De Gids. Jaargang 113

[p. 296]

A.N. Molenaar
Binnenlandse politiek

Ter wijl in Griekenland en Engeland verkiezingen plaats vonden, terwijl in Finland werd beslist over de vraag of paasikivi andermaal tot president zou worden gekozen, ontwikkelden de parlementaire werkzaamheden in Nederland zich in uiterst rustige banen.

In de Eerste Kamer vonden de algemene financiële beschouwingen plaats en werden tal van begrotingshoofdstukken aangenomen. Bij de behandeling van het wetsontwerp betreffende de vergoeding van materiële oorlogsschaden stak een klein stormpje op met betrekking tot de houding, die de Minister van Financiën inzake de verplichtingen van de Molestverzekeringmaatschappijen tegenover hun leden innam, maar het eind van het lied was, dat de Minister verklaarde het oordeel van de rechter omtrent die verplichtingen met gerustheid te zullen afwachten. Intussen zou wel eens kunnen blijken, dat de Minister toch nog met de Molestmaatschappijen overleg gaat plegen.

Ook het aanbod, dat de Regering aan de crediteuren van lippmann en rosenthal (Sarphatistraat) heeft gedaan, in verband met in de oorlog op bevel der Duitsers ingeleverde waarden, lokte een kort en levendig debat uit, maar ook hier kwam de Kamer niet verder. De Minister verklaarde n.l. de revisie in een lopende procedure te willen afwachten.

Intussen moet worden gezegd, dat Minister lieftinck in deze juridische vraagstukken - het trok de aandacht, dat zijn ambtgenoot van Justitie niet aanwezig was - minder goed zijn weg wist te vinden dan in de specifiek financieel-budgetaire vraagstukken, die direct tot de zorg van zijn Departement behoren.

In de Tweede Kamer ondervond deze Minister grote oppositie bij de verdediging van zijn voorstel om het bijzonder invoerrecht op benzine te verhogen. Het ging hier om een verhoging, die de benzineprijs (aan de pomp) van 26 cent tot 34 ½ cent zal opvoeren. De opbrengst schatte Minister Lieftinck op 37 à 38 millioen en hij bleek niet bereid deze bate

[p. 297]

zo maar tegenover de vrij sterke oppositie uit de Tweede Kamer prijs te geven. Toch gevoelde de Minister wel, dat de Kamer sterk stond in haar betoog, dat deze verhoogde opbrengst moest strekken om een compensatie te geven tegenover de eveneens door de Minister voorgestelde geleidelijke afschaffing van de ondernemingsbelasting en de belastingherziening 1950, die ook tot financiële offers voor de schatkist aanleiding zal geven.

Het ongeluk was echter, dat de door de Minister voorgestelde belastingverlagingen nog niet door de Tweede Kamer konden worden behandeld, omdat het schriftelijk overleg met de Regering daarover nog niet was afgelopen. Zo kwam Minister Lieftinck er - overigens in afwijking van het aanvankelijk door hem ingenomen standpunt - toe om de oppositie in de Tweede Kamer te bezweren door toe te zeggen, dat hij aan de wet tot uitvoering van de verhoging van de benzinebelasting geen uitvoering zal geven, voordat ‘deze Kamer de gelegenheid zal hebben gehad een beslissing te nemen over de wetsontwerpen tot belastingverlaging.’

Het was een vreemde toezegging, daar de Minister blijkbaar met de behandeling in de Eerste Kamer geen rekening hield. Dit bleek ook uit zijn mededeling, dat de wetsontwerpen tot belastingverlaging - volgens toezegging van de Voorzitter der Tweede Kamer - voor 1 Mei in de Tweede Kamer in behandeling zouden komen. Nu is 's Ministers plan om de verhooging van de benzinebelasting op 1 Mei a.s. te doen ingaan en daaruit is die datum van 1 Mei te verklaren. Maar het staat als een paal boven water vast, dat de Eerste Kamer de belastingherziening 1950 voor 1 Mei a.s. niet zal hebben afgehandeld.

Intussen nam de Tweede Kamer op 15 Maart het wetsont werp betreffende de verhoging van het bijzonder invoerrecht op benzine aan. En wel met 58 tegen 25 stemmen. De A.R., V.V.D., Staatkundig Gereformeerden en Communisten stemden eenstemmig tegen. Hoewel de heer krol voor de stemming motiveerde waarom ‘verschillende leden’ van zijn fractie hun stem aan de wet niet zouden onthouden, bleek bij de stemming, dat alle aanwezige Chr. Hist. leden, evenals die der K.V.P. en de P.v.d.A. met het voorstel meegingen.

Ongetwijfeld is het wetsontwerp betreffende de ondernemingsraden het belangrijkste, dat in de maand Februari de goedkeuring van de Tweede Kamer mocht verwerven. Feitelijk lag de waarde van deze voordracht hierin, dat zij bevestigde wat in jarenlange ontwikkeling in ons land geleidelijk is gegroeid. Vooraanstaande werkgevers (van marken, stork,

[p. 298]

e.a.) hebben - gelijk de heer korthals in herinnering bracht - reeds in de tweede helft der vorige eeuw het initiatief genomen om in hun ondernemingen commissies van arbeiders in te stellen (z.g. kernen), waarvan de bedoeling was om de arbeiders van de onderneming met wat in de onderneming om gaat op de hoogte te brengen en het personeel anderzijds in de gelegenheid te stellen aan bij hen bestaande wensen uiting te geven.

Lange tijd hebben de vakorganisaties van arbeiders minder welwillend tegenover die kernen gestaan. Zij vreesden nl., dat de ondernemers, in hun contact met de arbeidersvertegenwoordigers in de kernen, de positie der vakbonden in de bedrijfstak zouden verzwakken. De heer van der born bracht dit stukje geschiedenis nog eens in herinnering. Deze vrees is langzamerhand verdwenen en zo bleek thans de weg gebaand om naast de publiek-rechtelijke bedrijfsorganisatie, in ondernemingen boven 25 arbeiders ‘ondernemingsraden’ in het leven te roepen.

Het was voor de gewijzigde mentaliteit onder de arbeiders wel tekenend, dat de socialistische spreker de heer van der Born, erkende, dat deze ingrijpende verandering pas mogelijk is geworden ‘nadat veel strijd tussen de partijen was gestreden.’

De Minister van Sociale Zaken, de heer joekes deed goed om het karakter van het onderhavige wetsontwerp nog eens kort maar duidelijk saam te vatten. Zo wees Zijne Excellentie er o.a. op, dat de ontworpen regeling soepel was en dat een wettelijke sanctie op de niet-instelling van ondernemingsraden achterwege was gelaten. De wet gaat er verder van uit, dat het tijdstip, waarop voor de verschillende takken van het bedrijfsleven de verplichting tot het instellen van ondernemingsraden ingaat, door de Kroon zal worden bepaald. Dit sluit in, dat dit tijdstip voor verschillende bedrijfstakken verschillend kan zijn, terwijl de Minister ook nog dispensatie van de verplichting tot instelling kan verlenen.

Dat de wet een verplichting tot het instellen van ondernemingsraden oplegt zonder daaraan een sanctie te verlenen, is een bewijs van het vertrouwen van de wetgever, dat de ondernemers in de daarvoor aan te wijzen bedrijfstakken er ook toe zullen overgaan deze colleges van overleg en samenwerking in het leven te roepen. Hieraan behoeft naar mijn mening ook niet te worden getwijfeld, omdat het hier gaat om colleges van overleg, die hun taak zullen vervullen met inachtneming van het verschil in functie tussen werkgevers en arbeiders. Art. 6 der wet formuleert het aldus... ‘onder erkenning van de zelfstandige functie van den ondernemer...’

De heer beerninck heeft er op gewezen, dat in een contract, dat de

[p. 299]

Amerikaanse Unilevermaatschappij met twee grote vakverenigingen heeft gesloten, een aantal functies worden opgesomd, die uitsluitend voor de directie dienen te worden gereserveerd. Zo iets, zei de Christelijk-Historische spreker, komt in dit wetsontwerp niet voor en hij liet volgen: Ten aanzien van deze bevoegdheden geldt dus ook, dat het hier een onderwerp betreft, dat door wederzijds begrip tot rijpheid moet komen. Met deze woorden is het karakter van het ontwerp voortreffelijk getypeerd; het baseert zich op wat nu reeds rijp is en het opent de mogelijkheid de verhoudingen tussen ondernemer en arbeiders in de onderneming ook in de toekomst verder te ontwikkelen.

De Kamer heeft, met uitzondering van de Communisten en de Staatkundig-Gereformeerden, het wetsontwerp aanvaard en daarmede een middel in het leven geroepen om de samenwerking tussen bedrijfsleiding en arbeiders te bevorderen. De heer andriessen vertrouwde, dat daardoor bij den arbeider ook meer levensvreugde zal worden opgewekt, hetgeen hij terecht voor deze persoonlijk van niet te onderschatten betekenis achtte. Waaraan de heer van der born toevoegde, dat hij ook verwacht, dat daardoor de productiviteit in ons land zal worden opgevoerd. Waarop deze socialistische afgevaardigde, zelf voorzitter van de Algemene Nederlandse Metaalbewerkersbond, de verheugende uitspraak liet volgen: ‘Is het werkgever, zowel als werknemer werkelijk ernst ons land door de komende moeilijke jaren heen te helpen... dan zal dit niet door strijd, doch uitsluitend door samen werking kunnen geschieden.’