De Gids. Jaargang 113

[p. 216]

Casper Höweler
Muziek in de U.S.A.

Is er een ‘Amerikaanse muziek’ en zo ja, wat moeten wij daar dan onder verstaan? Dit is een moeilijke vraag, die eigenlijk niet in het kort beantwoord kan worden. Houden wij ons bij de ‘Verenigde Staten’, dan zijn daar reeds verschillende muziekkringen die tamelijk los van elkaar staan: de oorspronkelijke bewoners van Amerika, de Indianen, de uit Afrika geïmporteerde Negers en de ‘Blanken’ hebben elk hun eigen muziek. Maar dat woord ‘Blanken’ betekent weer een verzamelnaam voor kunstenaars, die uit verschillende landen van Europa kwamen of stammen: Engelsen, Duitsers, Fransen, Italianen, Russen en wat al niet. En mogen wij componisten als Hindemith, Schönberg en Strawinski, die pas naar Amerika gingen nadat hun persoonlijke stijl in Europa volkomen gerijpt was, ook tot de vertegenwoordigers van de ‘Amerikaanse muziek’ rekenen, al werden zij genaturaliseerd?

Hoewel het even moeilijk als gevaarlijk is om voor geschiedenis bepaalde wetmatigheden vast te stellen, kan men toch wel in het algemeen aannemen, dat het volkslied een duidelijke aanwijzing geeft voor het muziekscheppend vermogen van een land. Indien er op deze regel een uitzondering bestaat, dan gaat het om enkele landen die wel een bijzondere volksmuziek hebben opgeleverd, maar geen grote componisten voortbrachten, die uiteindelijk het peil van een muziekcultuur bepalen. Maar een land zonder een eigen volkslied mist blijkbaar de voedingsbodem voor geniale individuen.

Het Amerika der Blanken nu heeft geen eigen volkslied! Want de cowboyliedjes zijn slechts door en voor een bepaalde sociale groep. En het gehele volk mag ‘My old Kentucky Home’, ‘Old black Joe’, ‘Way down upon the Suwanee River’ e.d. geadopteerd hebben, maar de teksten en melodieën ervan - door Stephen Foster (1826-1864) zijn ‘coon songs’, d.w.z. sentimentele nabootsingen van de plantation songs der Negers en deze liederen vertegenwoordigen de sfeer van de ‘minstrelshows’, niet de ware geest van het volk.

[p. 217]

Alleen de Indianen en de uit Afrika ingevoerde Negers hebben een waarlijk eigen volksmuziek. De liederen en dansen van de Indianen waren en zijn alleen in gebruik bij dit afgezonderde ras; zij hebben bijna geen invloed gehad op de muziek der Blanken, al werden zij enkele malen door hen verwerkt, o a door Charles Sanford Skilton (geb 1868) in zijn ‘Indian Dances’. Van veel groter betekenis voor het muziekleven der Amerikaanse Blanken, en zelfs voor de gehele wereld was de muziek van de Negers, waarover later meer.

De ‘Amerikaanse muziek’ in de engere betekenis van de muziek der Blanken in Amerika begon slechts een 200 jaar geleden. Lange tijd ging het nog alleen om het uitvoeren van Europese muziek en als begin van dat Amerikaanse muziekleven kan men aannemen het eerste concert te Boston in 1731; het programma kondigde aan: ‘Vocal and instrumental Musick to consist of Select Pieces bij the Masters’, en deze ‘meesters’ waren alle uit de oude wereld. Vier jaar later had, eveneens te Boston, de eerste opvoering van een opera plaats; dat was een Engelse ‘Ballad Opera’, die hoofdzakelijk bestond uit Engelse volksliedjes. Maar het eerste Amerikaanse orkest werd pas in het begin van de 19de eeuw opgericht en wel door een Duitser: de ‘Philharmonic Society’ te Boston van 1810.

Dat het openbare muziekleven in de U.S.A. zich zo laat en daarna nog zo langzaam ontwikkelde houdt verband met de wereldbeschouwing van de ‘New England Puritans’ en van de ‘Quakers’, die muziek als een duivelse uiting beschouwden, afgezien van ‘Hymns’ en ‘Psalmen’, waarvan de aanmaak meer groot dan goed was. Alleen de ‘Hernhutters’, die zich in Amerika in 1741 vestigden, hadden een intens muziekleven met als kern een Bach-cultus, zoals die in Europa eerst later opkwam.

In 1808 werd te New Orleans het eerste opera-gebouw geopend, 17 jaar later volgde New York; de thans wereldberoemde ‘Metropolitan Opera’ is van 1883. Het opera-repertoire bestaat nog tegenwoordig in hoofdzaak uit Europeese meesterwerken en van het twintigtal opera's van eigen bodem - waaronder nog verschillende van geëmigreerde Europeese componisten - hebben slechts enkele stand kunnen houden: Peter Ibbetson van Deems Taylor (1931), Emperor Jones van de Rus Louis Gruenberg naar het stuk van Eugene O'Neill (1933) en Porgy and Bess van George Gershwin naar de roman van de Neger Du Bose Heyward (1935); het laatste werk is meer in de stijl van een ‘Ballad Opera’.

De eerste Amerikaan die symphonieën schreef was John Knowles Paine (1839-1906), maar zijn werken zijn alle verbleekt. Als de belangrijkste Amerikaanse orkestcomponist van de tweede helft der 19de eeuw geldt

[p. 218]

Charles Martin Loeffler (1861-1935), een Elzasser die zijn in de Nieuwe Wereld verworven fortuin naliet aan het Parijse Conservatorium! Maar van de gehele 19de eeuwse Amerikaanse muziek hebben alleen enkele werken van Edward Macdowell (1861-1908), in een Duits romantische stijl, enige internationale belangstelling gehad.

Sinds het begin van deze eeuw nam het aantal Amerikaanse componisten gestadig toe en thans stelt de in 1923 opgerichte ‘League of composers’. vele leden. Daarvan noemen wij er slechts twee: Aaron Copland (geb. 1900), die men als de belangrijkste componist van de U.S.A. beschouwt, en onze oud-landgenoot Bernard Wagenaar (geb. 1894) die tot de vooraanstaanden behoort. Aan deze twee namen zouden er tientallen toegevoegd kunnen worden, maar dat heeft voor ons weinig zin. Want zelfs in Amerika beseft men ter dege, dat men wel beschikt over heel wat bekwame en getalenteerde componisten, doch dat geen van hen tot de meesterklasse gerekend kan worden. Het steeds weer verbazingwekkende verschijnsel van een muzikale persoonlijkheid, die met klanken in een eigen stijl gevoelens weet vast te leggen en op te roepen, deze eerste voorwaarde van een waarlijk eigen muziek is in Amerika nog niet aanwezig. Want het gedegen vakmanschap, dat in de U.S.A. veel voorkomt, staat slechts op de tweede plaats bij het scheppen van kunst.

Wie de over het algemeen gespannen verhouding tussen Blanken en Negers in Amerika kent, zal begrijpen hoe hard het de ‘Amerikaanse’ componisten van concertmuziek valt, dat niet zij maar de ‘coloured people’ muzikaal de wereld veroverden en wel met de Negro Spirituals en de Jazz, waartoe men ook de ‘Blues’ kan rekenen. Van deze twee zijn natuurlijk de geestelijke volksliederen artistiek het belangrijkste; waardeer ze vooral niet naar de afschuwelijke zettingen, die wij meer en meer door onze radio horen! De Negro Spirituals vertonen een merkwaardig mengsel van verschillende cultuurgoederen, want de muzikaliteit van de Afrikaanse Neger, die zich vooral door rhythmische oorspronkelijkheid openbaart, ontleende aan de muziek van de Blanken melodische en harmonische grondstoffen, die tot een zeer eigen stijl verwerkt werden, zodat een geestelijk volkslied ontstond, dat dichterlijk en muzikaal van de hoogste orde is. Sommige blanke musicologen, o.a.G.P. Jackson, trachtten aan te tonen, dat de Negro Spirituals roofbouw pleegden op de ‘White Spirituals’ van de arme kolonisten in de Zuidelijke Staten, maar deze aantijging was even onwetenschappelijk als zielig.

De Jazz, die nog meer dan de Spirituals de gehele wereld veroverde, staat aesthetisch en ethisch op een veel lager plan. De meeste schrijvers erover

[p. 219]

stellen het voor, alsof men hier - althans van huis uit - te doen heeft met een zuivere volksmuziek der Negers, maar de onjuistheid daarvan is sinds kort afdoende aangetoond; uit het rauwe, maar voortreffelijk geschreven Really the Blues van de Jazz- clarinettist Milton ‘Mezz’ Mezzrow en de journalist Bernard Wolfe en uit de overtuigende studie Shining trumpets van Rudi Blesh blijkt duidelijk, dat deze zeer virtuoze maar vaak uitermate perverse en erotische dansmuziek niet tot de muzikale folklore behoort: haar eerste tropisch snelle groei beleefde zij in luxe-bordelen en op grote oceaanboten en zij ontaardde daarna nog in de danszaal. Geen echt Amerikaanse muziek heeft zo grote invloed op Europa gehad, en vooral op de jeugd, als de Jazz met haar helden ‘Duke’ Ellington en Louis Armstrong: sinds een kwart eeuw bestaat er bij ons het paedagogische vraagstuk van de Jazz als kloof tussen oud en jong.

Veel werken van blanken wortelen in de stijl van de Negers, en sommige daarvan behoren tot het belangrijkste van de Amerikaanse muziek. Zo liet de Tjsech Dworsjak, die van 1892-1894 directeur was van het conservatorium te New York, zich in zijn strijkquartet opus 96 en in zijn vijfde symphonie bezielen door melodieën van Negers, zonder in aanhalingen te vervallen. Op een eigen verwerking van het idioom der Spirituals berusten de cantate The ordering of Moses van de Neger R. Nathaniel Dett (1882-1943) en het solo oratorium The Daniel Jazz van de Rus Gruenberg, die reeds genoemd werd. De symphonische Jazz streeft naar een vermenging van muzikale middelen der Negers en van de oude Europese meesters. Gershwin stond aan de spits van deze richting; zijn Rhapsody in blue werd een wereldsucces, ofschoon zijn pianoconcert in F beter is.

Ook wat de muziekwetenschap betreft is er in Amerika in de laatste eeuw heel wat veranderd. De Nieuwe Wereld leverde met A.W. Thayer (1838-1889) een der beste musicologen van zijn generatie, maar voor zijn voortreffelijke werken over Beethoven kon hij in zijn eigen land geen uitgever vinden, zodat zij eerst in Duitse vertalingen verschenen. Maar sedert 1933, toen veel Duitse geleerden naar Amerika emigreerden, staat de U.S.A. mede aan de spits van de muziekwetenschap; sindsdien verschenen er tal van standaardwerken, die nu eens het gehele gebied van de musicologie behandelen, dan weer voortreffelijke detailstudies geven. Vooral het jongste onderdeel van de muziekwetenschap, de discographie, leidde in Amerika tot topprestaties, maar het is voor mij een voortdurende ergernis dat de ‘New Hot Discography’ van Charles Delaunay (tweede druk 1948) door het vermelden van de data der opnamen aan hogere

[p. 220]

wetenschappelijke eisen voldoet dan ‘The Gramophone Shop Encyclopedia of Recorded Music’ onder redactie van Robert H. Reid (derde druk 1948), waarin zelfs het jaar van verschijnen der platen niet is vermeld.

Tegenwoordig geven de verkoopcijfers van gramofoonplaten belangrijke aanwijzingen voor de muzikale smaak van de massa en wat dat betreft kan Amerika trots zijn, want de goede muziek wordt er jaarlijks als millioenen platen verkocht; maar ook op dit gebied gaat het bijna geheel om Europese muziek, zowel van oude als van hedendaagse meesters. Wel zijn de voornaamste werken van de ‘Amerikaanse’ componisten opgenomen, maar zij worden weinig verkocht.

Wie belangstelling heeft voor de muziek van Amerika in de ruimste betekenis kan om niet boeken over dit onderwerp en gramofoonplaten lenen bij de ‘Library-Service United States Information Library’ van de Amerikaanse Ambassade te Den Haag: Lange Voorhout 22-24.