De Gids. Jaargang 102

[p. 217]

Buitenlandsch overzicht

Het vluchtelingen-vraagstuk

De Conferentie te Evian heeft de rij van de tallooze internationale samenkomsten zonder tastbaar resultaat weer met één vermeerderd. Onmiddellijke verlichting heeft zij niet één enkelen Duitschen of Oostenrijkschen jood gebracht, zelfs hulp in de nabije toekomst heeft zij hun niet in het vooruitzicht kunnen stellen. Is het redelijk, zich daarover teleurgesteld te betoonen? Zakelijk gesproken niet, maar men zou zich juist hier zoo gaarne mede door andere beweegredenen dan die van koele zakelijkheid laten leiden.

Gelegenheid tot emigratie op eenigszins groote schaal bleken alleen de Zuid- en Midden-Amerikaansche staten te bieden, doch dezen ontbreekt het aan het kapitaal, dat voor transport en kolonisatie is benoodigd. Aldus gesteld schijnt een oplossing althans in het zicht. Het móet toch mogelijk zijn in West-Europa en in de Vereenigde Staten die gelden bijeen te brengen? Toch is daarmede het probleem in werkelijkheid nog lang niet opgelost. Wat het Amerikaansche continent kan gebruiken zijn landbouwers, boeren - en het behoeft wel nauwelijks betoog, dat juist de joden slechts zelden tot dien stand behooren. Zal het mogelijk blijken groote volksgroepen niet slechts te doen emigreeren - dat is wel vaker gebeurd - maar tevens hen geschikt te maken voor een bestaansvorm, waarmede hunne traditie van meer dan tweeduizend jaren in strijd schijnt? Ziedaar een ander, niet minder moeilijk, aspect van het vraagstuk dan zijn geldelijke zijde, een aspect, waarvoor de Nederlandsche Regeering in de Wieringermeer op loffelijke wijze heeft getoond aandacht te hebben, doch dat maatregelen op véél grooter schaal vordert, zal eene uiteindelijke oplossing op eene wijze, die met de waardigheid van het menschdom in overeenstemming is, mogelijk worden.

[p. 218]

Zóó ziet het vraagstuk er uit, wanneer men het op een afstand beschouwt. Komt men met individueele gevallen in aanraking dan verdwijnt echter dit aanzicht en stelt men onwillekeurig de moeilijkheid anders. Dan wordt het de vraag: hoe vinden wij voor deze lieden, handelaars, artsen, juristen, technici, kunstenaars, geleerden, elders een voor hen passend emplooi? Dan schijnt ons die andere oplossing, resultaat van eene behandeling van het vraagstuk volgens groote lijnen, nauwelijks menschelijker toe dan het lot, dat de betrokkenen thans reeds ondergaan. Dan zal men trachten voor dezen of genen ‘een gaatje te vinden’ in de reeds zoo dichte gelederen van de intellectueele werkers dezer wereld maar....dan stuit men ook terstond op het verzet uit die gelederen zelf, die den strijd om het bestaan al reeds moeilijk genoeg achten en geene verzwaring, uit welke overwegingen van menschelijkheid ook, zullen dulden. Dan komen barmhartigheid, medelijden, gevoel voor rechtvaardigheid in conflict met de zorg en het gevoel van verantwoordelijkheid voor ‘eigen’ menschen - een conflict, dat stellig noch geheel naar de eene, noch geheel naar de andere zijde kan worden opgelost en dat slechts ééne solutie verdraagt: een redelijk compromis. Het zoeken daarvan kán niet internationaal geschieden omdat de waardeering van het eene belang, dat der ‘eigen menschen’ slechts nationaal vermag te geschieden. Het is een schaduwzijde en een gevaar van internationale besprekingen als die te Evian, dat zij door, wat op zichzelf genomen begrijpelijk en juist is, van de nationaalgetrokken conclusies ten aanzien van de quanta immigranten, die een ieder in redelijkheid toelaten kán, uit te gaan, de vraag of dit quantum niet grooter zou kunnen zijn, ook in de nationale gedachtenwisselingen op den achtergrond dringen. Wat dan voor degenen, die den strijd om het bestaan van ‘eigen menschen’ al hard genoeg vinden, heel rustig, maar voor diegenen, die twijfelen of het nationaal-getroffen compromis aan beide zijden van het vraagstuk - zorg voor ‘eigen menschen’ èn eischen van barmhartigheid en rechtvaardigheid - wel naar behooren recht doet wedervaren, weinig bevredigend is.

B.M.T.