De Gids. Jaargang 113

[p. 45]

Adinegoro
De Irian-kwestie

Zes maanden na het totstandkomen van het ontwerp-charter van de souvereiniteitsoverdracht blijkt, dat de standpunten van Indonesië en Nederland ten opzichte van de Irian-kwestie verder uit elkaar liggen dan tevoren, zodat de vrees niet ongegrond is, dat deze kwestie aanleiding zal geven tot gevaarlijke spanningen in de toekomstige verhouding tussen de Uniepartners. Men kan gerust zeggen, dat de oplossing van het probleem mede-beslissend zal zijn voor de toenadering tussen of het uiteen gaan van Oost en West, ja, dat het voortbestaan van de Unie daarvan in belangrijke mate afhankelijk is.

Voorzover ik uit de stemmen der Nederlandsche dagbladen en periodieken kan opmaken, is men in Nederland vrij algemeen voor het handhaven van de status quo, terwijl de Unie-partner van oordeel is, dat Nieuw-Guinea, of Irian, zoals het in de bahasa Insonesia genoemd wordt, tot Indonesië behoort; niet alleen de openbare meening spreekt zich daarvoor uit, maar ook de redevoeringen van Sukarno laten op dit punt geen twijfel.

In artikel 2 van het ontwerp-charter van de souvereiniteitsoverdracht heet het o.m. dat de status quo van de residentie Nieuw-Guinea zal worden gehandhaafd met de bepaling, dat binnen een jaar na de datum van overdracht van de souvereiniteit aan de r.i.s. het vraagstuk van de staatkundige status van Nieuw-Guinea zal worden bepaald door onderhandelingen tussen de r.i.s. en het Koninkrijk der Nederlanden.

Deze onderhandelingen lijken mij, gezien de tegenovergestelde openbare meningen in beide landen, bijna bij voorbaat tot mislukking gedoemd en in ieder geval zal het een zeer hoge staatsmanskunst vereisen om in dit geschil een voor beide partijen aanvaardbare oplossing te vinden.

Er zijn vier mogelijkheden voor de oplossing van deze kwestie, t.w. Nieuw-Guinea wordt:

1.	een gebied van de r.i.s.;

[p. 46]

2.	een gebied van Nederland, als restant van het vroegere Nederlandsch-Indië;
3.	een condominium van Indonesië en Nederland tezamen;
4.	een trusteeship van de Verenigde Naties.

Waarop baseert men de rechtmatige aanspraken van Nederland op Nieuw-Guinea? Als men de argumenten verzamelt, die in de Nederlandse pers de ronde doen, dan komt men tot de volgende punten:

I	Amerika heeft er belang bij dat de status quo gehandhaafd wordt omdat het Nieuw-Guinea nodig heeft als steunpunt en uitvalsbasis voor zijn strategie in de Pacific.
II	Australië heeft bezwaren tegen een zwakke buur en wil niet dat Indonesië zijn white policy bedreigt.
III	De r.i.s. heeft genoeg aan zijn eigen moeilijkheden en is onmachtig en ongeschikt om het beheer van een achterlijk land als Nieuw-Guinea tot ontwikkeling te brengen. Het ontbreekt Indonesië aan technische krachten, aan geld en ervaring.
IV	De Papuase bevolking is voor de Hollanders en tegen de Indonesiërs.
V	Nederland heeft morele verplichtingen ten opzichte van Nieuw-Guinea.
VI	Nederland kan historische rechten op Nieuw-Guinea doen gelden.

De eerste twee argumenten zijn van internationaal karakter en liggen als zodanig buiten het Unie-gebied. Wordt het probleem beschouwd als een internationale aangelegenheid, dan zijn de ‘Verenigde Naties’ het aangewezen lichaam om een eindoordeel te vellen. Het eerste argument zou tot zeer vergaande consequenties leiden in die zin, dat de Verenigde Staten van Amerika aanspraak zouden kunnen maken op elk plekje van de archipel dat dienstig is voor hun strategische doeleinden, met negatie van Indonesië dat er ook belang bij heeft. Men kan Indonesië niet zo maar laten mutileren, omdat Amerika ergens in Indonesië strategische belangen bezit. Voorzover men uit de uitlatingen van Nehru en Sukarno kan opmaken, willen India en Indonesië zich wel aanpassen aan de huidige situatie der wereldverhoudingen, maar zij weigeren om zich te laten inpassen in een Amerikaans, dan wel Russisch strategisch plan.

Of dit standpunt op den duur, naarmate de tegenstellingen tussen de U.S.A. en de Sowjet-Unie scherpere vormen aannemen, mogelijk en wenselijk is, is een andere vraag.

[p. 47]

In alle gevallen blijft het een feit, dat Indonesië in een toekomstig conflict als voorpost van Australië en als flankdekking een factor van betekenis is, afgezien dan nog van de materiële hulpbronnen voor de oorlogsvoering. Het tweede argument gaat uit van de gedachte dat Australië's white policy door Indonesië in de war gestuurd zou kunnen worden en dat Australië een zwakke buur niet zou dulden. Maar indien men uitgaat van de stelling dat Indonesië een zwakke buur is, hoe moet men dan begrijpen dat de Indonesiërs de Australian white policy in de war kunnen sturen?

Een andere vraag komt hierbij naar voren: Is Nederland, militair gesproken, een zeer sterke mogendheid van de toekomst en is de toekomstige militaire kracht van Indonesië een zeer onbelangrijke factor? Zonder aan de individuële heldenfeiten van het Nederlandse leger in Indonesië tekort te doen, kan men toch opmerken dat de militaire waarde daarvan gedurende de strijd tegen het Japanse leger, euphemistisch gezegd, zeer zwak bleek te zijn.

De algemene strategie in de Pacific hangt ook samen met de vraag of de bevolking meewerkt tot het bereiken van een ideaal, dat ook het hare is, maar niet met die, hoe men de historische rechten van Nederland op Nieuw-Guinea kan handhaven.

Bespreken wij verder de argumenten stuk voor stuk dan blijft er èèn over om de Nederlandse aanspraken op Nieuw-Guinea behoorlijk te funderen. De andere argumenten zijn van hetzelfde karakter als die, welke men steeds te berde bracht tegen de onafhankelijkheid van Indonesië. De morele verplichting is een echo van het beroemde ‘mission sacree’. De ‘historische aanspraken’ dateren van 350 jaren her, ze zijn dezelfde die de nationalisten bestrijden. Sympathieën van de Papuase bevolking is hetzelfde sprookje van weleer.

Een enigszins steekhoudend argument is het feit, dat Indonesië geen technici heeft en geen geld om Nieuw-Guinea zoo spoedig mogelijk tot ontwikkeling te brengen. Maar geld heeft Nederland evenmin, tenzij Amerika zo goed wil zijn om bij te springen. Indonesië echter kan beschikken over arbeidskrachten, even onmisbaar tenslotte als geldmiddelen en technici. Wil men Nieuw-Guinea zo spoedig mogelijk openleggen dan kan men dat het beste doen in het Indonesisch Staatsverband, gezamenlijk, zonder koloniale restantgedachten van historische rechten en liefde van de Papua's voor Nederland. Dat een dergelijk samenwerken onmogelijk zou zijn is voor Uniepartners een zeer gevaarlijke gedachte. Men kan samenwerken of men kan het niet. Kan men het in Nieuw-Guinea niet, dan kan men het over heel Indonesië evenmin.

[p. 48]

Ik meen dat de Iriankwestie niet te beschouwen is, los van de Uniegedachte, zoals die neergelegd is in de preambule van het Uniestatuut.

Heeft tenslotte de Nederlands-Indische regering indertijd niet tienduizenden naar Nieuw-Guinea geïnterneerd en hebben de Indonesiërs geen offers gebracht samen met de overblijvende Nederlands-Indische civiele en militaire ambtenaren om Merauke te verdedigen? Wanneer men gedurende eeuwen steeds heeft beweerd, dat Nieuw-Guinea bij Nederlands-Indië hoort, is het belachelijk om in alle toonaarden te vernemen, dat dit gebied plotseling buiten Indonesië geplaatst is.

Wil men artikel 1 sub 1 van het Uniestatuut inderdaad verwezenlijken, dan kan men niet anders doen dan Nieuw-Guinea bij Indonesië te laten blijven, zijnde een deel van het voormalige Nederlands-Indië, en gezamenlijk dit gedeelte van het eiland te ontwikkelen met behulp van Amerikaans kapitaal in de lijn van Trumans point-four programma met Indonesische arbeidskracht en Hollandse technici.