De Gids. Jaargang 107

[p. 56]

Eerste schooldagen
IV

Ook nu is de overgang wel heel groot, want we zijn verhuisd van dat Brabantsche stadje naar.... Amsterdam!

Ik ben nu veertien jaar en ik zou eigenlijk naar de H.B.S. of het Gymnasium moeten gaan, maar wat ik geleerd heb sluit niet aan bij die soort scholen en bovendien is het met mijn school daar in het Brabantsche stadje heelemaal misgeloopen.

Want op een morgen was meneer de Jager met zijn heele familie spoorloos verdwenen en had de Spreeuw als eenige inwonende secondant zonder geld met al de jongens alleen gelaten.

Meneer de Jager scheen erg veel schulden te hebben, die hij niet kon betalen; toen ik dien morgen naar school ging was er een heel oploopje voor de deur, allemaal menschen met rekeningen. We hadden het eerste uur toch nog gewoon les van het Klokhuis, maar we konden merken, dat die zenuwachtig was en de Spreeuw liep gewoon te huilen. De jongens vertelden dat er vanmorgen aan het ontbijt geen brood genoeg was geweest en ze schreven allemaal naar huis dat de school op de flesch was en ik bracht al die brieven op de bus.

Toen werd den volgenden dag het stadje overstroomd met vreemde Pa's, die hun jongens kwamen terughalen en ik en nog een externe, die er bij was gekomen, want van den Boogaard was al cadet, gingen kijken naar de tram, waar ze allemaal mee vertrokken. Dat was heel leuk en er waren zulke rare Pa's bij.

Maar toen was de kostschool gesloten en had ik geen school meer, een toestand waar ik mijn heele leven naar had verlangd. Zoo kreeg ik een vacantie van meer dan drie maanden en toen ik dus in Amsterdam kwam, was ik een hoop vergeten!

We hebben maar anderhalf jaar in Noord-Brabant gewoond en nu wonen we op een bovenhuis in de Ruijschstraat bij de Weesperzijde.

Ik dacht altijd, dat een bovenhuis alleen was voor burgermenschen, maar dat is in Amsterdam niet zoo. Het is anders wel verschrikkelijk hoog, hetgeen ik overigens wel leuk vind, maar je moet twee trappen op klimmen. Ma zegt, dat ze een stoel op het portaal er tusschen zal zetten voor de menschen, die buiten adem zijn, maar iedereen beweert dat je er gauw genoeg aan went.

In het benedenhuis wonen ook menschen en iedereen heeft hier zijn naam op de deur, soms geschilderd en soms op een porceleinen plaatje. Die menschen beneden ons heeten Voorthuis,

[p. 57]

en daar hoor je soms iemand piano spelen en ze hebben ook een hond.

Hier is toch ook weer een school gevonden, een Instituut noemen ze hier zoo'n school; het is op de Ruysdaelkade bij de Stadhouderskade. Mijn zuster en ik zijn er eens langs gewandeld; het is een mooi en hoog heerenhuis met op het balcon een ijzeren bord, waarop geschilderd is: Instituut van Dirksen en de Wilde.

Ik ga er heen op een Maandagmorgen; ik weet al goed den weg langs de Weesperzijde en het Amstelhotel, waar altijd zoo'n heerlijke lucht uit de kelderramen van de keuken komt, naar ragout en kippenpastei, de Hooge Sluis, de Galerij met zijn prachtige winkels en die dure taartjeswinkel van Jolitemps ‘opgericht in 1673’ staat er op het raam geschilderd, maar een taartje, waar ze overal vijf cent voor vragen, kost hier 7½ cent en ook is daar vlakbij een winkel waar je English Pies en Cakes kunt krijgen, maar die zijn verschrikkelijk duur en dan loop ik de Stadhouderskade maar af en kom ik er vanzelf.

Ik zie op de klok van het Rijksmuseum, dat het nog vijf minuten voor negen is.

Op den hoek van de Ruysdaelkade staat een groepje jongens. Ze hebben geen erg in mij en ik houd me maar wat achteraf, wacht tot ze naar binnen gaan, dan schuif ik wel achter ze aan. Ik heb toch een beetje een prop in mijn keel van opzien tegen het vreemde.

Als ze eindelijk gaan, volg ik ze in de deur, die openstaat; ik kom in de vestibule van een heerenhuis, maar ze gaan allemaal dadelijk de trap op. Boven komen we van het portaal eerst in een kabinet, zooals ze hier zoo'n kamertje noemen en dat is de garderobe, zooals het deftig heet. Sommige jongens kijken even verwonderd naar me als ik daar ook mijn hoed ophang.

Ik ken meneer de Wilde niet, want ik was niet thuis toen hij bij ons kwam om over me te spreken, maar Ma zei, dat hij een bruinen baard heeft.

Ik loop met de jongens mee, telkens komen er nog weer de trap op en ik treed in een lokaal, dat eigenlijk deel uitmaakt van een groote suite. Even onderga ik de wat beklemmende situatie om alleen te staan tegenover allemaal vreemde gezichten, die je aankijken, jongens en onderwijzers door elkaar. Maar ik ben toch niet meer zoo bevangen als vroeger onder zulke omstandigheden en ik zie een meneer met een bruinen baard en ik ga naar hem toe en zeg wie ik ben.

‘Ah,’ zegt hij. ‘Zoo, zoo. Nou, gaat voorloopig daar maar zitten en maak vast kennis met je klasgenooten. Die acht jongens, daar!’

[p. 58]

Ik doe het, stel me voor aan die jongens en we wisselen handdrukken en praten even en die meneer met dien bruinen baard, dat had ik goed, dat is meneer de Wilde, dien ze allemaal de Baas noemen en meneer Dirksen wijzen ze meteen; dat is een oude dikke man, een beetje scheef met een papperig gezicht en nog een paar onderwijzers zijn er en een speciale voor het Engelsch en een voor het Fransch en een voor het Duitsch, maar die zijn er nu niet.

In de twee lokalen zijn borden op schragen; het lokaal waar ik in ben, is maar klein met één bord, maar in de voorsuite staan twee borden en boven is ook nog een lokaal; aan den wand hangen kaarten, maar iets opmerkelijks valt er niet te bespeuren.

We krijgen het eerste uur les van meneer de Wilde, den Baas.

Een gewone les en eigenlijk verloopt die zoo gewoon en allerdaags-nuchter, zonder eenige sensatie van het nieuwe, dat me op andere eerste schooldagen een poos zoo bezig hield en toch ook eigenlijk boeide, dat het tweede uur, als we rekenen hebben van meneer Libot, een van de vaste onderwijzers, er iets op me aan komt sluipen van een gapende verveling, zoodat ik me geducht moet inspannen om op te letten.

Pauze of een vrij kwartiertje wordt er niet gehouden, we gaan zoo van de eene les in de andere over. En het is wel een lange morgen.

Maar het derde uur brengt toch eenige afleiding in het saaie.

Er stapt ineens een bizonder deftig gekleede meneer naar binnen, die handdrukken wisselt met meneer de Wilde en meneer Dirksen. Hij heeft een hoogen hoed in de hand, draagt bakkebaarden en een lorgnet en lijkt precies op Philias Fogg uit de Reis om de Wereld in tachtig Dagen.

Het is Mr. Swells, de Engelsche leeraar, maar het is toch geen echte Engelschman.

‘Good morning boys,’ zegt hij. ‘Goeden morgen, jongens. Ah, there I see a new face. O, daar zie ik een nieuw gezicht, een nieuweling. How do you do my friend? Hoe maak je het mijn vriend? Thank you Sir, I'm all right and how are you? Dank u meneer, ik maak het best en hoe maakt u het?’

En zoo gaat hij een heelen tijd tweetalig voort met zoo iets vroolijks en leuks op zijn gezicht, dat je onwillekeurig moet lachen. Daarna lezen we een voor een een stukje uit The Settlers in Canada van Marryat. Ik ken dat boek, maar ze zijn pas op bladzijde 12 en elke zin wordt zoo uitgeplozen en alle werkwoorden moeten verbogen worden, zoodat het niets opschiet en het wel langer dan een jaar zal duren, eer we het op die manier uit hebben. Tenslotte krijgen we nog een kwartier grammatica.

[p. 59]

Ik heb een beetje verwonderd ontdekt, dat ze hier nog leien gebruiken, maar ze zijn van karton en ze moeten beschreven worden met Fabergriffels, nare vettige dingen; de jongens zeggen, dat de Baas ze zich heeft laten aanpraten door een reiziger, en dat ze nu opgebruikt moeten worden.

Als het twaalf uur slaat op de klok van het Rijksmuseum houden alle onderwijzers ineens op; meneer Swells gaat weg met een: ‘So long boys! Tot ziens jongens!’ de Baas verdwijnt, de oude heer Dirksen ook en alleen meneer Libot en nog een onderwijzer blijven bij ons.

We hebben allemaal onze boterhammen mee gebracht, want het is voor de meeste jongens, zei de Baas tegen Ma, te ver om heen en terug te loopen en thuis te gaan koffiedrinken. Maar ik had het anders wel gekund. Ik heb nu acht boterhammen met kaas bij me en een peer. Ineens is iedereen aan het eten; die twee onderwijzers ook. Het is wel gezellig, want we kunnen nu eens nader kennismaken, de jongens uit mijn klas en ik, bedoel ik. Geschikte jongens zijn het, maar een paar ervan praten met een raar accent, ‘Nei sjig! Mot je houren! Die Jen, die saat....’ Dat schijnt Amsterdamsch te zijn, maar het klinkt erg leelijk.

Er komt een dienstmeid met een tulle muts met bandjes binnen met een groot blad, waarop allemaal glazen water staan en ook een paar glazen melk voor jongens, die zeker een beetje zwak zijn. Er zijn geen twee glazen eender en ze lijken allemaal op de soort, waarin thuis de nachtlichtjes op de patentolie drijven.

Als we de boterhammen op hebben, moeten we gaan wandelen met den Baas, maar als het slecht weer is blijven we op school en kunnen we schaken, dammen, halma spelen of domineeren; kaarten mag niet, maar de jongens zeggen, dat ze het toch wel stiekum doen.

Doch het is nu mooi weer en om half een komt de Baas weer boven, hij heeft een hoogen hoed op, die een beetje ruig is.

Hij klapt in de handen en roept: ‘Wandelen!’ en dan als een grapje: ‘Die me lief heeft, volge me!’

Even later gaan we allemaal de deur uit en we formeeren ons drie aan drie achter elkaar in een lange rij; de grootste jongens vooraan en achteraan bij de kleintjes loopt de Baas met zijn hoogen hoed een beetje achter op zijn hoofd en met een wandelstok.

We gaan naar het Vondelpark en dat vind ik wel leuk, want daar ben ik nog nooit geweest.

Als we er door het groote hek met het beeld op de Stadhouderskade ingaan, zie ik nog net zoo'n school aankomen, ook met een meneer er bij met een hoogen hoed op en van den anderen kant

[p. 60]

nog een, en die drie hooge hoeden worden zoowat gelijk ten groet afgenomen en heel hoog zwaaiend gelicht.

De jongen naast me zegt: ‘Het is gewoon flauwe kul. We konden best allemaal, met misschien een paar uitzonderingen, thuis gaan koffiedrinken, tusschen 12-2, maar dat wil de Baas niet, net zoo min als de Bazen van die andere scholen, want ze willen laten zien hoeveel jongens ze wel hebben; dat is de concurrentie en het is waar, onze rij is haast altijd de grootste!’

Dat is ook zoo; ik kan het vergelijken met nog een paar scholen die we tegenkomen weer met heeren met hooge hoeden; ik vind het een beetje komiek maar dat is zeker Amsterdamsch.

In het Vondelpark zijn verschillende speelplaatsen en ik leer daar voor het eerst kastie, een oud-Hollandsch spel met een balletje, maar het is nogal saai en de animo om mee te doen is ook niet erg groot, tenminste niet bij mijn klas. De jongeren spelen ook stuivertje-wisselen met de boomen en gewoon krijgertje en vangen. Dicht bij ons staan twee hooge hoeden met elkaar te praten, maar van de jongens van die andere scholen zien we niets, die zijn te ver van ons vandaan.

Alle jongens hebben een hekel aan dat gewandel, maar je kunt er nooit vrij van komen.

Om twee uur zijn we weer binnen en dan krijgen we Fransche grammatica van meneer Dirksen. Die is al zeventig en een beetje doof; hij heeft een dik geel gezicht en hij vertelt een paar leuke moppen. Wel een goeie man lijkt het en de jongens maken het hem ook nooit lastig, omdat hij zoo'n goeierd is. Het laatste uur Aardrijkskunde van meneer Grimmels, een van de jongere onderwijzers, een saaie les en ik ben erg blij als de klok op het Rijksmuseum vier uur slaat.

Ik loop alleen naar huis, maar ik zal vooruit moeten eten want van 6-7½ hebben we avondschool. Ik loop er precies 25 minuten over, dus per dag 100 minuten, dat is meer dan 1¼ uur.

Pa zegt dat dat juist heel gezond is, maar ik woon toch liever tegenover de school net als in Brabant en dat je thuis gewoon kunt koffiedrinken en eten, met de anderen mee.

We hebben een bom huiswerk, maar vanavond ben ik nog vrij, omdat we nog in de rommel van de verhuizing zitten; dat heeft Ma fijn voor mekaar gebokst en ik wist het geeneens; ik ga nu mijn kamertje inrichten en dan is deze eerste schooldag ook al weer voorbij.

A.H. van der Feen

(Wordt vervolgd)