit is dus de vriendelijke warmte waarnaar je smachtte? Geniet ervan.’ Hij kon het niet langer uithouden en ging heen. Schitterend, hoog aan de hemel, scheen de maan neer op het wijde plein met zijn bomen en portalen. Een wijde halo van parelmoer omringde

[p. 227]

haar prachtig gelaat. De man voelde hoe tranen zijn wangen bevochtigden en een plotselinge koelte drong in zijn borst. Hij stak het plein over, zijn gezicht naar de hemel geheven en struikelend over de keien, en liep de straten af die door de maan het helderst werden verlicht. Het had een vreemde invloed op hem, de maan zo wit te zien en te denken dat hij daar was geweest. Het was nu bijna zoiets als een thuis.

Terwijl hij het kabbelend water van de gracht volgde, kwam hij tenslotte buiten de stadswallen. Een hond blafte naar de maan. Stomme hond, wat valt er te blaffen? De maan zeilde rustig boven de populieren die bewogen op de wind. De grote parelmoeren halo was verdwenen en haar gelaat straalde helder als gepolijst staal. Hij herkende, daar aan de rechter kant, tussen die twee kraters, het punt waar hij geland was. Terwijl hij ernaar keek, voelde hij hoe een blos over zijn gezicht trok. ‘En dan te denken dat ik daar Vrijdag was...’

Zwervend buiten de wallen, kwam hij tenslotte aan de straat waar hij woonde. De volle maan scheen neer op de gevel van het huis, daar waar een plaquette was aangebracht ter herinnering aan het verblijf aldaar, in vroeger dagen, van een beroemd rekenmeester. Het hele schild was één blok maanlicht. De man bleef een ogenblik in gepeins verzonken staan, daarna begon hij met een zucht naar zijn sleutels te zoeken. Hij zocht en zocht, maar hij had ze niet bij zich en er was niemand in huis. Zodra Menica met haar werk klaar was, ging ze naar haar eigen huis om te slapen. Wat te doen? Niets. Het gezang van een dronkaard aan het andere eind van de straat kwam in vlagen naderbij.

‘Zie je wel?’ scheen de maan nu te zeggen tot de vluchteling. ‘Zou je niet beter gedaan hebben met hier te blijven? Wat moet je nu doen, zonder sleutel, arme kerel? Volg mijn raad: kom terug.’

(Vert. E. Legrand)