De Gids. Jaargang 114

[p. 150]

C.D.J. Brandt
Buitenlandse politiek

Een nieuwe dreiging?

In mijn vorige kroniek heb ik erop gewezen, dat 1951 wel eens het jaar van Europa zou kunnen worden, zoals 1950 dat van Azië is geweest. Ik kan mij intussen voorstellen, dat mijn lezers, wanneer zij de gebeurtenissen in de wereld nagaan, welke zich in de afgelopen maand hebben afgespeeld, niet bepaald de indruk hebben, dat er reeds aanleiding is geweest, om onze aandacht meer in het bijzonder op ons eigen werelddeel te richten. Integendeel, het ligt voor de hand, dat zij verwachten, dat deze kroniek aan de situatie in het Verre Oosten gewijd zal zijn.

Wanneer ik desalniettemin een ander onderwerp heb gekozen, voel ik mij dan ook verplicht rekenschap af te leggen van de redenen, die mij hiertoe hebben gebracht. Mijn eerste en voornaamste overweging hierbij is geweest, dat de politieke situatie ten aanzien van het Verre Oosten momenteel zo vlottend is geworden, dat ik er zeker van kan zijn, dat alles wat ik er over zeggen kan, op het ogenblik, dat deze kroniek verschijnt, volkomen door de feiten achterhaald is. De Ver. Naties zijn sinds enkele dagen bezig, om het antwoord van de Volksrepubliek China op hun voorstellen voor een ‘staakt het vuren’ in Korea te bestuderen en hun houding ten aanzien hiervan te bepalen. En afgezien van het feit, dat het de grootste moeite schijnt te kosten om het er over eens te worden, of dit antwoord van Peking nu volstrekt afwijzend is of niet, is één ding wel duidelijk, griezelig duidelijk had ik bijna gezegd, nl. dat de Ver. Naties of beter, dat de Westelijke mogendheden in engere zin nog altijd geen gezamenlijke politiek hebben ten aanzien van het Verre Oosten. Ik weet best, dat de problemen groot en de mogelijkheden vele zijn en dat het dus niet eenvoudig is, gezien ook de uiteenlopende belangen van de betrokken staten, om die ene gezamenlijke politiek te bepalen, ik ben mij bovendien bewust, dat geen enkele politiek helemaal goed is, maar daar wil ik dan als mijn

[p. 151]

mening tegenoverstellen, dat zelfs een slechte politiek beter is dan geen politiek. Overigens heb ik de hoop nog niet opgegeven, dat de Ver. Staten en het Gemenebest - want om deze groepering gaat het toch in de allereerste plaats - er tenslotte, ondanks de hulpeloosheid en de verwarring, die zij op het moment in Lake Success laten zien, in zullen slagen om zo'n gezamenlijke politiek van enige allure te voorschijn te brengen en daarom acht ik het beter, om de problemen van het Verre Oosten dit keer verder maar te laten rusten.

Mijn andere motief is zuiver persoonlijk: de kwestie-Korea vraagt zozeer de aandacht van nieuwsberichten, pers- en radiocommentatoren op, dat wij onwillekeurig de indruk krijgen, dat er nauwelijks iets anders gebeurt in de wereld, dat de moeite waard van het bekijken waard is. Daarom trekt het mij, om in deze kroniek aandacht te vragen voor iets, wat op het ogenblik gaande is, tot nu toe practisch geen neerslag vindt in onze kranten en, wie weet, over enkele dagen of weken de prioriteit boven alle andere nieuws opeist.

Aangezien dit gebeuren zich afspeelt achter het IJzeren Gordijn voel ik mij verplicht te beginnen met de waarschuwing, dat mijn beschouwing van veronderstellingen aan elkaar hangt. Dit is reeds dadelijk het geval met het uitgangspunt ervan: er is reden, om aan te nemen, dat er dezer dagen een buitengewone bijeenkomst van de Kominform in Moskou wordt gehouden. Thorez, de Franse communistenleider en zijn Italiaanse collega Togliatti zijn al een hele tijd in de Sowjethoofdstad, respectievelijk ‘voor een kuur en een nakuur’ en er zijn aanwijzingen, dat ook andere voormannen van de C.P., o.a. uit Scandinavië daar gearriveerd zijn. Deze zitting van de Kominform zou oorspronkelijk bijeengeroepen zijn, om de Oosteuropese satellietstaten, in het bijzonder Polen en Tsjechoslowakije gerust te stellen over, ja garanties te geven voor de politiek op korte en lange termijn, welke de Sowjet-Unie ten aanzien van Duitsland wil gaan voeren. Moskou is immers bezig om aan te dringen op een Conferentie der Grote Vier over Duitsland, waar het de hereniging van de Oostelijke en Westelijke helft van dit land in het middelpunt wil plaatsen. Een doel, voor het bereiken waarvan het Kremlin, naar reeds langs verschillende wegen naar het Westen is ‘uitgelekt’ bereid zou zijn, op ruime schaal concessies te doen. Het spreekt wel vanzelf, dat staten als Polen en Tsjechoslowakije zich over deze eventuele tendenties van de Russen ongerust beginnen te maken vooral sinds het voorbeeld van Noord-Korea hun heeft kunnen leren, hoe weinig scrupules Moskou heeft om zijn handlangers in de steek te laten. Bovendien nemen de Russen zowel als hun Oosteuropese vazallen - dit

[p. 152]

is mijn indruk - de herbewapening van het Westen zeer au sérieux, zodat deze vergadering van de Kominform zich ook bezig zou houden met de bestudering van de minimumzekerheid, welke de Sowjet-Unie hiertegen geven kan.

Tot zover is deze extra zitting van de Kominform en wat er behandeld wordt zo voor de hand liggend, dat het nauwelijks nodig zou zijn er speciaal de aandacht op te vestigen. Maar nu is er intussen het een en ander gebeurd, dat dit beeld verandert. Wanneer ik bepaalde verschijnselen, die ik heb opgemerkt, op de juiste wijze analyseer en met elkaar in verband breng, dan meen ik te mogen veronderstellen, dat het onderwerp van bespreking op deze bijeenkomst in Moskou niet langer Duitsland is en wat daaraan vastzit, maar... Zuidoost-Europa, of om in het in wat bredere termen uit te drukken: van de Noordelijke verbindingen met de Atlantische Oceaan (denk aan de aanwezigheid van de Scandinavische communisten) is men er overgezwaaid naar de Zuidelijke verbinding met diezelfde Oceaan, in casu de Middellandse Zee.

Ter staving van deze veronderstelling wijs ik op het volgende. In de eerste plaats is Togliatti's plaatsvervanger in de Italiaanse C.P., Luigi Longo, in de afgelopen week plotseling naar Moskou vertrokken, waarbij hij vergezeld werd door de derde grote man in die partij Pietro Secchia. Verder is het opvallend, dat de berichten uit Joegoslavië, die tot dusver de strekking hadden, om de idee, dat de Kominform een gewapende aanval op Joegoslavië in de zin zou hebben, te kleineren, nu ineens een veel alarmistischer geluid laten horen over de betekenis van troepenconcentraties aan de grenzen van hun land. Ik vestig er en passant de aandacht op, dat Tito voor het eerst militaire waarnemers uit het Westen heeft uitgenodigd, om de manoeuvres van zijn leger deze maand bij te wonen. Dit wettigt de suppositie, dat hij het plan heeft (ja het misschien al uitgevoerd heeft) om het Westen behalve voedsel en machinerieën, welke hij reeds krijgt, nu ook militaire steun te gaan vragen, iets wat hij tot nu toe zorgvuldig vermeden heeft, maar thans onder de indruk van de voornemens van de Kominform meent niet langer te kunnen laten. Tenslotte zijn er nog berichten uit Turkse bron, die spreken van een opvallende toeneming van Russische militairen in Boelgarije.

Een en ander geeft mij aanleiding om op de mogelijkheid van hetzij een actie van de Sowjet-Unie, hetzij - wat mij voorlopig waarschijnlijker voorkomt - van een Russische actie per procuratie van de Kominform tegen het Oostelijk bekken van de Middellandse Zee, in casu in de eerste plaats Joegoslavië en/of Griekenland te wijzen. Een herhaling van Korea dus,

[p. 153]

waarbij ik in het midden moet laten, of hier een volkomen herhaling, dus een gewapende aanval, door de Kominform wordt overwogen, dan wel of hier een manoeuvre in de Koude Oorlog wordt beraamd, welke dienen moet, om het Westen in verwarring te brengen en het tot toegevendheid te noodzaken hetzij in zake Duitsland, hetzij in het Verre Oosten, hetzij in beide.

Met opzet heb ik er mij toe beperkt, om alleen mijn overwegingen op papier te zetten, aandacht te vragen voor bepaalde mogelijkheden. Aan conclusies waag ik mij in dit stadium liever niet. Ik eindig deze beschouwing met te wijzen op twee dingen:

1. de betekenis, welke Spanje in dit verband krijgt en het licht, dat er door valt op het feit, dat juist in deze dagen de diplomatieke betrekkingen tussen dit land en het Westen zijn hersteld;

2. dat tegen het eind van deze maand op Malta een bijeenkomst zal plaats vinden van de Engelse en Amerikaanse bevelhebbers in de Middellandse Zee en aangrenzende gebieden.

21 Januari '51