De Gids. Jaargang 102

[p. 126]

Buitenlandsch overzicht

De Tsjechische Crisis

Op het oogenblik, dat dit geschreven wordt, schijnt het lot van Tsjecho-Slowakije bezegeld. Het had slechts de keus tusschen cessie van de Sudeten-duitsche gebieden (misschien ‘gecompenseerd’ door een gegarandeerde neutraliseering, ongeveer gelijk aan die van België vóór 1914) eenerzijds en een oorlog met Duitschland, waarin het van alle bondgenooten verlaten, voor eigen recht alléén zoude hebben op te komen, anderzijds! Van Engeland stonds reeds van den beginne af vrijwel vast, dat het voor de Tsjechische integriteit geen soldaat zoude overhebben. Ten aanzien van Frankrijk was weliswaar nog eenige twijfel gerechtvaardigd, maar veel hoop, dat in een tijdperk, waarin verdragen allerwegen als vodjes papier worden beschouwd, het Fransch-Tsjechisch alliantie-verdrag stipt zoude worden nagekomen, kon toch ook hier in redelijkheid niet worden gekoesterd. En wat Sovjet-Rusland betreft.... een land, dat vrijwel zijn geheele legerleiding wegens ‘hoogverraad’ heeft moeten(?) doen executeeren, kan als (eenige) bondgenoot-in-de-verte veilig als quantité-négligeable worden beschouwd. Zoo was de eenige vraag, die nog restte, deze, of Tsjechische onverzettelijkheid en Fransche prestige-politiek de Franschen tóch tot nakoming hunner alliantie-verplichtingen zouden kunnen bewegen. Geschiedde dát, dan zou Londen voor de pijnlijke keuze worden gesteld, Frankrijk in den steek te laten en daarmede een der grondstellingen der Britsche politiek zelve te verzaken, òf zich in een oorlog te begeven, waarmede rechtstreeks geen enkel Britsch belang was gemoeid. Chamberlain's politiek was er van den beginne af aan op gericht dit dilemma aan Engeland te besparen, zoo noodig door Parijs tot trouwbreuk over te halen, en als niet alle schijn bedriegt is hij daarin meesterlijk geslaagd.

[p. 127]

Degeen, die uit de situatie, welke, meer misschien nog dan de Agadir-crisis van 1904, de geheele wereld gedurende drie maanden in oorlogsvreeze heeft gehouden, als eenige overwinnaar te voorschijn schijnt te komen is Adolf Hitler. Toch is dit laatste, wel beschouwd, slechts schijn: overwinnaar bleef minstens evenzeer de Engelsche premier Chamberlain. Alleen de geschiedenis zal zelfs kunnen uitmaken wat waardevoller zege is geweest: de verwerving van nieuw gebied door middel eener weergalooze politieke chantage, òf Chamberlain's volkomen geslaagde beveiliging der Britsche belangen door middel van anderer offers en op zoodanige wijze, dat de wereld, in stede van hem met het verwijt van ‘perfide Albion’ te verketteren, hem nog met den lauwerkrans van den vredesapostel bejubelt. Hitler wint aan binnenlandsch prestige doch verliest aan buitenlandsche achting - als hij in dit opzicht nog verliezen kón -, Chamberlain zal binnenslands stellig aan heftige verwijten blootstaan, maar hij heeft het Britsche prestige in het buitenland, hoe vreemd het ook moge klinken, door zijn sluw-nationale politiek eer versterkt dan verzwakt. Zoo zijn zij beiden, Hitler èn Chamberlain, elk op hun wijze winnaars in een strijd, waarin Tsjecho-Slowakije een territoriaal en Frankrijk, binnenslands èn in den vreemde, een moeilijk te overschatten prestige-verlies lijdt. Het is volstrekt niet ondenkbaar, dat Tsjecho-Slowakije op den duur reden zal hebben den gebiedsafstand niet al te zeer te betreuren, doch in de Fransche geschiedenis zal de Tsjechische crisis van 1938 bekend blijven als de laatste stuiptrekking van Frankrijk's politieke hegemonie over Midden- en Zuid-Europa, een overwicht, dat dit land sedert 1918 voortdurend heeft nagestreefd doch slechts zeer tijdelijk en ten deele heeft kunnen verwezenlijken. ‘Frankrijks fout na 1918 is geweest, dat het tegelijk Athene en Rome heeft willen wezen’, zeide onlangs een groot Nederlander. De rol van Rome is het thans op voor een ieder duidelijke wijze ontnomen. Voor hen, die Frankrijk als Athene liefhebben, is dat echter eer reden tot voldoening dan tot spijt. Dat Berlijn de combinatie met succes zal tot stand brengen is voorshands in elk geval niet te verwachten. Hetgeen in de afgeloopen maand geschiedde heeft het daar tenminste verder van verwijderd dan ooit.

B.M.T.

19 September 1938

des avonds te acht uur.