De Gids. Jaargang 113

[p. 382]

A.N. Molenaar
Binnenlandse politiek

De vorige maal wijdden wij onze beschouwing aan de behandeling van de Begrotingen voor Oorlog en Marine. Daarbij was gebleken, dat Minister Schokking feitelijk het vertrouwen van de Tweede Kamer had verspeeld. Van de zijde van de K.V.P. had men de Minister nog een respijt van enige maanden gegeven, maar de heer Oud had namens de V.V.D. meer positief het vertrouwen in de bewindsman opgezegd en de heer Roosjen (a.r.) had de Minister in overweging gegeven zelf maar het besluit te nemen om heen te gaan.

Tot de ontslagname van Minister Schokking is het inmiddels gekomen, maar of hij nu vrijwillig is heengegaan dan wel - gelijk de heer Oud wenste - op aandringen van zijn ambtgenoten, is uit de weinig positieve mededelingen, die in de pers verschenen, niet op te maken. Zelfs is de indruk gewekt, dat de Minister nog op het veld van eer is gesneuveld, want - aldus deze berichten - hij zou met Minister Stikker voor een integrale naleving van de verplichtingen, voortvloeiende uit het Atlantic Pact geijverd hebben, maar het Kabinet zou om financiële redenen hem niet hebben willen volgen.

Met dit al zou het wel zeer wenselijk zijn, indien de Regering nog voor de behandeling van de Begrotingen van Oorlog en Marine in de Eerste Kamer opening van zaken gaf; immers het door de militaire departementen te voeren beleid is, behalve van de persoon van de Minister, in sterke mate afhankelijk van de geldelijke middelen, die hem bij de vervulling van zijn taak ter beschikking worden gesteld.

Ook dient klaarheid te komen met betrekking tot de vraag of de grote mogendheden onze Marine wel een zo goed hart toedragen, als wij op grond van ons verleden menen, dat nodig is. Functionarissen van de Amerikaanse Departementen van Defensie en van Buitenlandse Zaken hebben de geruchten, die in dit opzicht de ronde doen, als misvattingen

[p. 383]

gekwalificeerd en eraan toegevoegd, dat in Amerika geen persoon van gezag zich met dergelijke irreële denkbeelden bezig houdt. Wij zouden dit wel gaarne van de zijde van de Regering onomwonden bevestigd zien.

Wij moeten verder in dit overzicht in hoofdzaak over financiële onderwerpen rapporteren. De Eerste Kamer heeft zich n.l. accoord verklaard met een paar ontwerpen van wet, die beoogden enige verlichting van druk voor het bedrijfsleven te brengen. Dit streven van Minister Lieftinck, dat behalve op billijkheidsgronden, ook om economische redenen toejuiching verdient, vond intussen bij zijn eigen partijgenoten bitter weinig steun. Hun woordvoerder in de Eerste Kamer, de heer Van de Kieft vond het tijdstip voor belastingverlaging slecht gekozen, omdat juist een niet onbelangrijke stijging van de kosten van levensonderhoud had ingezet en de minst draagkrachtigen daarvan de nadelige gevolgen zouden ondervinden. Onder die omstandigheden het bedrijfsleven, en met name de aandeelhouders, tegemoet te komen achtte deze spreker een psychologische fout. Wat de ondernemingsbelasting betreft, wilde hij niet ontkennen, dat zij een element van onbillijkheid bevatte, maar hij stelde in het licht, dat bijv. de accijnzen nog veel onbillijker waren. De voorbeelden, die hij ter adstructie van zijn betoog aanvoerde, waren echter weinig gelukkig; Minister Lieftinck kon hem nl. tegenwerpen, dat een accijns op het geslacht niet meer bestaat en dat de zoutaccijns zal worden afgeschaft als het voorstel tot unificatie van de accijnzen in Beneluxverband zijn beslag zal hebben gekregen. Bij die gelegenheid wordt ook de suikeraccijns belangrijk verlaagd. Maar de Minister vermocht zijn partijgenoten niet te vermurwen en behalve de heer Kranenburg stemden zij, met de enige aanwezige communist tegen het betreffende wetsontwerp.

Bij het ontwerp-wet op de dividendbeperking kwam de hoge politiek om de hoek kijken. De Minister stelde in zijn ontwerp een zgn. verfijning van de dividendbeperking voor. Dit betekent, dat het bedrijfsleven voor zover het in N.V.'s is georganiseerd, bij de dividenddeclaratie meer armslag verkrijgt en op 31 December 1952 zal volgens art. 28 de dividendstop definitief verdwijnen.

Ook bij dit wetsontwerp kwam de oppositie van de zijde van de vrienden van de Minister. Om deze oppositie te bezweren had de Minister in de Tweede Kamer al in het licht gesteld, dat tegen het einde van de in art. 28 genoemde termijn andermaal de vraag onder het oog zou moeten worden gezien of men de dividendstop toch niet nog voor enige tijd zou verlengen. Dit was een vreemde mededeling van de Minister en verschillende

[p. 384]

Kamerleden hebben dan ook niet nagelaten er op te wijzen, dat elke wet, die op een zeker tijdstip afloopt, verlengd kan worden. Waarom de Minister dus juist bij deze wet aan die mogelijkheid herinnerde moet voor een buitenstaander wel volkomen onbegrijpelijk zijn geweest. Maar in politiek licht bezien, was de bedoeling van de Minister natuurlijk om hiermede zijn opponerende partijgenoten alsnog voor het wetsontwerp te winnen.

In de Tweede Kamer was dit al niet gelukt en dit is vermoedelijk de reden, dat de minister in de Eerste Kamer verdere experimenten op het politieke koord ondernam. Het was wederom de heer van de Kieft, die de stijging der prijzen in het geding bracht en tegenover de nog steeds geldende loonstop een toekomstige afschaffing van de dividendstop afkeurde. Toen deed de Minister een nieuwe poging om de heer van de Kieft en de zijnen aan zijn zijde te krijgen. Hij deelde nl. mede, dat indien op 31 December 1952 de loonstop nog zou moeten worden gehandhaafd en hij nog verantwoordelijk Minister zou zijn, van hem een voorstel tot continuering van de dividendstop te verwachten was.

De heer van de Kieft was met deze nieuwe toezegging in het geheel niet tevreden. Van alles wat de Minister ons nu omtrent zijn plannen vertelt - zo riep hij uit - staat niets in de wet en onder die omstandigheden heb ik geen zin uit te spreken, wat duidelijk in art. 28 staat, n.l. dat de dividendstop op 31 December 1952 ten einde is.

Maar ook van de andere zijde moest de Minister verwijten aanhoren. In hoofdzaak weerklonk het verwijt, dat de Minister - om zijn vrienden te winnen - de waarde van zijn eigen voorstel aanzienlijk verminderde. Immers de dividendbeperking zou in 1952 niet eindigen om de zakken der aandeelhouders te spekken, maar om in verband met de noodzakelijke industrialisatie van ons land de beschikbaarstelling van nieuw kapitaal te bevorderen. Mijnerzijds werd daaraan in de Kamer nog toegevoegd, dat door de onzekerheid, die de Minister thans had geschapen, velen die anders op grond van art. 28 gaarne hun spaarpenningen voor investeringsdoeleinden zouden hebben beschikbaar gesteld, thans niet thuis zouden geven.

Het eind van het lied was, dat ook dit wetsontwerp en wel met 26 tegen 13 stemmen (nl. van 10 leden van de P.v.d.A. en 3 communisten) werd aangenomen.

Terwijl wij de laatste hand aan dit overzicht leggen, wordt ook in de Tweede Kamer over verlaging en verhoging van verschillende belastingen gesproken. De Kamerleden hebben niet nagelaten de meest uiteenlopende

[p. 385]

wensen naar voren te brengen; een stroom van nieuwe amendementen komt met de ochtendpost binnen. De nog altijd zware belasting van de middengroepen werd door verschillende sprekers met nadruk in het licht gesteld. De verlaging van de loonbelasting, bedoeld om de binnenkort van kracht wordende huurverhoging op te vangen, zou voor de grote gezinnen die niet in de inkomsten- of loonbelasting zijn aangeslagen, geen compensatie brengen. De belasting op het gebruik van zakenauto's voor particuliere doeleinden vond bestrijding. En zo was er meer. Maar Minister Lieftinck stond als een rots te midden van een woedende zee en verklaarde, dat aan al de geuite verlangens om financiële redenen niet zou kunnen worden voldaan. Misschien was er nog wel een enkel millioentje uit 's Ministers vingers te pingelen, maar de Kamer moest er niet op rekenen, dat het veel zou zijn. De 38 millioen, die de Regering door dit samenstel van wetsontwerpen prijs gaf, was al welletjes want het aanvankelijk op 117 millioen geschat begrotingstekort was al tot 257 millioen opgelopen. Wij moeten het hierbij laten. De lezer zal intussen uit de courant van het slot van dit breed opgezette debat kennis genomen hebben.

25 October 1950