De Gids. Jaargang 102

[p. 108]

Buitenlandsch overzicht

Zedelijke nederlaag der Westersche mogendheden
21 Maart 1938

Toen Hitler 20 Februari zijn Rijksdagrede hield, heeft hij bijzonder weinig over Oostenrijk gezegd; alleen een ‘hartelijk’ bedankje aan Schuschnigg dat deze de bedreiging van Berchtesgaden zoo pacifiek had opgenomen. Dit is evenwel heel anders uitgekomen. Schuschnigg heeft wel degelijk tegen Berchtesgaden willen reageeren en 24 Februari Berchtesgaden ‘de uiterste grens van tegemoetkoming aan Duitschland’ genoemd; ‘wij zullen nimmer verder gaan.’ Ontstemming deswege bij Duitschland, dat besloot, Schuschnigg zijn stoute woorden betaald te zetten.

De ‘âme damnée’ van Hitler, Seyss Inquart, hield 6 Maart te Linz, ten overstaan van 50.000 Oostenrijksche nazzi's, een redevoering, waarin hij Oostenrijks lot onverbrekelijk aan dat van Duitschland verbonden noemde. Het geroep ‘Heil Hitler’ was daarbij niet van de lucht, en het Duitsche nieuwsagentschap te Weenen meldde dat ‘voor vier weken verstreken zijn,’ Oostenrijk zou vallen. Zoolang heeft het niet geduurd. Schuschnigg gaf 9 Maart het parool uit: ‘voor een vrij, Duitsch, onafhankelijk, sociaal-christelijk, eensgezind Oostenrijk’. 13 Maart zou op deze leus een plebisciet worden gehouden. Onmiddellijk eischte nu Duitschland het aftreden van Schuschnigg en zijn vervanging door Seyss Inquart, en Schusschnigg, bevreesd geworden voor den geringen weerklank die zijne leus in Oostenrijk zelf had gevonden, gaf toe, waarop Seyss Inquart verzocht dat Duitsche troepen Oostenrijk zouden binnenrukken ‘om de orde te herstellen’. Zoo gezegd, zoo gedaan. De Duitsche troepen stroomden 11 Maart Oostenrijk binnen; den 12den was Hitler te Linz en den 13den te Weenen. Vóór hij naar Linz vertrok zeide hij:

[p. 109]

‘Ikzelf als Führer en Rijkskanselier zal gelukkig zijn als Duitscher en vrij burger het land te kunnen betreden dat ook mijn vaderland is’; - te Linz zeide hij: ‘Thans en voor altijd: Sieg Heil!’; - te Weenen verordende hij: ‘Art. 1. Oostenrijk is een land van het Duitsche Rijk; - art. 2. Zondag 10 April zal een vrije en geheime volksstemming worden gehouden over de wedervereeniging van Oostenrijk met het Duitsche Rijk. Hieraan zullen alle Duitsche mannen en vrouwen in Oostenrijk, ouder dan twintig jaar, deelnemen’ (dus de Joden en die van gemengd bloed niet). Een andere verordening bepaalt, dat het Oostenrijksche bondsleger bij het Duitsche leger is ingelijfd ‘en met ingang van heden onder mijn bevel komt.’ - Aan Mussolini verzond hij voor diens neutrale houding een telegram: ‘Ik zal dit nooit van u vergeten. Adolf Hitler.’ - Seyss Inquart werd benoemd tot ‘Rijksstadhouder van Oostenrijk.’

Van Weenen is Hitler plotseling naar Berlijn vertrokken, waar de reactiën te bejegenen waren die de ‘Anschluss’ bij andere mogendheden mocht hebben opgewekt. Mussolini is verrukt van de toezegging die hij van Hitler verkregen heeft dat deze bij den Brenner halt zal houden. ‘Wij geven rustig toe dat over eenige jaren de Duitsche bevolking zal zijn toegenomen tot 80 millioen zielen, terwijl wij dan een bevolking van 50 millioen zullen hebben. Voor ons, fascisten, zijn de grenzen heilig. Men praat er niet over; men verdedigt ze.’ Men was benieuwd geweest, hoe Mussolini zijn inconsequentie van 1934, toen hij direct na den (door nazi's bewerkten) moord op Dollfuss vier divisiën naar den Brenner zond, zou hebben goedgepraat, maar zelfs de poging daartoe heeft hij vergeten. Alleen zeide hij: ‘Geen Oostenrijker heeft ons er ooit voor bedankt dat wij in 1934 tusschenbeide zijn gekomen, en aan Schusschnig heb ik gezegd, toen hij mij voor het eerst over zijn plebisciet-voornemen polste: “uw helsche machine zal in uw eigen handen tot ontploffing komen”.’ - Wat Tsjechoslowakije betreft, het heeft Frankrijk en Rusland aan hun beloften van bijstand herinnerd, en daar slechts onvoldoende bescheid op gekregen. Frankrijk is wel bereid, mits Rusland hetzelfde doet, en Rusland is wel bereid, mits Frankrijk meegaat. Intusschen is niet in te zien, hoe bijstand van Frankrijk of Rusland, die geen van beide aan Tsjechoslowakije grenzen, kan worden verleend, zonder dat er een algemeene oorlog uit ontstaat

[p. 110]

van zoo onzekere kansen, dat Tsjechoslowakije zich wel tweemaal bedenken mag, en het liefst bij een poging laat blijven, zijn Sudetenduitschers te verzoenen, die evenwel sedert den ‘Anschluss’ nog veeleischender zijn dan gewoonlijk. - Wat Engeland betreft, het heeft zich tegen den ‘Anschluss’ verzet, maar is door Hitler barsch teruggewezen: ‘Engeland begreep van de Duitsche gevoelens niemendal’; en Engeland heeft het hierbij gelaten. - Frankrijk heeft Italië verzocht gezamenlijk den ‘Anschluss’ te willen verhinderen, maar heeft van Mussolini nul op het rekwest gekregen, en het hierbij gelaten. Trouwens het lag juist in een moeilijk op te lossen kabinetscrisis Chautemps-Blum. - Na dit alles te hebben overwogen, heeft Hitler besloten gerust verder te kunnen gaan. Hij heeft 18 Maart den Rijksdag laten roepen en voor dit forum verklaard: ‘Natiën zijn een schepping van God en van eeuwigen duur. De Volkenbond evenwel is een dubieuze constructie van menschelijke onvolkomenheid, menschelijke hebzucht en eigenbelang.... Tegenover Frankrijk en Italië houdt Duitschland aan de bestaande grenzen vast.... Duitschland wil slechts den vrede.... Hiermede ontbind ik den rijksdag van het oude Duitsche rijk en bepaal, dat een nieuwe vertegenwoordiging van Groot-Duitschland zal worden gekozen. Daarvoor stel ik den 10den April vast.’ Een verordening van denzelfden dag bepaalde, dat het Duitsche volk bij plebisciet in de gelegenheid werd gesteld zijn instemming te betuigen met het groot-Duitsche volksrijk dat ontstaan is door de hereeniging van Oostenrijk met het Duitsche rijk; dat tegelijk in Oostenrijk en in overig Duitschland een volksstemming zal worden gehouden, en dat de rijksdag op 9 April wordt ontbonden ‘om het den Duitschen volksgenooten in Oostenrijk mogelijk te maken in den groot-Duitschen rijksdag vertegenwoordigd te zijn. Volksstemming en verkiezing worden gehouden op Zondag 10 April 1938.’

Drastische methoden. Hitler acht zich gelukkig het Groot-Duitsche rijk tot stand te hebben gebracht, en zonder bloedvergieten (als men de zelfmoorden, in Oostenrijk voorgevallen, niet rekent).

Engeland en Frankrijk zijn over Hitler's methoden ontstemd, maar kunnen er weinig tegen doen. Engeland kan niet voor

[p. 111]

Oostenrijk ten oorlog gaan, nu de meerderheid van de Oostenrijksche bevolking de aansluiting zelf blijkt te wenschen.

Zou Engeland ook zwijgen, wanneer België of Nederland werden aangerand?

Stellig niet. Immers België en Nederland zijn zelf besloten hun onafhankelijkheid te verdedigen.

De ‘Anschluss’ heeft voorshands alle mogelijkheid voor Engeland, met Duitschland of met Italië nog zaken te doen, te niet gedaan. Men had in Engeland even goed Eden kunnen behouden.

Chamberlain raakt nu in een moeilijk parket, ondanks de meerderheid van 330 tegen 168 stemmen die hij in het Lagerhuis tegen de motie, waarbij zijn politiek werd afgekeurd, heeft verkregen. Hij zeide 7 Maart dat de hoeksteenen der Britsche defensiepolitiek de bescherming van het land en de handhaving der handelsverdragen waren, ‘waarvan we afhankelijk zijn voor de aanschaffing van voedsel en grondstoffen.’ Een derde doel was de verdediging der Britsche overzeesche gebieden tegen een aanval ter zee, te land of in de lucht. Het vierde, de verdediging van het grondgebied onzer bondgenooten. ‘Het bedrag van 1500 millioen pond, nog kort geleden als voldoende beschouwd tot onze herbewapening, is thans ontoereikend. Ik vrees dat het Huis moet verwachten, dat dit cijfer de 1500 millioen aanzienlijk te boven zal gaan.... Ons verlangen naar vrede kan niet beteekenen, dat wij bereid zijn vandaag een vrede te koopen ten koste van een lateren vrede.... Het is thans niet de tijd om werkeloos te staan, terwijl de boot naar den waterval afdrijft.’ Hij kreeg voor deze politiek van zich uitgaven te getroosten om grootere waarden te behouden, een meerderheid van 347 tegen 133 stemmen.

Den 14den Maart deelde hij in het Lagerhuis mede, dat Goering den 12den Maart den Tsjechoslowaakschen gezant de verzekering had gegeven dat de Duitsche troepen, die Oostenrijk waren binnengedrongen, de strengste orders hadden, minstens 15 kilometer van de Tsjechische grens te blijven. Inzake den ‘Anschluss’ had de Fransche regeering eenzelfde protest uitgebracht als Engeland; ‘van de Italiaansche regeering ontvingen wij geen volledige uiteenzetting harer opvattingen.... Te zijner

[p. 112]

tijd zullen wij bekend maken, welke verdere stappen inzake onze defensie wij noodzakelijk kunnen vinden.’

Engeland gaat dus, uit nood, zijn bewapening versnellen. Frankrijk, Amerika doen hetzelfde. Zelfs Nederland heeft maatregelen genomen, te allen tijde tegen een gemotoriseerden overval gewapend te zijn.

Franco heeft inmiddels in twee richtingen wezenlijke vorderingen gemaakt; hij is dichter bij Valencia gekomen en dichter bij Barcelona. Het blijkt dat Italiaansche en Duitsche vliegtuigen hem terdege daarbij geholpen hebben. Hij geeft op, aan het Arragoneesche front 93 dorpen te hebben bezet en 10.000 krijgsgevangenen te hebben gemaakt.

De nieuwe Fransche premier Blum heeft 17 Maart in de Kamer van Afgevaardigden zijn regeeringsverklaring afgelegd, waarbij vrij wat bombast is uitgestald. ‘De vurigheid der volksmassa's, hun liefde tot de vrijheid en hun wil tot rechtvaardigheid is misschien het kostelijkste erfgoed der natie.... Eens te meer zal Frankrijk het schouwspel bieden van een sterke, moedige natie, die trotsch is op zichzelf en opgewassen tegen zijn historie en zijn lot.... Ik heb in de laatste weken van Juli 1914 Jaurès al zijn krachten zien inspannen om een oorlog te bezweren.... Indien Tsjechoslowakije zou bedreigd worden - hetgeen, naar ik vertrouw, niet zal gebeuren - indien Frankrijk zich zou opmaken zijn verplichtingen jegens dat land na te komen, zou de regeering in staat moeten zijn door haar woorden het land te verbinden.... Indien het tot de catastrofe mocht komen welker naam ik nauwelijks uit durf spreken, zoudt gij uw krachten vereenigen. Ik vraag u eendrachtig te zijn ter vermijding van een oorlog, doch er bestaat geen Fransche eenheid zonder de communisten. “Een partij, die aan het buitenland gehoorzaamt,” zegt men. Ik wil dat niet betwisten, maar het betreft een bevriende regeering.... Het anti-communistische blok is in Europa reeds belangrijk genoeg.’

Flandin sprak namens de groepen der minderheid. ‘De officieele betrekking der communisten met de Sowjetunie lijkt met de noodzakelijke onafhankelijkheid niet te vereenigen. Wij maken niemands vaderlandsliefde verdacht, maar verlangen dat men het de onze ook niet doet.’ - Met 369 stemmen tegen 169 betuigde

[p. 113]

de kamer haar vertrouwen in de verklaring der regeering, doch Blum had zich een zeer zwak debater getoond, en de wenschelijkheid van een kabinet boven de partijen (Daladier? Herriot?) blijft bestaan. Intusschen heeft de ministerraad besloten, de Kamer onverwijld te verzoeken, buitengewone credieten voor de landsverdediging toe te staan.

Beurtelings seinen Japanners en Chineezen over hun overwinningen, maar het schijnt wel of in de meeste gevallen het voordeel aan de zijde der Japanners is. Voor het eerst heeft nu ook China luchtaanvallen op Japansch gebied gedaan, te weten op Formosa.

Het blijft opmerkelijk, dat, ondanks den weerzin van het parlement tegen het wetsontwerp tot nationale mobilisatie, de regeering het niet waagt, dit instituut geheel ter zijde te schuiven. Zij is ter zake van de nationale mobilisatie tot concessies bereid, en heeft dit ook bewezen. Het Huis van Afgevaardigden heeft zonder verder amendement het gewijzigd wetsontwerp goedgekeurd, dat thans naar het Heerenhuis is verwezen.

Een Poolsch-Litausch grensincident, dat een gevaarlijke wending scheen te zullen nemen, is door volledig bakzeilhalen van Litauen afgewend. Het had namelijk zekerheid verkregen dat Rusland het tegen Polen niet steunen zou. Dit (betrekkelijk geringe) feit is bij gemeen goedvinden tot een algemeene ontspanning verklaard, die iedereen thans schijnt noodig te hebben.

C.