De Gids. Jaargang 111

[p. 4]

Dr Melchior
IX

XVI

Hij was heel blij, dat hij nu eindelijk op zijn kamer kwam; de stilte daar, het alleen-zijn, de wetenschap, dat niemand hem hier kon storen, de half toegeschoven gordijnen, dat alles beroerde hem weldadig.

En nu nog een sigaar.

Hij nam er een uit den beker, welke op tafel stond, knipte zorgvuldig het puntje er af, stak hem op, wuifde de eerste geurige wolkjes naar zich toe, terwijl hij meteen neerzonk in een clubfauteuil.

Dat was heerlijk, want hij voelde zich moe, bepaald lichamelijk moe en dat kon toch eigenlijk niet; zooveel beweging had hij niet genomen.

Er lag nogal wat post op tafel; hij had het wel dadelijk bij zijn binnenkomen gezien, maar hij had geen neiging zich daar nu voor te interesseeren; hij nam het stapeltje nochtans even op, teneinde na te gaan of er soms iets bij was, dat van belang kon wezen, schoot dan ook weldra een brief van de Bank en van den Postchèque- en Girodienst er uit. Hij kende de handschriften op de andere brieven niet, noch de namen op de achterzijde, maar hij begreep wel, dat het weer betoogingen zouden wezen tegen de brochure. Die kwamen er met elke post: scheldpartijen, gemoedelijke, duistere en langdradige weerleggingen, vertoogen vol bijbelteksten, sommigen in versvorm, andere zelfs met symbolieke teekeningen. De eerst binnengekomenen had hij nog gelezen, maar al spoedig had hij de volgenden terzijde gelegd.

Onderaan het stapeltje lag een rouwbrief.

Het viel hem op, dat die niet gefrankeerd was; hij trok hem open en las:

Heden overleed te Amsterdam in den leeftijd van 59 jaar onze lieve man en vader

Ir ONNO PLANTINGA

Hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat
Ridder in de orde van Oranje-Nassau

J.L. Plantinga-Schut
Onno
Maryke
Sjoerd

[p. 5]

en dan volgden de datum en de aanwijzingen omtrent de begrafenis.

Dr Melchior fronste zijn wenkbrauwen en sloot even de oogen, terwijl hij dien rouwbrief in de hand hield.

Dit was pijnlijk, uitermate pijnlijk; opnieuw zag hij dat bleeke gezichtje met die verwijtende groote oogen onder den matrooden hoed in het schemerdonker van de taxi en naast haar dat macabere hoofd van den man die achterover leunde.

Ze had dus blijkbaar zelf dezen rouwbrief in de bus gedaan en ze zwierf nu aldoor om het huis in de hoop hem nog te spreken.

Waarom?

Om hem den dood van haar man te verwijten? Want deze kennisgeving was ook al een verwijt, dat was duidelijk genoeg.

Hij stond op, wierp den rouwbrief op tafel, stak opnieuw zijn sigaar op welke was uitgegaan, deed eenige stappen in de kamer.

Of die man nog te redden geweest zou zijn?

Vermoedelijk niet, nu het einde dus al zoo nabij was en in dat stadium was geen redding meer mogelijk; de man zag er uiterlijk trouwens al heel ziek uit. Hij wist overigens niet eens wat de man gemankeerd had. Was het inderdaad kanker geweest? Het had ook wel een vorm van t.b.c. kunnen zijn of een of andere infectie, een kwaadaardige anginavorm.

Doch dat deed natuurlijk allemaal niets ter zake voor haar, voor zijn vrouw; die geloofde in ieder geval dat haar man te redden was geweest, indien hij - Melchior - hem maar had willen behandelen met zijn nieuw middel.

En dat hij had geweigerd.

En dus had hij den dood van haar man op zijn geweten; hij had hem kunnen redden; dus was hij zijn moordenaar!

Zoo zou zij redeneeren en misschien had ze ook ten deele, misschien zelfs ten volle gelijk.

Enfin, dat was nu weer een van die voorbeelden, die mevrouw Monhemius zoo graag in haar betoog had uitgespeeld, en het wàs ontegenzeglijk waar, een geval als dit van Plantinga eischte toch ook wel de volkomen verharding of volledige uitschakeling van je gevoel, van je normale menschelijke mededoogen, van je subjectiviteit, wilde je je daar niet door laten beinvloeden in je handelingen.

Dit eene geval, dat hij nu toevallig van dichtbij in al zijn dramatiek meemaakte, maar zoo waren er tienduizenden... een golf, een oceaan van leed liet hij over de wereld stroomen. Zeker, al die ziektegevallen zouden er toch zijn, maar nu werd het berusten erin schier onmogelijk, wijl men wist dat er iemand was,

[p. 6]

die het leed zou kùnnen afwenden en die dat nochtans weigerde.

Maar komaan, op deze wijze kwam er niet veel terecht van de zoozeer begeerde rust-in-eenzaamheid en hij moest ook oppassen, dat er niet meer van zulke spoken om hem heen rezen. Want hij was vooral ook geestelijk moe, dat voelde hij maar al te goed en dan was zijn weerstand tegenover zulke min of meer hallucineerende voorstellingen niet groot. Een paar nachten had hij al geslapen op veronal; dat verkwikte ook niet bijster, gaf op zichzelf al een gevoel van een moreelen kater.

Wat hem nog het meeste hinderde, dat was: het weten, dat behalve wat dankbare oud-patiënten, iedereen, die hij ontmoette hem vijandig gezind was en die vijandschap besprong hem van alle kanten, in allerlei vormen; hij voelde haar overal dreigen.

Meta en Truitje en ook Gijs en Koos, die waren hem natuurlijk oprecht welgezind; in zijn verhouding tot dezen was niets veranderd; ook daarom verlangde hij zoo naar de komst van die twee laatsten, om dan weer eens heelemaal te leven in een sfeer van vriendschap en wederzijdsche genegenheid. Want daaraan had hij behoefte, en hij bedacht met een soort huivering, dat in de toekomst, een zeer nabije toekomst reeds, hij zijn moreele kracht toch zou moeten opbouwen in een isolement. De wereld had zich van hem afgewend, hem de rug toegedraaid; een soort uitgestootene werd hij, een man, over wien men alleen maar spreekt met verachting. Dat was het martelaarschap, dat hem wachtte.

Die vier dames beneden hadden zijn stemming toch bedorven met hun indringerig listigheidje. Och, zoo erg was dit nu op zichzelf wel niet, maar hij kon nu niets van dien aard hebben.

Rust, rust, rust!

Zijn oog viel weer op den rouwbrief.

Vervloekt!

Hij greep eensklaps het zwartgerande papier, scheurde het in stukken, steeds kleiner, wierp de snippers in de papiermand.

En toen hij dit gedaan had was het toch net of hij zich van iets drukkends had bevrijd.

Hij vond dat zelf een beetje kinderachtig, maar er waren zulke spanningen in zijn geest, dat elke kleinigheid, welke zoo'n spanning maar even beroerde al was het ook nog zoo licht, hem dadelijk geheel van streek maakte of ook omgekeerd, zooals nu, hem ineens weer aangenaam deed opveeren.

En met dat bevrijde gevoel zonk hij weer in zijn clubfauteuil en voelde daar nu een behaaglijke slaperigheid over zich komen, zoodat hij ook weldra wegzonk in een lui-warme soezing.

Even was hij daarin gestoord door het geluid van stemmen be-

[p. 7]

neden in de gang, maar dadelijk begreep hij en hij glimlachte, dat waren de vier dames die heengingen na haar mislukte missie en nu door Meta onder druk gebabbel tot de voordeur werden uitgeleide gedaan.

Daarna werd het heel stil in huis.

Plotseling knerpte de telefoon.

Hij schrok wakker, vloog op, dwaas verschrikt, liet den ijlings gegrepen hoorn uit de hand vallen, grabbelde hem met een vloek weer op, luisterde dan.

Het was de rustige wat heesche stem van Meta.

‘Gi... kom je. De auto is er met Gijs en Koos.’

‘Mooi!... ik kom.’

Hij hijgde er waarlijk een beetje van, hoewel het bericht toch zoo goed was; hij repte zich de kamer uit, liep vlug de trap af, voelde meteen al den trek van de openstaande voordeur; Truitje had blijkbaar al opengedaan en ook de vestibuledeur stond open; daar zag hij Meta.

En meteen, terwijl hij lachend toeliep, doken in het gat van de buitendeur de gestalten al op van Gijs en Koos en hij hoorde Gijs' harde en rumoerige stem, moest er even om lachen.

Doch plots bleef hij staan.

Er was daar bij de voordeur iets van een verwarring, een aarzeling en eensklaps ontwaarde hij tusschen de anderen de gestalte van een vrouw en hij onderscheidde een bleek gezicht onder een matrooden hoed. En toen de stem van Truitje: ‘Maar ik zeg u toch, dat de dokter niet thuis is. Of u nou al anhoudt...’ en dan het geluid van een heesche, half huilende stem, die iets zei, wat hij niet verstond. Maar hij sprong haastig in de zijgang naar de eetkamer om niet gezien te worden, want hij vreesde, dat er anders een scène zou volgen.

Gelukkig was daar nu weer Gijs' stemgeluid waarmee hij Truitje krachtig bijviel en dan na nog een hysterisch hoog uitgegild protest. ‘Maar ik wil hem spreken... ik moet hem spreken!’ viel de voordeur wat dreunend in het slot.

Toen kwam Dr Melchior uit zijn schuilhoek te voorschijn en kon hij zijn gasten eindelijk begroeten en ook Meta trad nu eerst naderbij; ze zag heel bleek.

‘Ik hield me maar een beetje weg,’ sprak Dr Melchior met een wat geforceerd lachje, ‘een zenuwpatiënte... als ze me zien zou...’ en hij drukte Koos en Gijs de hand, terwijl ook Meta zich nu glimlachend bij hen voegde.

Koos was een forschgebouwde, blonde vrouw met een door de

[p. 8]

zon gebruind gezicht en lichte blauwe oogen; ze was nogal provinciaal gekleed, een dorpsdame, een beetje slordig eigenlijk, maar de heele verschijning was toch frisch en al even vroolijkluidruchtig als haar man en beider stemmen schalden dan nu ook al dadelijk lachend door de vestibule.

‘Nou, maar als dat je laatste conquête is, Gi,’ schertste ze. ‘En wat een raar hoedje heeft dat mensch op haar hoofd.’

‘De zuster van de Dood van Yperen,’ riep Gijs. ‘Maar je bent haar nog niet kwijt, man! Die komt terug, wat ik je brom! Godbewaarme, wat een raar vak is dat toch van jou! En Meta, reisvaardig? Braaf, braaf! Ik heb verdomd veel zin in Parijs. Langouste à l'Armoricaine bij Prunier en de bloote-billen-parade in de Folies Bergère! Hé, Gideon?’

‘Toe, toe, jij, een beetje minder realistisch!’ maande Koos met een blik op het wat verschrikte Truitje.

‘Laten we naar binnen gaan,’ zei Meta. ‘Hoe was de reis?’

‘Fijn, hé Gijs? De wagen snorde als een spinnende kater; we stoven alles voorbij. Arnhem-Ede zijn we geen oogenblik onder de 100 geweest.’

‘Ja, 't is maar dat hij wat te klein is voor ons vieren, plus de bagage,’ zei Dr Melchior. ‘Maar de Cadillac loopt ook best. Waar is jullie bagage?’

‘In de vestibule. Maar staat de wagen buiten veilig?’

‘Zorg ik wel voor; even de garage opbellen, dat ze hem weghalen. Ligt er niks meer in dat je noodig hebt?’

‘Nee, nee,’ zei Koos, ‘hij kan zoo weg.’

Ze waren inmiddels in de voorkamer gekomen; Dr Melchior liep even de kamer uit.

‘Maak het jullie gemakkelijk,’ zei Meta, ‘Nog thee, Koos?’

‘Nee, van thee word ik zoo melig,’ zei Gijs, ‘geef maar dadelijk iets van Jan Doedel. Als jullie ten minste mee doen.’

‘Ja, ik heb ook liever een borrel,’ zei Koos.

‘Steek eens op,’ sprak Dr Melchior, die weer terug was gekomen. ‘De wagen wordt dadelijk gehaald, hoor! Koos, 'n sigaret?’

‘Graag. Jij rookt niet, Meta?’

Meta schudde lachend het hoofd.

‘Laat ik over aan de moderne jeugd!’

‘Die zit! Dat ben jij, Koos!’ riep Gijs.

‘En vertel me eens, kerel,’ sprak Dr Melchior, die de borrels inschonk. ‘Beetje Angostura?’

‘'n Bleeke!’

‘Vertel me eens. Jij hebt je zoo zeer begeerde werkstaking dus gekregen?’

[p. 9]

‘En of! 't Was vermakelijk, zeg! De leiders van de vakvereeniging kwamen toch weer met een eisch - ze verzinnen dan maar wat! - die hierop neer kwam, dat ik een goeie honderd man van een bepaalde groep vijf cent per uur meer zou moeten geven. Nou, wat is nu vijf cent, hé? De frissche!’

‘De frissche!’ deed Dr Melchior bescheid.

‘Vijf cent! 'n Bagatel! Maar vijf cent per uur, dat is veertig cent per dag, dus voor honderd man wordt dat veertig gulden per dag, dus per jaar van driehonderd werkdagen, zou me dat twaalfduizend gulden kosten. Ik zeg: weten jullie niet meer, wat ik je de vorige keer heb gezegd? Dat ik op het oogenblik nog maar net zonder winst of verlies kan doorwerken, maar alle meerdere bedrijfsonkosten, die ik zou krijgen, beteekenen voor mij 100% verlies. En dat neem ik niet, dat verdom ik! Ja, maar ze moesten die eisch stellen op last van het Hoofdbestuur van de Vakbond. - En als ik weiger? - Ja, dan staken we allemaal. - Ik zeg, als jullie nu staken, dan is dat een extra groot verlies voor het bedrijf, want ik zou nu nog kunnen leveren tegen de laatste markt, die nog redelijk was, maar krijg ik door de staking vertraging, en kan ik dus niet meer bijtijds volgens contract leveren, dan nemen ze alleen nog af tegen de nieuwe prijs, die veel lager is. - Een reden te meer voor u, om te zorgen dat er niet gestaakt wordt! - zegt toen zoo'n vlegel. - O, ja? zeg ik. Nou, heeren, ik weiger. Doe maar wat je niet laten kunt. Ons gesprek is geeindigd - Dan wordt met ingang van morgen het werk neergelegd. - Heel goed zeg ik, maar ik moest natuurlijk oppassen, dat ze niet in de gaten kregen wat een plezier ze me eigenlijk deden!’

‘En nu sluit je de fabriek?’ vroeg Meta.

‘Is al gesloten. Alle ketels afgeblazen! Dat maakte wel indruk en ze wouen me nog spreken, voelden zeker nattigheid, maar ik gaf niet thuis. Daar ligt ruim honderd ton ruwe jute voor me in Blaauwhoedenveem, die heb ik meteen doorverkocht aan mijn concurrent in Almelo, zoodat we nu wel automatisch stil moeten vallen. Ik zou de snuiten van die kerels wel eens willen zien, als ze dat doorhadden!’

‘Maar je kantoorpersoneel en zoo?’ vroeg Dr Melchior.

‘Het loopende werk maken ze natuurlijk af en dan zijn ze opgezegd met zes maanden vol wachtgeld. Weet je, in die tijd verkoop ik de fabriek wel en dan gaan zij natuurlijk mee over. 't Is ten slotte een volkomen gezond bedrijf, maar de looneischen maken het niet meer rendabel, dus dat zullen de nieuwe verkrijgers onder het oog moeten zien. Maar ik verdom het om me

[p. 10]

de wet te laten stellen door een troep kerels, die uitsluitend hun eigen belang op het oog hebben en wie het geen laars kan schelen of het bedrijf waar ze werken goed of slecht gaat. De stommelingen! Enfin, nu liggen ze er in ieder geval voor een half jaar finaal uit en kunnen ze met busjes gaan bedelen voor de “arme stakers” die slachtoffers zijn van het uitbuitende kapitalisme. Ze doen maar! Maar ik staak ook. Dat is mijn recht even goed en ik ga naar Parijs! Maar zeg, Gideon, nou ben jij ook zonder baan! Ook gestaakt, hé? Vermakelijk! Twee stakers, twee ambtelooze burgers!’

‘Ja,’ antwoordde Dr Melchior, ‘ik heb vandaag mijn taak in het Almeida Ziekenhuis neergelegd en het bordje met Dokter en de aanwijzing van de spreekuren is hier ook van de deur, zooals je mogelijk hebt gezien.’

‘Nee, is me niet opgevallen. De frissche!... Meisjes!’ en Terburg hief zijn glas naar Meta en Koos, die ieder een morelletje voor zich hadden staan, een ouderwetsche borrel, waar Meta geen afstand van wilde doen. Ze deden hem bescheid.

‘Blijft Truitje in huis?’ vroeg Koos, zich tot Meta wendend.

‘Nee, die gaat logeeren bij haar zuster in Apeldoorn. Wij sluiten het huis.’

‘Hebben wij ook gedaan.’

‘Zeg, Gideon!’ riep Terburg en hij dronk zijn borrel leeg. ‘Jij gaat wel erg over de tong de laatste dagen hé? 't Is haast genant om met zoo'n slechte kerel, als jij schijnt te wezen, op reis te gaan!’

‘Je kunt je nog bedenken! Maar laat ik je nog eens inschenken’ en hij trad op zijn zwager toe met de kruik Bols in de hand. ‘Ik weet trouwens niet of jouw reputatie als fabrieksdirecteur door deze geste van je ook niet een beetje zal lijden! De Arbeiderspers zal wel vuur en vlam spuwen!’

‘Stil laten spuwen! In het oog van die kerels kun je toch geen goed doen. Maar jij schijnt een verschrikkelijke brochure geschreven te hebben. Ik heb hem natuurlijk gekocht, maar ik had nog geen tijd om hem te lezen en ik heb hem vanmorgen vergeten mee te nemen. Je zult wel een ander voor me hebben! Maar verdomme, zeg, waarom schrijf jij zulke gemeene boekies?’

‘Gemeene boekies!’ herhaalde Dr Melchior lachend. ‘Mensch, het is een soort wetenschappelijke geloofsbelijdenis van me!’

‘Is 't waarachtig? Een geloofsbelijdenis, waar de halve wereld van op zijn achterste beenen staat en met krijschende juffrouwen die je huis belegeren! Meta, je mag hem wel in de gaten houen,

[p. 11]

hoor! Dat gaat nooit goed! Maar het wordt in ieder geval voor jou ook hoog tijd om er eens tusschen uit te gaan. De frissche!’

‘Prosit! Maar daar verlang ik ook heel hard naar,’ antwoordde Dr Melchior.

‘Je vergeet wel een beetje één ding Gijs,’ sprak Koos op zachten toon. ‘De zorgen van Gideon zijn in hoofdzaak kwesties van moreele aard en de onze zijn alleen maar zakelijk! En zakelijke zorgen zijn gemakkelijker te dragen dan moreele en de zakelijke vergeet je ook gauwer!’

‘Zoo, dominee,’ antwoordde Gijs. ‘Waarachtig, dat weten jullie niet maar als Koos een borrel opheeft, dan krijgt ze dadelijk iets preekerigs over zich. Maar alle gekheid op een stokje. Ik sla er zoo wel eens wat uit Gideon, maar ik snap best, dat jij vecht tegen heel wat meer en tegen heel wat beroerder vijanden dan ik, hoor! Al weet ik niet precies waat het eigenlijk over gaat. Maar laat ik in Parijs nu maar eens de leiding nemen, dan fuiven we al die muizenissen radicaal van de sokken! Wat jou, Meta?’

‘Prosit, Gijs!’

Meta hief haar glas en lachte, maar even later moest ze haar neus snuiten.

‘Toe... toe...’ zei Koos zacht.

‘Niks...’ weerde ze af. ‘Gi, Gijs zit met een leeg glas!’

‘O, sorry’ en Dr Melchior greep andermaal de kruik en schonk zijn zwager en zichzelf opnieuw in.

(Wordt vervolgd)

A.H. van der Feen