De Gids. Jaargang 114

[p. 44]

Josine Reuling
Louisa

De eerste bewoonster van St. Anne, die over Julie's drempel kwam, was Louisa Merlan, de achterlijke koeienhoedster. Zij was negentien jaar. Haar moeder had een kruidenierswinkel en kreeg aan Julie een klant, zoals zij er nog nooit een had gehad. Louisa had twee broers: Jean en Antoine. Jean bebouwde het kleine stukje land, dat zij bezaten en Antoine hilep zijn moeder in de winkel en bediende de telefoon. De cel was achter de winkel. Antoine had een schorre stem van het schreeuwen door de telefoon, want die bleef iets ontzaglijk opwindends voor hem. Je moest eerst heel vlug de zwengel draaien, dan de hoorn van de haak nemen en wachten, tot de telefoniste uit Broussac zich wenste te melden om haar het nummer door te geven, waarmee je verbonden wilde worden. ‘Broussac? Broussac?’ schreeuwde Antoine, ‘ici St. Anne.’ Hij maakte iedere dag ruzie met de telefoniste, die gilde, dat hij un imbécile was en niet zo moest schreeuwen, zij verstond geen woord van wat hij zei. ‘Je schreeuwt zelf, sale femelle,’ riep hij, ‘ik zal mij beklagen bij de posterijen, van je brutaliteiten ben ik niet gediend. Wie moet ik roepen? Madame de Montagny? Moet zij terugbellen, precies over een uur? Het nummer van dr. Noiret hoef je mij niet op te geven, dat weet ik uit mijn hoofd.’

Het sprak vanzelf, dat de bewoners van het gehucht St. Anne de bevolking van een groot dorp als Broussac haatten en verachtten, dat zij neerkeken op het straatarme dorpje Valors en niets moesten hebben van ces cochons d'étrangers, de gasten van madame de Montagny. Maar de Merlans waren tegen Julie en haar vrienden van een onderdanige vriendelijkheid, zij waren goede klanten, zowel van de winkel als van de telefoon. Het had lang geduurd vóórdat de weduwe Merlan zich erbij had neergelegd, dat haar dochter Louisa achterlijk was; vergeven kon zij het haar niet. Zij had haar altijd bont en blauw geslagen om haar angst, haar domheid en haar bête lach. ‘Al toen zij zeventien maanden was, sloeg ik haar tot mijn handen er pijn van deden,’ vertelde zij trots aan Julie, want aan de anderen hoefde zij het niet te vertellen, die hadden het meegemaakt en

[p. 45]

onder elkaar, met alle deuren dicht, gefluisterd det het niet in de haak was, zoals die vrouw haar kind mishandelde. ‘Une mère dur, cette madame Merlan,’ zeiden zij vol ontzag tegen Julie, ‘vraiment très dur. Pauv' gosse, la Louisa, elle est toquée.’ ‘Ja, dat is jammer,’ antwoordde Julie, ‘anders had zij terug kunnen slaan. Ik sloeg als kind terug, als mijn oom het waagde mij aan te raken.’ Dan zwegen ze ontsteld. Een kind, dat zijn handen ophief tegen een oudere, je moest er niet aan denken! Zij deugt niet, de barones, zeiden ze, zij is een opruister, we moeten haar uit de weg gaan.

De diepste haat tegen Julie koesterde madame Merlan! Achter haar lieve en vleiende woorden smeulde een onverzoenlijke haat. ‘Hij slaat me tegemoet als een stinkende walm,’ zei Julie en nooit waren haar ogen zo groot en donker, zo doordringend als wanneer zij stond te luisteren naar de verhalen van de kruidenierster. Voor het eerst in haar leven was haar dochter iets nut, zei de tedere moeder, zij verdiende een paar sou, omdat madame de Montagny het goed met haar meende. Zij was wèl geduldig en goedhartig om het met Louisa te proberen, want het ging allemaal zó langzaam en als je niet oplette, deed zij het toch verkeerd. De koeien, die zij moest hoeden, zagen steeds kans om weg te lopen en op weiland te grazen, dat hun niet toebehoorde, inplaats van het gras en van de heggen te eten langs de weg, zoals koeien van arme mensen behoorden te doen.

Julie liet de stroom van madame Merlans woorden gelaten over zich heengaan. Zij was over Louisa zeer tevreden, zei ze, het meisje was zachtaardig en van goeden wil, dat was meer dan je van veel mensen kon zeggen. Louisa kwam iedere ochtend om het rijshout, dat de oude Fernand Julie leverde, te binden. Zij brak het op de vereiste lengte en bond het samen met een heel dun twijgje. Eén bosje was voldoende om er het houtvuur in de schouw mee aan te maken. Daarna veegde zij de kamers en de keuken en haalde drinkwater uit de bron. Zij kreeg koffi en koek of een glas rode wijn met een hard broodje, waarvan Julie de korst met knoflook inwreef, een lekkernij waarop Louisa verzot was. Zij mocht inkopen doen in de winkel van haar moeder, Julie gaf haar de hengselmand mee en het lijstje met de boodschappen. En bij al die heerlijkheden kreeg ze nog vijf Francs per uur, die ze thuis af moest geven. Geen geld in handen, zei madame Merlan, Louisa kwam niets te kort, zij had eten en drinken en een strozak om op te slapen in de stal bij de koeien.

Het waren mooie koeien met een licht koffiebruin vel, zoals alle koeien uit die streek. Zij heetten la Brune, la Belle en la Sage. La Sage was de enige, die nooit wegliep, ook al lette Louisa even slecht op haar als op de beide anderen. Zij kon het niet helpen, zij viel zittend langs de berm van de weg

[p. 46]

in slaap. Voor dag en dauw stond zij iedere ochtend op om de koeien te melken, hoedde ze de hele lange dag en 's avonds na thuiskomst weer melken. Na de avondmaaltijd waste zij de vaat, maakte de winkel schoon, vulde de flessen met wijn uit het vat en zette ze in de winkel onder de toonbank, haalde een nieuw vat met petroleum uit de kelder, sleepte het de winkel binnen. Gewillig, zonder weerstand te bieden, deed zij alles wat haar moeder haar snauwend en schimpend gebood; op de slagen die zij uitdeelde, lette zij niet meer, ze was eraan gewend. Zij was minder bang voor haar moeder dan voor de broers, al keken zij nooit naar haar om en al was Jean woedend op haar, want sedert zij bij Julie werkte, moest hij gedurende die paar uur de koeien hoeden.

Louisa liep in vodden gekleed, op blote voeten en stonk naar koeienmest en knoflook. Zij waste zich op het erf onder de pomp met een borstel met wat aarde eraan. Goed boenen, dan werd je ook zonder zeep te gebruiken schoon, zei haar moeder.

De koeien waren Louisa's enige liefde. Zij likten met hun lange ruwe tongen over haar gezicht en haar handen en snoven tevreden, als zij 's avonds voorzichtig de deur van de stal opende en haar strozak opzocht. Ze praatte met ze, al had zij niet veel woorden tot haar beschikking. ‘Bonsoir vous,’ zei ze, ‘vous-êtes mes chéries, la Belle-belle-belle, la grosse-grosse-grosse et la sage-sage-sage. On va dormir, belle-brune-sage.’ Er waren veel variaties mogelijk op deze weinige woorden en de koeien luisterden aandachtig. 's Winters kroop Louisa met haar strozak dicht bij la Sage, zij was de rustigste. Zodra zij kwam, ging het koebeest liggen.

Natuurlijk wist niemand iets af van het intieme leven van Louisa Merlan met haar drie koeien. Wie zou er belang in gesteld hebben? Toen was er iemand gekomen, rechtstreeks uit de hemel, vertelde Louisa aan de koeien, dat was madame de Montagny. En aan Julie vertelde zij over haar koeien en hoe zij ieder woord dat ze tegen ze zei, verstonden. Julie had de grootste aandacht voor Louisa's verhalen. Sedert het meisje bij haar in dienst was, liep zij niet langer in vodden, zij kreeg kleren van haar en de eerste winter, dat Julie op Mézelle woonde, had zij heel St. Anne en omstreken in opschudding gebracht door een wollen trui voor Louisa te breien, een groene. ‘Die kleur staat goed bij je blonde haren,’ had zij gezegd en Louisa had haar met wijd open mond aangestaard. ‘Ferme ta bouche, ma fille,’ zei Julie dan zacht en vriendelijk. Toen de trui klaar was, was Louisa niet te bewegen geweest hem aan te doen. Hij was te kostbaar, te onbeschrijfelijk prachtig. Zij had hem in vloeipapier gepakt, toen in een krant en hem verstopt in haar strozak, die ze met een stiekem uit de keuken meegeno-

[p. 47]

men mesje opensneed, met dodelijk angst in het hart, dat haar moeder het zou merken; daarna naaide ze de strozak weer dicht, wat haar de grootste moeite kostte, zij had nog nooit een naald en draad in handen gehad. Na lang en geduldig vragen was Julie eindelijk te weten gekomen, waar de trui was gebleven en Louisa had hem weer te voorschijn gehaald en hem gedragen.

Zij was in de loop der jaren onder Julie's geduldige hand een meer menselijk wezen geworden met een menswaardiger bestaan en mocht zich van haar moeder met zeep wassen. Zij was in dienst van een barones, dat kon niet iedereen van zijn dochter zeggen! Zij droeg behoorlijke kleren, had espadrilles aan en liep 's winters op klompen en lange zwarte kousen. Julie leerde haar kinderliedjes zingen en Louisa hield bijzonder veel van saute, saute, mon p'tit lapin, dat zij zong met een hoge, dunne stem en zo vals, dat het je door de ziel sneed. ‘On chante?’ vroeg ze plotseling en deed haar handen op de rug, ten teken dat zij geen zin meer had om de vloer te vegen.

Heleen bewonderde het grenzenloze geduld, dat Julie met Louisa had. ‘Zo weinig geduld als ik met jullie heb, zoveel heb ik met haar,’ zei ze. ‘Bij gekken, kinderen en beesten is mijn geduld eindeloos. Dat is volstrekt geen verdienste, ik geloof, dat ik ergens bij hen hoor, ze nemen mijn eigen onrust weg. Er is er maar één voor wie ik soms zou willen weglopen, dat ben ik zelf. Van Julie kan ik schoon genoeg hebben, die vrouw met haar kuren, haar pijnen en humeuren kan mateloos op mijn zenuwen werken en ik begrijp niet, dat ze nog zoveel vrienden heeft. Maar langer dan een half jaar kunnen ook die het niet met haar uithouden. Enfin, je m'en fou. Zeg, dat je van mij houdt en ik ben weer getroost.’