De Gids. Jaargang 101

[p. 350]

Buitenlandsch overzicht

Italië. - Spanje. - België. - Japan

Italië was deze maand diplomatiek roerig en bereidde besprekingen met Duitschland, met Oostenrijk, met Zuidslavië voor. Men beschouwt in Italië meer en meer Oostenrijk als de tusschenschakel met Duitschland en dus niet als een hindernis. En wanneer Schuschnigg om een of andere reden den Duitschgezinden koers in zijn binnenlandsche politiek een grootere plaats zou willen geven, zou Italië daar niet rouwig om zijn.

De reis van Stojadinowitsj naar Rome dient om het verdrag dat graaf Ciano op 25 Maart te Belgrado heeft geteekend, aan te vullen. Dit verdrag heeft het Albaneesche vraagstuk, altijd de groote hinderpaal tusschen beide landen, nog niet geheel opgelost. In den nieuwen verzoenenden geest, die nu tusschen Italië en Zuidslavië geschapen is, zal het beter mogelijk worden een oplossing te vinden,

Hitler en Mussolini zijn hierin verwant, dat zij in de buitenlandsche politiek niet te veel op vriendschap vertrouwen. Samenwerking met andere landen kan volgens hun leer nooit anders dan tijdelijk zijn. Men begon van een spil Rome - Berlijn te spreken, toen, tijdens de sancties tegen Italië, aan dit land geen andere keus meer open stond. Italië zou in een vermeerdering van den Duitschen invloed in Midden-Europa willen berusten indien Duitschland zich meer zou willen interesseeren in de belangen van Italië op den Balkan en in de Middellandsche Zee. Oostenrijk zou dan hoe langer zoo minder een twistpunt tusschen Italië en Duitschland worden. Mussolini hecht er, sinds hij vriendschap gesloten heeft met Duitschland, de hoogste waarde aan, dat ook de Duitsch-Oostenrijksche betrekkingen bevrijd worden van alle gebreken die er nog aan kleven. Maar Schuschnigg zou liefst zoo zelfstandig mogelijk willen blijven en, naast de spil Rome -

[p. 351]

Berlijn, ook eene spil Parijs - Praag willen behouden. Duitschland en Italië zullen er niet aan willen. Schuschnigg (die te Venetië met Mussolini confereerde) heeft verklaard, dat Oostenrijk de Habsburgers vooralsnog niet terug zal roepen, maar geen afstand zal doen van zijn recht, het nog eens ooit wèl te doen.

Goering had (27 April) langdurige besprekingen met Mussolini en Ciano; zij hebben gediend ter inleiding van het bezoek, dat von Neurath voornemens was aan Rome te brengen ter beantwoording van Ciano's bezoek te Berlijn.

Met Italië's steun heeft Duitschland zich uit zijn isolement weten weg te werken en diplomatiek zijn rang van groote mogendheid heroverd. De spil Berlijn - Rome is gaan werken als een magneet. Oostenrijk, Hongarije, Zuidslavië, zelfs Roemenië misschien, zijn er door aangetrokken; - althans, Roemenië wil er zich voor hoeden (evenals Polen), tot de vijanden der Duitsch-Italiaansche coalitie te gaan behooren. Opmerkelijk is, dat al deze staten een min of meer autoritair stelsel hebben, beducht zijn voor communistische invloeden, en de democratie beschouwen als een gevaar. Slechts één staat in Midden-Europa heeft zich van die aantrekking vrijgehouden: Tsjechoslawakije, dat niet alleen ideologisch van de buren verschilt, maar hen ook politiek naar het leven staat, tenminste ettelijke van hen. Polen maakt aanspraak op Teschen, Duitschland op de volksgenooten in Bohemen, terwijl Hongarije voor zijn revisionisme maar één uitweg weet. Tsjechoslowakije heeft hoop gekoesterd, via Oostenrijk, uit dit isolement te geraken, en Oostenrijk schijnt, ook na Venetië, nog altijd niet bereid, de rol, het door Duitschland en Italië toebedeeld, geheel uit te spelen.

Parijs ziet dit alles met zorg aan. Engeland schijnt langs economischen weg een politiek vergelijk te willen voorbereiden. Vandaar de groote beteekenis die men aan Eden's besprekingen met van Zeeland hecht.

Goering nam bij zijn terugkeer naar Berlijn de reis over Zuidslavië en bracht prins Paul en Stojadinowitsj op de hoogte van de te Rome gevoerde besprekingen. Tot dusver ontweek Zuidslavië allen aandrang tot politieke samenwerking die door verschillende mogendheden werd geoefend, om zich op het beslis-

[p. 352]

send oogenblik te kunnen keeren tot wie het land de beste voorwaarden bood. Duitschland en Italië trachten nu op de beslissing vooruit te loopen, en, door een of andere verlokking, het land uit het verband der Kleine Entente weg te rukken.

Het bezoek van von Neurath is intusschen gebracht.

De terugroeping van de correspondenten der Italiaansche bladen uit Londen juist eenige dagen voor de kroningsfeesten wordt meer besproken te Rome dan te Londen zelf. Voor de Britsche regeering kan het geen aanleiding zijn, te Rome een diplomatiek vertoog te houden. Men verheelt er overigens niet den indruk, door het Italiaansch gebaar gemaakt. Trouwens, er was geen Italiaansche delegatie ter kroningsplechtigheid aanwezig. Engeland is in de laatste jaren als beschermer van Oostenrijk opgetreden, en Italië voelt deze politiek van Engeland als tegen zichzelve gericht. Gayda, officieuse spreekbuis der regeering, schreef 12 Mei in het Giornale d' Italia: ‘Het is aan geen enkel land geoorloofd, anders dan op het eerbiedigst te spreken over fascistisch Italië!’ en Mussolini noemde, bij de algemeene ‘corporatie’-vergadering te Rome, ‘autarkie den waarborg van den vrede; de hinderpaal voor aanvalsplannen van rijker landen.’

Langs alle landsgrenzen en alle kusten van Spanje vindt men nu den controle-toestel der non-interventie-commissie in werking, welks taak is eventueele overtredingen aan den leider der controle te Londen te berichten. Engeland heeft gevreesd dat wanneer dit apparaat zich niet spoedig liet verwezenlijken, de heele niet-inmenging in gevaar kwam. Optimisten hopen, dat die verwezenlijking gevolgd zal kunnen worden door de terugroeping der vrijwilligers en misschien zelfs op den duur door de schepping van een onpartijdig bewind voor heel Spanje. Hoe grootsch deze gedachte op zichzelf wezen moge, Engeland blijft zich bewust van de mogelijkheid, dat het óók wel heel anders zou kunnen loopen: namelijk dat de heele non-interventiegedachte instorten zou. De Franschen beklagen zich reeds voortdurend, dat Engeland interventie ten gunste van Franco toelaat. Noch Italië, noch Frankrijk, zijn het in gemoede met de non-interventie eens.

Engeland blijft gevoelen te moeten waken, dat het Spaansche

[p. 353]

conflict niet in een Europeeschen oorlog ontaardt. Eden houdt met de grootste hardnekkigheid daaraan vast. ‘Het eenig alternatief van non-interventie’, heeft hij het Lagerhuis voorgehouden, ‘zou toenemende interventie zijn’. Maar Italië en Duitschland blijven tegenover ieder bruikbaar bemiddelingsplan twijfelmoedig.

24 April hebben de Engelsche en Fransche ambassadeurs te Brussel aan den Belgischen minister van buitenlandsche zaken de gemeenschappelijke verklaring overhandigd, waarbij zij België ontheffen van de verplichtingen, tegenover Engeland en Frankrijk aangegaan krachtens het Locarno-verdrag en de overeenkomst van Londen van 9 Maart 1936. De tekst is onmiddellijk daarna ter kennis gebracht van de Duitsche en Italiaansche regeeringen. Minister Spaak heeft vervolgens in de Kamer gezegd: ‘Als eerste voorwaarde geldt, dat in geen geval het recht van doortocht aan België kan worden opgelegd buiten zijn toestemming. De tweede voorwaarden is, dat van deze toestemming slechts sprake kan zijn, wanneer het betreft de uitvoering eener gemeenschappelijke actie.... De Fransch - Engelsche verklaring van 24 April sluit voor ons de periode der militaire accoorden af.’

België, aldus concludeert men te Berlijn, is niet langer opmarschterrein voor Fransch - Engelsche militaire operatiën.

Eden getuigde te Brussel van de voldoening die Engeland gevoelde, nu van Zeeland de opdracht had aanvaard, de mogelijkheden te bestudeeren van uitbreiding der economische samenwerking van verschillende natiën. Geen land, zeide hij, was meer dan België geschikt, zulk een doel na te streven. Het staat nu af te wachten of van Zeeland dit doel bereiken zal.

In Japan heeft het parlement minder invloed dan in de Westersche democratieën. Het zetelt niet langer dan twee à drie maanden per jaar. Verdragen met vreemde mogendheden gaan buiten het parlement om. De laatste vijf, zes jaar hebben op de buitenlandsche politiek militairen hun stempel gezet, en zouden het ook op de binnenlandsche willen doen.

De Minseito kreeg bij de verkiezingen van 30 April 179 zetels, de Seijoekai 175. De Minseito is de partij van de nijverheid, eenigermate links georiënteerd; de Seijoekai, in hoofdzaak ge-

[p. 354]

vormd door de agrariërs, staat rechts. Dan verwierf eene ‘sociale massapartij’ 37 zetels; de ‘onafhankelijken’ 25 zetels; eenige brokkelpartijen tezamen 50. Het resultaat wordt geacht niet in het voordeel der militaristen te zijn verloopen; de intimidatiepoging van Hajasji is mislukt. Doch de militaristen ontwapenen niet, en blijven de denkbeelden van Hajasji tot controle der nationale economie (namelijk, om deze geheel op oorlogsvoet in te richten) ondersteunen. Men mag benieuwd zijn hoe zich deze verwikkeling ontknoopen zal.

C.