De Gids. Jaargang 113

[p. 391]

Kort commentaar

Het Boek en de Omzetbelasting

In een indrukwekkend artikel in de Times wees de bekende Engelse uitgever en voorzitter van het Internationaal Uitgeverscongres Sir Stanley Unwin onlangs erop, hoezeer de belemmering der vrije uitwisseling van het boek na de oorlog is toegenomen. Zijn artikel vormde een ernstige aanklacht tegen regeringen van talrijke landen, die met invoerrechten en papieren belemmeringen de vrije uitwisseling van het boek verhinderen en daarmee uiting geven aan minachting voor een der belangrijkste beschavingsgoederen.

Gelukkig mag vastgesteld worden, dat Nederland in dit opzicht een behoorlijk figuur slaat, wat niet wegneemt dat zich bij ons althans één symptoom van dezelfde minachting voordoet, t.w. de Nederlandse Omzetbelasting. Van deze belasting werd in de eerste jaren van haar bestaan uitdrukkelijk het boek vrijgesteld, maar tijdens de Duitse bezetting kwam daarin verandering. Het percentage was toen echter niet hoog en voorts: wat kon men van een anti-cultureel bewind anders verwachten?

Zou men echter, nu we de oorlog en de Duitse overheersing achter de rug hebben, van een Nederlandse regering die op ander gebied toch wel degelijk toont cultureel besef te bezitten, niet mogen verlangen, dat zij met spoed het boek wederom vrijstelt van de langzamerhand zeer drukkende Omzetbelasting? Deze belasting bedraagt reeds 6% en dreigt nu weer tot 7% te worden verhoogd. Het lijkt ons dan ook tijd voor een ernstig protest en voor een dringend beroep op de Overheid om het voorbeeld van de Engelse Regering te volgen en de belasting op het boek definitief af te schaffen. Zij bedenke daarbij dat het beste boek onder deze belasting het meeste lijdt en dat het niet mogelijk is schoonheid en wetenschap te bevorderen wanneer de voornaamste bronnen waaruit men deze kan putten, voor de brede massa ontoegankelijk worden gemaakt.

Red.

Poëzie en Rede

Een lezer van Robert Franquinet's Necromantie van Francesca Avantlalettre, gepubliceerd in onze vorige aflevering, verzocht ons mede te delen welke redelijke betekenis wij aan dit gedicht meenden te kunnen hechten. Zelf kon hij er niet veel anders dan wartaal in zien en hij vroeg dan ook of het niet gewenst zou zijn om dergelijke gedichten, indien zij dan al geplaatst moesten worden, tot beter begrip van een korte inleiding of toelichting te voorzien.

[p. 392]

Een gedetailleerd antwoord op de eerste vraag zou ons ver over de grenzen van een kort commentaar voeren. Wij zouden moeten beginnen met vast te stellen dat de redelijke betekenis van een gedicht in geen geval waardebepalend voor dat gedicht kan zijn en vervolgens zou dan de lange cyclus van Franquinet woord voor woord ‘geduid’ moeten worden. Wij mogen daar wel van afzien - achten ons voorlopig daartoe ook niet in staat - maar menen den vrager in ieder geval op streek te kunnen helpen door hem mee te delen wat wij in dit gedicht zien: een huiveringwekkende klacht om een tijd waarin alle overgeleverde beschavingsgoederen onverschillig vertreden en vernietigd worden. En daarnaast de uiting van het verlangen om ‘zonder de historische leugens van het blank ras’, als holbewoner volkomen opnieuw te beginnen.

De tweede vraag beantwoorden we ontkennend. We voelen er niets voor om een nieuw gedicht onmiddellijk commentaar mee te geven, commentaar dat de voor poëzie ontvankelijke lezer het genoegen ontneemt, ongehinderd de schoonheid van het gedicht te ontdekken en dat de anderen toch geen steek verder helpt. Wie den dichter begrijpen wil, moet zich in zijn wereld begeven en niet op een afstand gaan staan.

J.R.

Onverdiend Verwijt

In het artikel van Alb. de la Court: Het analfabetisme in Indonesië en zijn bestrijding, opgenomen in het Maart-nummer van den lopenden jaargang, wordt aan het voormalige Nederlandse regime het volgende verweten:

‘Het analfabetisme in Indonesië is een kwade erfenis van een régime, dat reeds daardoor niet in staat bleek, zijn beleid met succes tegen internationale critiek te verdedigen. Amerika, constaterende dat Indonesië na het donkere Afrika een goede tweede was met zijn 95% analfabeten, sprak weinig over Afrika, maar des te meer over Indonesië. Het concludeerde, dat Nederland zijn taak in Nederlands Indië schromelijk verwaarloosd had, en was weinig bereid naar een verdediging op andere gronden te luisteren.’

Hiertegenover meen ik het volgende te kunnen stellen:

Het is onjuist te beweren, dat Amerika's politiek met betrekking tot het z.g. Indonesische conflict geleid of zelfs beïnvloed zou zijn door het percentage analfabeten in Indonesië. Ik zie Amerika's politiek in de Indonesische questie als een onderdeel van zijn politiek in het geheele Oosten en ik moet er aanstonds aan toevoegen, dat ik er weinig bewondering voor kan hebben. Tot nog toe heeft zij voor zover ik zien kan, weinig positief resultaat opgeleverd en de verwarring in het Oosten is eerder toe- dan afgenomen. Ik geef toe, dat het percentage analfa beten in Indonesië groot is. Het is niet eenvoudig een millioen en bevolking op dit punt op een hoger niveau te brengen. De nieuwe Souvereine Staat zal dit evenzeer als Nederland ondervinden. Men kan echter de Nederlandse regeering niet verwijten, dat zij op dit punt heeft stil gezeten. Integendeel. Zij heeft ten aanzien van deze materie ontzaggelijk veel gepresteerd. Zij riep in het leven Volksscholen, Hollands-Inlandse Scholen, Middelbare Scholen, Hogescholen. Reeds voor de tweede wereldoorlog kon Indonesië bogen op een Rechtshogeschool, een Technische Hogeschool, een Medische Hogeschool en op tal van H.B.S. en Mulo-scholen, van welke ook de inheemsche bevolkingsgroepen een gretig gebruik maakten.

Neen, deze trap achteraf van de la Court heeft Nederland stellig niet verdiend!

J.E. Jonkers