De Gids. Jaargang 114

[p. 220]

Vitaliano Brancati
Sebastiana

Een smal pad, bezaaid met stenen als het bed van een bergstroom, kronkelt tussen enorme rotsblokken omhoog, de berg boven Taormina op. Tegen de top van de berg aangekleefd als het ware, ligt een dorpje, Castelmola genaamd. Het bestaat uit ongeveer honderd hutten, die dicht op elkaar zijn gebouwd. De voordeuren zijn juist hoog genoeg om een ezel door te laten en de onderkant van de deur van de ene hut raakt precies de bovenzijde van het venster van zijn buurman. Twee stutten van het ene kleine balconnetje rusten practisch op de drempel van de hut ernaast.

De straatjes van het dorp slingeren zich om de pas herbouwde kerk, waaraan zij zich schijnen vast te klemmen om te verhinderen dat zij de berg afglijden. Ze zijn kort en nauw en na twee of drie scherpe, grillige bochten breken ze plotseling af en openen een vergezicht van schitterend blauwe lucht, van zee, een duizendtal armslengten boven de smalle kustlijn van een baai, of van een eindeloze cascade van tuinen, waarvan de geuren niet doordringen tot hier, omdat het dorp altijd gehuld is in de doordringende reuk van mest, die geen wind bij machte schijnt, te verdrijven. Elk kwartier ontlast een enorm uurwerk zich luidruchtig van zijn gewicht aan tijd en een grote klok, langzaam slingerend door de zon-overgoten dagen, werpt zijn schaduw uit de kerktoren en veroorzaakt lichttrillingen op de voorwerpen, die op planken en tafels staan.

In dit dorp woonde een meisje, dat hier opgegroeid was en er haar twintigste jaar bereikte. Wanneer het avond was en de maan aan de hemel stond, placht ze rustig te zitten dromen over de toekomst, terwijl ze staarde naar de blinkende stenen, naar de wijde, opalen zee en de schaduwen die zich verzamelden tussen de grillige daken.

Sebastiana heette zij. Ze was rustig en bescheiden zoals meisjes van buiten plegen te zijn, en ze bloosde en beefde bij de geringste aanleiding. Al was ze zo zuiver als bronwater, toch gedroeg ze zich, zonder te weten waarom, altijd schuchter en bedeesd. Hoewel ze allerbekoorlijkst was trad ze op

[p. 221]

met een schroom, alsof ze leed aan de een of andere mismaaktheid, en ze was zo bang om in de spiegel te kijken dat haar zusters, als ze wilden dat ze zichzelf zag, er haar als een weerbarstig schaap naar toe moesten slepen en haar moesten dwingen haar verschrikte ogen te openen.

‘Asjeblieft, laat me alleen,’ placht Sebastiana te zeggen. ‘Ik wil alleen maar met rust gelaten worden. Ik doe toch niemand kwaad? Toe, laat me met rust. Als jullie weg wilt, ga dan. Wanneer je Castelmola verlaten wilt, ga dan weg uit Castelmola, maar asjeblieft, laat mij alleen!’

Haar zusters en haar vader en moeder lieten haar dan ook alleen.

Sebastiana kon uren en uren in een klein kamertje blijven zitten en scheen zich dan te vereenzelvigen met alles om haar heen, met de levenloze voorwerpen die op de tafel en op het buffet stonden en lagen, met wat levend was op de vloer en tegen de zoldering, en ook met haar eigen oprechtheid, bescheidenheid, liefde, toewijding, hoop, vergevensgezindheid. Zo, gelukkig in de stilte, zich verheugend in de duur dezer stilte, blij vergeten en veronachtzaamd te zijn, leefde Sebastiana tot 9 September 1939, toen ze met koorts naar bed moest. Voor zonsopgang was zij dood. Ze werd begraven op het kleine kerkhof van Castelmola. Zei ik al, dat dit kerkhof zich angstvallig vastklemt aan een vooruitstekend deel van de berg en dat de graven de indruk maken dat ze zich inspannen om te voorkomen dat ze in de afgrond storten? Pas toen ze naar deze plaats was gebracht begon Sebastinana's ongeluk - wanneer de gebeurtenissen die een armzalig lichaam overkomen, dat al zo spoedig door de ziel verlaten is, de ziel die het glanzend gemaakt had van zuiverheid en bescheidenheid, tenminste als ongeluk beschouwd kunnen worden.

Op een winderige dag deed zich een aardverschuiving voor en Sebastiana werd van de helling geslingerd, eerst in haar notenhouten kist, maar daarna zonder. Haar lijkkleren waren in het vochtige duister verteerd en ze kwam tenslotte terecht op het stadsplein van Taormina. De eerste voorbijganger, een oud man uit Genua, zo plotseling geconfronteerd met het schaamteloos midden op het verlaten plein op het plaveisel uitgestrekte lichaam van dit meisje, dat reeds maanden lang dood was, viel bijna flauw van schrik.

Sebastiana werd opnieuw begraven op het kerkhof van Taormina, dichtbij een voetpad dat, hoewel niet druk, toch ook niet bijzonder rustig was. Vrijende paartjes, soldaten, officieren, meisjes van het Rode Kruis liepen er 's nachts pratend, kussend of liedjes zingend voorbij. Naarmate de maanden verstreken kwam, misschien door de diepe duisternis waarin aarde en zee na het uitbreken van de oorlog waren verzonken, een meer

[p. 222]

liefkozende en dringende toon in deze geluiden. Af en toe werden ze vermengd met luid gekraak, geschreeuw en gegil, tot ze er tenslotte geheel door verdreven werden. De oorlog kwam dichter en dichterbij, tot een ontploffende granaat Sebastiana op zekere dag uit de grond rukte en haar neersmeet op het strand te Giardini, niet ver van het station.

Dat was in 1943, het jaar waarin de Duitsers terugtrokken van Sicilië en nare dromen droomden in de eenzame hutten waarin zij zich lieten neervallen om te slapen naast hun machine-geweren en veldkijkers. Een grote, zwijgzame Beierse officier, die voor drie-kwart gek en voor één kwart uitgeput was door zijn pogingen om zijn krankzinnigheid verborgen te houden, meende in het gezicht van Sebastiana dat van zijn verloofde te herkennen, die dood onder het puin van een groot gebouw in Duitsland lag. De krankzinnigheid, die hij in zich verborgen hield, bereikte nu een hoogtepunt en het restje verstand, waarmee hij trachtte haar de baas te worden, steeg tot een zodanige hoogte, dat het grensde aan het geniale. Hij slaagde erin Sebastiana's lichaam in een munitie-kist te stoppen, die hij met een zwarte vlag bedekte en op een affuit laadde. Aldus uitgerust zette de Beierse officier zijn terugtocht voort. De afdeling waarover hij het bevel voerde moest de achterhoede van de vluchtende Duitsers dekken, die terug trokken langs de hoofdweg van het eiland, en alle woede van de soldaten die achter hen optrokken scheen zich te concentreren op de affuit. Een hels lawaai begeleidde Sebastiana's baar op zijn tocht noordwaarts. De zeestraat, die 's nachts werd overgestoken, was bezaaid met wrakstukken en lijken in staat van ontbinding, en lichtte van tijd tot tijd helder op als een feestzaal, wanneer in de directe omgeving een vliegtuig verscheen dat als een fakkel brandde. De Duitser, donker en zwijgend, zat gebogen over zijn kist als een hond op het graf van zijn meester. Hij zat met zijn gezicht naar de achtersteven, zijn rug gekeerd naar een vasteland dat nieuwe rampen verborgen hield en de ogen zonder ophouden gericht op Sicilië, dat lichtte met een glans die voor hem even geheimzinnig en onbegrijpelijk was als de overwinning op hem van deze mannen, die zo veel minder op de oorlog ingesteld waren dan hij; en naarmate de tocht over het water vorderde gaf het restje verstand waarmee hij zijn krankzinnigheid bestreden en verheimelijkt had, het langzamerhand op. Op het ogenblik dat hij aan land stapte was hij volkomen gek. Hij pakte de kist met de zwarte vlag op, klom gillend op een kleine hoogte vlakbij zee en liet het arme meisje uit Castelmola vallen op het dek van een vrachtschip dat juist koers zette naar Triëst.

Het vrachtschip, dat wapens noch kentekenen voerde, voer de Adriatische

[p. 223]

zee op, maar even buiten Bari werd het onder vuur genomen. Het werd getroffen en zonk, en de kist met Sebastiana erin kwam terecht bij een schipbreukeling, die hem gebruikte als middel om zich in veiligheid te brengen. De kist bereikte op die manier de haven, waar hij meegegeven werd met een convooi om, deze keer zonder vlag, maar met het opschrift ‘dynamiet’, getransporteerd te worden tot midden in Duitsland.

In Mei 1944 bereikte de kist een Pools concentratiekamp. Die inrichting werd onvermijdelijk tot een slagveld, dat verscheidene keren van bezetter wisselde. Van de Duitsers ging het over aan de Russen, van de Russen aan de Duitsers en tenslotte weer van de Duitsers aan de Russen. Eind Juli werd het dode meisje nog steeds achtervolgd door het gegier en de donder der granaten. Tijdens haar leven was Sebastiana de wereld ontvlucht en had zij zich verstopt in haar huisje te Castelmola. Maar nu de boze wereld haar lichaam in zijn greep had, scheen hij nooit moe te worden haar te bewerken met stompen en slagen; het leek wel alsof hij probeerde haar door zijn lawaai te verdoven, met woedend geschreeuw aan oren, die voor altijd sereen geworden waren door een uit de hemel gezonden doofheid.

(Vert. E. Legrand)