De Gids. Jaargang 104

[p. 247]

Aanteekeningen en opmerkingen

Ut Deus?

Een burgemeester van een onzer groote steden zond ons het nummer van 21 Maart 1940 van De R.K. Politieambtenaar, officieel orgaan van den R.K. Politie-Bond St. Michaël, waarin onder het quasi-wetenschappelijke opschrift ‘Maatschappijleer’ o.m. het navolgende den lezers ter overdenking wordt aangeboden:

‘Op een ander Maatschappelijk gebied, namelijk het Kerkelijkmaatschappelijk gebied komt ook weer het liberalisme zijn vernielenden invloed uiten. Ten opzichte van den Godsdienst is men volgens het liberalisme ook onafhankelijk, ook vrij dus. Weg met de openbaring, weg met het leergezag der Kerk dus. Godsdienst en Kerk zijn privaat-zaken. Wil een mensch zoo idioot zijn in afhankelijkheid van een kerk (bijv. de Katholieke Kerk) God te dienen - goed, laat hem! Wil een mensch zoo wijs zijn om geen God te dienen, dàn is hij eigenlijk pas een echte liberaal: d.w.z. een “vrij-man”.

Op een derde maatschappelijk gebied, het Familieleven treedt het liberalisme niet minder storend op.

Men moet vrijheid in het huwelijksleven bezitten. Wil men trouwen, goed! Wil men scheiden? Ook goed! Het optimum van liberaal zijn is echter weer in vrije liefde te leven. Dan is men immers weer totaal vrij, ongebonden.

Zoo ver heeft het liberalisme onze Europeesche beschaving echter nog niet kunnen brengen. Ons christelijk volk wilde hier, Goddank, steeds anders, en hier heeft het liberalisme onze volksmenschen nog niet geheel te pakken. Toch ziet men in de echtscheidingswetten maar àl te goed haar [?] ontbindende werking op het familie-leven.

Op een vierde maatschappelijk gebied, het gebied der vrije maat-

[p. 248]

schappij heeft het liberalisme haast moordend huisgehouden. Vooral de beroepsvereenigingen waren vergif en werden eenvoudig verboden.

U ziet dus dat ook op sociaal, op maatschappelijk gebied de Christelijke Thomistische wijsbegeerte een aardig werkje aan de hand kreeg.’

De burgervader vraagt, of de Gids-redactie hieraan niet eenige aandacht zoude willen wijden, in de hoop dat het stuk aldus onder de oogen zal komen ‘van vele verstandige Katholieken’.

Aan dit verzoek voldoen wij gaarne; uitvoerig commentaar op de hierboven afgedrukte regelen kan echter achterwege blijven. Men aarzelt een bond van politie-mannen van opzettelijke beleediging van een volksgroep te beschuldigen, men verwijt hun ongaarne laster of kwade trouw. Quis ut Deus? luidt het devies, dat op den omslag van het blad prijkt. Ook wie zijn normen minder hoog stelt en er mede tevreden is, dat schrijvers zich gedragen als fatsoenlijke en voor hunne uitlatingen verantwoordelijke.... menschen, zoude van meening kunnen zijn, dat zelfs aan dien bescheiden eisch in casu niet is voldaan.

B.M.T.

Oude en nieuwe Economie

Bij de op 22 Februari van dit jaar in de Eerste Kamer gehouden discussie over de begrooting van Economische Zaken, heeft de A.R. hoogleeraar Diepenhorst naar aanleiding van opmerkingen van den heer de la Bella over de te voeren economische politiek een uitvoerig betoog opgezet over het verschil tusschen ‘oude economie’ en ‘nieuwe economie’.

Minister Steenberghe was het met de door prof Diepenhorst ontwikkelde opvatting roerend eens. Diens ‘principieel, magistraal betoog’, onderschreef hij ten volle. Hij betwistte tevens, dat hij in dit opzicht in beginsel een ander standpunt innam dan de heer de la Bella. ‘Ik meen’, zoo zeide hij, ‘dat wij in elk geval hiervan zullen moeten uitgaan, dat degenen, die er zoo over denken (de minister doelde daarbij op zichzelf, mitsgaders de heeren de la Bella en Diepenhorst), behooren tot de richting van de nieuwe economie’. ‘Nòch de heer de la Bella, nòch de heer

[p. 249]

Diepenhorst, nòch ik staan op het standpunt van het vrije spel der economische krachten’, zoo verduidelijkte hij zijn bedoeling. Het eenige verschil tusschen hem en den heer de la Bella was, dat hij in de theorie van de nieuwe economie niet ‘tot het uiterste punt gaat’. Zijn weg en die van den heer de la Bella scheiden zich op het punt, waar men krijgt een groote macht en een algenoegzaamheid van den Staat, terwijl hij, minister, zooals door den heer Diepenhorst ook is aangegeven, het subsidiariteitsbeginsel belijdt om het niet door den Staat te laten ‘gebeuren’, zoo dit mogelijk is, maar te laten ‘gebeuren’ door kleine gemeenschappen, liefst uit het bedrijfsleven zelf.

Leest men nu het ‘magistrale betoog’ van prof. Diepenhorst, dan ziet men, dat deze aan de hand van een boek van den Franschen econoom Pirou het onderscheid tusschen wat hij noemt oude en nieuwe economie zuiver theoretisch heeft uiteengezet. De laatste gelooft niet aan de onverbreekbare economische wetten, zij bedoelt meer een leer van het maatschappelijk welzijn te geven. Tenslotte heeft de heer Diepenhorst Minister Steenberghe als een aanhanger van de nieuwe economie begroet wegens zijn werkelijkheidszin, waarvan hij blijk gaf in zijn houding tegenover de handelspolitiek, tegenover de ordening en tegenover de prijspolitiek.

Van het ‘subsidiariteitsbeginsel’ heeft de heer Diepenhorst in zijn uiteenzetting van het onderscheid tusschen oude en nieuwe economie niet gerept.

De overeenstemming tusschen den Minister en Prof. Diepenhorst inzake de nieuwe economie was feitelijk zuiver negatief in dien zin, dat zij niet gelooven in de harmonische ontwikkeling door het vrije spel der maatschappelijke krachten. Omtrent 's Ministers positieve inzichten op economisch gebied werd men daardoor niet veel wijzer.

Opmerkelijk is echter, dat geen der sprekers er zich van bewust scheen, dat dit gansche z.g. onderscheid tusschen oude en nieuwe economie op een woordenspel berust. Immers het woord ‘economie’ wordt hierin gebruikt in tweeërlei beteekenis. Daarom acht ik ook den term ‘nieuwe economie’ in hooge mate verwarrend.

Er is economische theorie en economische politiek. De eerste behoort tot het terrein der wetenschap, de tweede beweegt zich

[p. 250]

als alle politiek op het terrein van de staatswerkzaamheid ter bereiking van zekere doeleinden.

Nu kan men van meening verschillen over de vraag, welke economische theorieën het beste de werkelijkheid verklaren; men kan zelfs de meening zijn toegedaan, dat er nog geen enkele bevredigende economische theorie gevonden is, maar hierover zullen allen het eens zijn, dat de economische wetenschap de factoren nagaat, die van invloed zijn op de volkswelvaart en poogt vast te stellen, welke gevolgen zekere maatregelen op economisch terrein voor die volkswelvaart zullen hebben, wanneer al het overige gelijk blijft. Of die factoren maatschappelijke verschijnselen, uitvloeisels van het vrije spel der maatschappelijke krachten, dan wel daden van de overheid zijn, doet voor de economische wetenschap niets ter zake. Zij trekt objectief, zonder vooroordeel of voorop gezette bedoelingen, haar conclusies.

Maar wat is de z.g. nieuwe economie? Niets anders dan een politiek, welke bij voorbaat voor het algemeen welzijn, voor de volkswelvaart, meer heil verwacht van ingrijpen van de overheid in het maatschappelijke leven dan van het vrije spel der maatschappelijke krachten en die er dus op gericht is dit zooveel mogelijk door overheidsmaatregelen of maatregelen van met een deel der overheidsmacht te bekleeden bedrijfsgemeenschappen te vervangen.

In dit opzicht is er inderdaad geen verschil tusschen sociaaldemocraten en katholieken. Deze laatsten gaan op dit terrein - Dr. Colijn heeft het moeten ervaren en hij heeft het ook openlijk in de Eerste Kamer uitgesproken - heel wat verder dan het antirevolutionnaire volksdeel. De kabinetscrisis, die tenslotte aan het bewind van Dr. Colijn een eind heeft gemaakt, nadat het al vroeger herhaaldelijk had gespannen, was daaraan te wijten. In de gemeenschappelijke verheerlijking van de nieuwe economie door den anti-revolutionnairen hoogleeraar en den katholieken Minister van Economische Zaken gaat een verdoezeling van meeningsverschillen schuil.... wellicht ter wille van het herstel van een oud bondgenootschap.

Molenaar