De Gids. Jaargang 112

Parlementair overzicht

Zowel in de Tweede Kamer als aan de overzijde van het Binnenhof heeft de Indonesische politiek in de maand Mei een onderwerp van bespreking uitgemaakt.

In het direct gekozen deel van de volksvertegenwoordiging was de Regeringsverklaring over de van Royen-Roem overeenkomst van 7 Mei aan de orde. In de Eerste Kamer werd een breder debat nl. over de Begroting van Hoofdstuk XIII - Overzeese Gebiedsdelen - gevoerd.

De heer Oud heeft de moeilijkheden, waarin de Regering met betrekking tot het Indonesische vraagstuk verkeert, getypeerd door op te merken, dat de oppositie zich te veel gedraagt, alsof zij de elementen kan beheersen. Het beeld is niet slecht gekozen, omdat men uiteraard van een stuurman mag verwachten, dat hij het doel van de reis niet uit het oog verliest, maar eveneens dient te beseffen, dat wie de wateren bevaart ook rekening moet houden met stormen en hoge zeeën.

De moeilijkheden, waarvoor wij in betrekking tot het Indonesische vraagstuk staan, houden dan ook in hoge mate verband met de houding van internationale machten, terwijl ook de actie van en de reactie bij de onderscheiden volksgroepen in Indonesië hun invloed op de te volgen koers doen gelden.

Die koers nu is met de van Royen-Roem verklaringen in belangrijke mate gewijzigd. Minister van Maarseveen kwam er in de Tweede Kamer rond voor uit.

Men zal zich herinneren, dat deze Minister op 16 Februari in de Tweede Kamer een drietal onderdelen van de resolutie van

[p. 55]

de Veiligheidsraad onaanvaardbaar had verklaard. Een vierde onderdeel, aanvankelijk ook als onaannemelijk gekenschetst, ondervond bij dit debat van de zijde der Regering een mildere beoordeling. Het betrof de wijze, waarop de commissie van drie, de UNCI, haar beslissingen zou nemen, met algemene stemmen, dat wel bij meerderheid van stemmen.

Hoewel het nimmer een prettige indruk maakt, indien een Regering een aanvankelijk als onaannemelijk gestelde voorwaarde niettemin aanvaardt, kon in dit geval met enig recht worden gezegd, dat zolang de Unci de vervulling van haar oorspronkelijke taak, nl. het verlenen van bemiddeling bij de oplossing van de moeilijkheden met de Republiek niet zou verlaten, de wijze van besluitvorming van secondaire betekenis is, misschien in sommige gevallen wel voordelig kan zijn.

Belangrijker was, dat de Regering op dat ogenblik vasthield aan haar fundamentele bezwaren tegen de door de Veiligheidsraad veranderde taakomschrijving van de U.N.C.I. en het herstel van de Republikeinse Regering in Djocja.

Toen de Tweede Kamer zich nu op 17 Mei met de van Royen-Roem overeenkomst van 7 Mei bezig hield, was uiteraard een hoofdpunt van het debat de vraag in hoeverre de Regering haar aanvankelijk standpunt van 16 Februari had prijs gegeven.

Ten aanzien van de bepalingen van de resolutie van de Veiligheidsraad, die betrekking hadden op een nieuwe taak der U.N.C.I. kon van een prijsgeven van een eenmaal ingenomen standpunt niet gesproken worden. De U.N.C.I. was weliswaar bevoegd verklaard aan de Veiligheidsraad aanbevelingen te doen in betrekking tot het verder teruggeven van bepaalde streken (behalve Djocja) aan de republiek, maar de U.N.C.I. had daaraan geen gevolg gegeven. Evenmin had zij zich met de instelling ener federale interim-regering, het houden van verkiezingen en de overdracht der souvereiniteit bezig gehouden. Misschien dreigt dit alles nog, maar op 7 Mei was het enige niet meer onaannemelijke punt de terugkeer der Republikeinse Regering naar Djocja.

De heer van Maarseveen heeft bij dit debat in het licht gesteld, dat het doel van de Regering niet was gewijzigd, wel de koers. Doel van de Regering blijft nakoming van de grondwettelijke bepalingen, maar - aldus de Minister - door de verandering van koers, m.a.w. langs de weg van de van Royen-Roem verklaringen, meent de Regering tot betere resultaten te kunnen komen.

Hoe schrijnend het ook moge zijn om het thans weer onder Nederlandse controle staande gebied rondom Djocja te moeten

[p. 56]

prijsgeven, vastgesteld moet worden, dat de critiek in het parlement niet de felheid bereikte, die vroeger de Indonesische debatten vaak kenmerkte. Dit is wel begrijpelijk. Met de verklaring van de Regering op 16 Februari 1.1., dat zij een drietal punten uit de resolutie van de Veiligheidsraad als onaannemelijk beschouwde, waren wij feitelijk in een politieke impasse geraakt. De Nederlandse Regering kon op dat ogenblik niet anders dan een non possumus laten horen. De Veiligheidsraad had de Republiekeinen stelselmatig in hun negatieve politiek gesteund; zelfs de heer Schermerhorn erkende, dat de Veiligheidsraad hen in de waan had gebracht, dat zij de enfants chéris van de internationale wereld waren.

Welnu de gevolgen daarvan ondervond onze Regering. Het was haar taak om te trachten de wagen weer uit het moeras te krijgen en daartoe bood het Canadese voorstel, dat terugkeer naar Djocja gepaard evenwel met verzekering van orde en rust en een ronde tafelconferentie in Den Haag verlangde, de gelegenheid.

Het ware van de zijde van de Regering in hoge mate onverstandig geweest deze kans, om weer van de grond te komen, niet te aanvaarden. Dat zij dit wel heeft gedaan heeft met wantrouwen vervulde landgenoten aanleiding gegeven om uiting te geven aan de vrees, dat ook deze overeenkomst weer door de Republikeinen zal worden gesaboteerd. Zeker, met die mogelijkheid moet worden rekening gehouden. Maar wie dit punt in het geding brengt moge er op worden gewezen, dat op dit ogenblik de internationale sfeer onmiskenbaar is verbeterd. Kennelijk accepteert de U.N.C.I. van de zijde van de Republikeinen niet alles meer en begint er meer begrip voor het Nederlandse standpunt in internationale kringen door te breken.

Intussen blijft de geprojecteerde terugkeer naar Djocja een uiterst gewaagde onderneming. Vast staat echter, dat nadrukkelijk is gestipuleerd en door Minister van Maarseveen nadrukkelijk is herhaald, dat de Nederlandse troepen alleen uit Djocja zullen worden teruggenomen, wanneer aangenomen mag worden, dat orde en rust in die residentie voldoende zullen zijn verzekerd. In de Regeringsverklaring van 12 Mei werd het als volgt m.i. duidelijk gezegd nl. dat de terugkeer alleen een feit kan worden, wanneer over de met die terugkeer samenhangende vraagstukken van staking der guerilla, het herstel van de vrede en de handhaving van recht en orde, overeenstemming zal zijn bereikt. Naast het tot stand brengen van de Verenigde Staten van Indonedië en een reële Unie moet de verzekering van orde en rust in geheel Indonesië hoofddoel van het Nederlandse beleid blijven.

[p. 57]

Dat is nu eenmaal een belangrijk stuk van onze verantwoordelijkheid.

De vraag dus of vóór terugkeer redelijkerwijs mag worden aangenomen, dat die rechtsorde is verzekerd, alsmede de vraag of die rechtsorde ná terugkeer werkelijkheid zal zijn, is beslissend voor de verder door de Regering te volgen gedragslijn.

Wordt het te dezer zake in de Republikeinse Regering gestelde vertrouwen beschaamd of blijkt zij niet bij machte de rebellen in eigen kring te beheersen, dan kan de Nederlandse regering in het licht van de verklaringen, die zij in de Eerste en Tweede Kamer aflegde, geen andere houding aannemen, dan de overeenkomst, die tussen van Royen en Roem gesloten werd, als vervallen te beschouwen.

Wij zijn hiermede gekomen tot de belangrijke vraag - vooral door de heer Jonkman in de Eerste Kamer bevestigend beantwoord - nl. of met het regeringscommuniqué van 26 Februari en het daarop volgende van Royen-Roem arrangement een radicale ommekeer in de Regeringspolitiek is gekomen.

In de Tweede Kamer had de heer Schermerhorn aleen soortgelijk geluid laten horen. Naar zijn mening had Nederland van de behandeling van Linggadjati af gepoogd de oplossing van het Indonesische vraagstuk te zoeken langs de weg van garanties, zekerheden en waterdichte regelingen. Gepoogd was een politiek probleem in de geestesgesteldheid van een notaris op te lossen. De heer Schermerhorn zag - aldus sprekend - geheel over het hoofd, dat hij zelf mede-schuldig staat aan die waterdichte regelingen, waarover hij thans de staf breekt. De heer Romme heeft er m.i. terecht op gewezen, dat die regelingen zelfs niet waterdicht waren, maar veeleer pogingen waren om te trachten een zodanige formule te vinden, dat zij à double usage bruikbaar waren. Maar er rijst een tweede vraag nl. deze: Zijn de van Royen-Roem verklaringen dan geen formuleringen, die naar letter en geest moeten worden uitgevoerd? En indien dit naar het inzicht van de heer Schermerhorn niet het geval is, hoe kan hij dan enig resultaat van de thans plaats hebbende besprekingen verwachten?

Wij keren nu terug tot de heer Jonkman, die namens de fractie van de P.v.d.A. in de Eerste Kamer het woord voerde. Behalve van een ommekeer sprak deze senator uit, dat de Regering z.i. thans in de richting van de destijds in de partijraad van de P.v.d.A. aangenomen resolutie-Vos werkt en dat wie van het omgaan van het roer wil spreken moet beseffen, dat het roer in de richting van de P.v.d.A. is omgegaan.

[p. 58]

Wat is van dit alles waar? Merkwaardig is al dadelijk, dat ook de woordvoerder van de K.V.P. in de Eerste Kamer openlijk verklaarde overstag te zijn gegaan. ‘Wij hebben het tot dusver verkeerd aangevat’ riep de heer Kerstens uit. Uiteraard trok deze uitspraak sterk de aandacht, want tot op dat ogenblik had de door hem veroordeelde politiek in de Tweede Kamer de steun van de heer Romme en in de Eerste Kamer die van de heer Kropman verkregen.

Maar waarom was nu het standpunt, dat de heer Jonkman innam onjuist en bedenkelijk?

Onjuist, omdat ook de Linggadjati en Renville overeenkomst - om van de bestandsovereenkomsten nog maar te zwijgen - uit vrij overleg voortgekomen regelingen waren.

In de tweede plaats omdat - gelijk ik al aantoonde - de koerswijziging in de doelstelling, dus in het Indonesisch beleid der Regering, geen wijziging bracht.

En nu het bedenkelijke in de redenering van de heer Jonkman. Wanneer hij in zijn rede de door hem waargenomen ommekeer in het beleid van de Regering schetst uit hij zich in deze zin:

‘Tot en met 26 Februari 1949 vierde nog telkens het streven naar een eigen oplossing op grond van onze verantwoordelijkheid hoogtij... U vindt dat bij voorbeeld bij de voortzetting van de politiële actie van 18 December, bij de verklaringen van de Minister van Overzeese Gebiedsdelen a.i. in de Tweede Kamer op 16 en 18 Februari, toen hij de fundamentele bezwaren tot onaanvaardbaarheid opschroefde, toen hij den Veiligheidsraad niet te verdragen aanmatiging verweet, toen hij stelde, dat de Rondetafelconferentie en de voorlopige interimregering desnoods zonder de republiek zouden worden tot stand gebracht, en min of meer misschien bij tijd en wijle den indruk maakte, over de federalisten te beschikken.’

Afgezien van de laatste woorden, die vanwege hun vaagheid weinig aanknopingspunten voor een gedachtenwisseling bieden, moge ik opmerken, dat de Regering van al de door de spreker opgesomde opvattingen tot dusver niets heeft prijsgegeven.

Indien dan ook - onverhoopt want zulks zou werkelijk zeer te betreuren zijn - de onderhandelingen andermaal moeten strandan, zal de Regering ongetwijfeld op vroeger door haar uitgesproken opvattingen moeten terugvallen.

Daarover thans in den brede uit te weiden heeft geen zin, ware ook niet verstandig. Voldoende is vast te stellen, dat met de van Royen-Roem verklaringen van 7 Mei de hoop is herleefd, dat wij langs de weg van een zo breed mogelijk overleg, d.w.z. ook met

[p. 59]

republikeinen, de oplossing van het Indonesische vraagstuk binnen het kader der in het XIV Hoofdstuk der Grondwet neergelegde beginselen zullen kunnen vinden.

Het resultaat van deze poging dient te worden afgewacht; men geve haar dus een eerlijke kans.

Molenaar