De Gids. Jaargang 104

[p. 146]

De twee gezusters

Hanna en Hille waren gezusters en hoezeer leken ze op elkaar! Als twee droppels water, zeiden de dorpelingen, en velen kenden ze niet uit mekander. Toch was die gelijkenis er eene louter naar het uiterlijk, want naar haren aard waren ze zeer verschillend.

Hille, de oudste, was een vrome dichteresse, haar verzen waren als gebeden zoo godvruchtig. Haar was de diepe zin der liturgie in het bloed gevaren en haar gemoed was verfijnd van het dagelijksch aanhooren der Gregoriaansche kerkgezangen. Hare bespiegelingen golden de eigenschappen Gods en haar vernuft was gespecialiseerd in de verdediging des geloofs. De kunst der middeleeuwen was haar opstaan en naar bed gaan, de brieven der apostelen en de wondere verhalen. door de evangelisten opgeteekend, had ze stuk gelezen en het kan wel niemand verbazen, dat een vrouw, die zich in deez alderbovenste sfeer gelijk een visch in het water voelde, van de smerige alledaagschheid van het aardsche leven gruwde. Niettemin was die alledaagschheid er ook voor haàr en omdat ze zich daartoe niet verlagen kon moest voor dat vuile werk een ander worden gecharterd.

Die andere was Hanna, haar jongere zuster, die nauwelijks lezen en schrijven kon en in alle opzichten verreweg haar mindere kon heeten.

En Hille, de uitverkorene, had het werk verdeeld. Haar was het dagelijksch verkeer met God in het bonte licht der gebrandschilderde vensters, de bedwelmende geur van de wierook, het liefelijk gezang der nonnen, het schoon gebaar der priesters, die de mis lazen, de zoete zwijmel van de vrome intellectueele in deze stratosfeer van godsvrucht en ten overvloede nog de zekerheid, dat ze op die wijze Gode welgevallig was. Hanna was het andere toebedeeld: de smerige waschtafels en stoffige vloeren, de zware kolenkitten en stuivende aschbakken, de vette vaten van den vorigen dag, de stinkende vuilnisemmers.

Toch vond ze den tijd nog om dagelijks naar de mis te gaan.

[p. 147]

Ze deed dit op een andere, nederiger, zoo ge wilt onnoozeler manier dan haar poëtische zuster. Ze snapte er eigenlijk zelve niet veel van, zou men zoo zeggen, maar voor dit simpele kind was die gewoonte van alledag het zoetste uur van haar leven. Voor dag en voor dauw verliet ze haar warme bed, trok een ouden mantel over haar werkjurk aan en repte zich door de nog leege straten naar de stille kerk. Daar verkwikte haar bedeesde ziel zich in God als in een weldoend bad.

Op een morgen betrapte Hille haar terwijl ze op kousenvoeten langs de woonkamer sloop en ze had subiet een verzoek, dat klonk als een bevel: of ze de kachel even wilde aanmaken, die dien nacht was gedoofd. Schoorvoetend gehoorzaamde Hanna. Ze knielde op de vloertegels en begon asch en sintels uit te halen, maar ziend, dat haar zuster zich kleedde om uit te gaan kon ze zich niet weerhouden van te vragen waar ze naartoe moest. ‘Ik ga naar de mis,’ antwoordde deze kort en ze wendde zich al naar de deur. ‘Maar ik had ook willen gaan.’ zei Hanna verdrietig, en of haar stem, gedempt door opkomend schreien, te weinig doorklonk of dat haar zuster te zeer vervuld was van haar verheven gedachten, deze leek wel niets te hebben verstaan. Ze had het vertrek al verlaten en Hanna boog zich vanher over haar werk.

Toen ze dien avond moegesloofd op haar bed lag, herdacht ze moeizaam het voorval van dien ochtend en ze kon het niet vatten: Hille wou zalig worden desnoods ten koste van een ander ... zij oordeelde niet, maar ze wist, dat God dit niet willen kon. Dan ineens begreep ze, zij die nooit iets begrepen had: ze moest zich niet verzetten, ze moest zich onderwerpen. Ze zou afzien van dat gelukkigste uur van den dag: de vroegmis. En toen ze eindelijk biddend insliep was er een groote vrede in haar ziel. Ze had gekozen, ze had haar lot aanvaard: Zij zou dienen.

Zoo was haar leven uitgeschreven voor altijd.

En nu ging het met haar berg afwaarts. Elken dag zonk ze iets meer omlaag tot ze onherroepelijk was opgenomen in het legioen der banalen, der alledaagschen.

Gods oog ging als een zoeklicht over vastelanden en oceanen. Op duizenden mijlen ver van den killen naakten polder, waar de zusters geboren waren, trof het in een vuil lazaret temidden der tropische wildernis een non.

[p. 148]

Een klamme, zware hitte woog op deze verlaten wereld. Door de hooge vensters, waarin geen glasruiten waren, slechts uitgespannen oud neteldoek ter wering van de insecten, drong geen zweem van koelte in het vertrek, waar de zieken lagen. Langs de leemen wanden rondom had men dunne boomstammen in den moerassigen bodem gedreven, met taaie lianen andere daaraan bevestigd en tusschen deze dwarse stammen lappen zeildoek genaaid. Op gedroogd gras, hierover uitgespreid, lagen de zieke inlanders, lijders aan malaria, aan dysenterie, aan veelal ernstige verwondingen, bij het werk of in een gevecht met kraalgenooten of wilde dieren opgeloopen, of aan tropische ziekten, kwaadaardige gezwellen en etterende zweren, die de stakkerds vaak geheel overdekten en een walglijken stank verspreidden. De glanzend bruine, harige lichamen, nauwelijks bedekt, lagen daar in weerzinwekkende houdingen en geleken zoo wel apen aan stuipen en krampen ten prooi, sommigen wierpen zich voortdurend om en om, brullend van pijn, anderen kreunden onafgebroken en sloegen met de magere armen in het rond, weer anderen vloekten luide met grimmige monden, een enkele lag doodstil met verbeten lippen en geleek zoo een dier, dat heimwee heeft. En in deze hel van ellende, van moordende hitte en ondraaglijken stank bewoog zich die eene stille non. Nu eens had deze, dan weer die haar noodig en aldoor draafde ze heen en weer, van het eene bed naar het andere en ze deed de vuilste karweiën met een vriendelijken glimlach. Alleen staand voor al het werk, kende ze geen noemenswaardige rust; wanneer de zieken haar eens even niet riepen, zette ze zich aan de tobbe om de met vuil en bloed doordrenkte verbanden en zwachtels uit te wasschen. Een inlandsche vrouw, die haar een tijd lang ter zijde had gestaan, was gestorven en een andere had de dokter ondanks alle moeite niet meer kunnen krijgen. Een stokoude inboorling, die overdag den dokter bij zijn zware werk hielp, nam gedurende een deel van den nacht van haar de wacht over en zoo kon de zuster althans eenige uren slapen. Vaak kon de man de zieken echter niet behoorlijk helpen en dan werd de non toch uit haar slaap gewekt. Hoe ze dit alles doorstond in dit vreeselijke klimaat was onbegrijpelijk. Het mocht een wonder heeten, dat ze er niet bij neerviel. Ze vermagerde met den dag en in het steeds geler, doorgroefde gezicht blonken de oogen met een onwezenlijken glans. Maar ze hield vol, door een opper-

[p. 149]

ste inspanning van haar wil droegen haar ten doode vermoeide beenen haar uitgeputte lichaam, haar handen redderden rap en nooit weigerde haar zachte goede glimlach. Maar wat gaf aan die simpele boerin dan toch die bovenaardsche kracht, die haar over alle maar dan ook àlle vermoeienissen deed zegevieren? Dat wisten alleen zij, die haar konden verrassen in een verstolen hoekje met haar vergeelde beduimelde kerkboek in de hand terwijl haar mond zacht de door anderen voor haar gemaakte en gedrukte gebeden las, ja niet eens meer las, doch uit het hoofd opzegde, zoozeer waren die haar door de jaren vertrouwd geraakt. Och, begrijpen, in den zin dien wij daaraan hechten, dat deed ze die gebeden niet eens. Ze leefde aan gene zijde van kennen en doorgronden, zij redderde het vuil, den afval en de uitwerpselen. Daarin beleed zij haar God! Soms deed ze denken aan een onnoozele, slovende daghit, soms aan een stralenden engel van goedheid.

Op een nacht brak ze....

Er was dien morgen een inboorling binnengebracht, die er jammerlijk aan toe was; een staalkaart van de afschuwelijkste ziekten geleek hij wel. Bedekt met stinkende zweren, welke door den dokter nu waren uitgekrabd en verbonden met dikke zwachtels, die doorbloedden, zoo lag hij nu in hevige krampen en hij braakte bijna voortdurend. Overdag was het betrekkelijk rustig verloopen, wat werd toegeschreven aan de onderhuidsche inspuitingen, die de dokter hem tot in den avond gegeven had, maar middenin den nacht werden de benauwdheden zoo heftig, dat de oude helper er geen raad meer op wist en de zuster wekte. Deze was in een ommezien gekleed, snelde toe en boog zich over den walgingwekkenden lijder. Ze hielp hem bij het braken, suste hem met vriendelijke woorden en klopte hem bemoedigend op den zweetenden naakten rug. Ineens voer een schok door het groote lichaam, de oogen puilden of ze uit de kassen vallen zouden en de kerel viel dood achterover. Maar ook de non viel en bleef roerloos op den leemen bodem liggen. De oude helper en de dokter, door dezen ijlings gewekt, droegen samen haar naar de leege brits naastaan, waar de non kort daarop van uitputting stierf.

Deze non was Hanna.

Het bericht van haar dood kwam tot haar zuster Hille door een

[p. 150]

brief van den dokter. Deze, een ongeloovig man, schreef: ‘Ze heeft geleefd als een heldin en is gestorven als een heilige. Ge moogt het gerust aan een ziekelijke verbeelding toeschrijven (ik zelf ben soms geneigd dat ook te doen), maar het leek mij of de stank, temidden waarvan haar doode lichaam lag, uit haar nabijheid week voor een liefelijke geur als van rozen, die zij vàn zich gaf.’

En Hille, begaafde dichteresse als ze was, maakte het leven en den dood van haar simpele zuster tot het onderwerp van een verhaal in blanke verzen. In een litterairen wedstrijd won ze er den zilveren lauwertak mee.

Job Steynen