De Gids. Jaargang 101

[p. 118]

Buitenlandsch overzicht

Spanje. - Duitschland. - Troonswisseling in Engeland. - Chineesche zaken.
17 Dec. 1936

‘De regeering gaat voort, Madrid te versterken,’ zoo werd 23 October gemeld. Hoe lang duurt nu de burgeroorlog reeds voort? Madrid is nog altijd niet genomen. 27 October zeide de Prawda: ‘de coördinatie-commissie kan voortgaan de comedie der niet-inmenging te spelen; zij moet geen hoop koesteren, dat Rusland daaraan zal meedoen.’ 28 October vergaderde die commissie. De Portugeesche regeering had eene nota gepubliceerd, waarin verklaard werd dat de burgeroorlog in Spanje het gevolg was van den Russischen invloed in de Spaansche aangelegenheden, en dat Rusland trachtte door dezen binnenlandschen oorlog Europa in een algemeenen oorlog te betrekken; terwijl Rusland beweerde stellig overtuigd te zijn, dat de regeeringen die met de opstandige generaals sympathiseerden, zijn voortgegaan hen in overvloed van oorlogstuig te voorzien. De Sowjet-regeering verlangde dus dat een toezicht werd ingesteld op de Spaansche havens en grenzen, en stelde voor, onmiddellijk de beraadslaging over dit onderwerp te openen. Portugal weigerde dit Russische voorstel te aanvaarden. Italië en Duitschland wierpen alle beschuldigingen verre van zich. Frankrijk zou ieder plan tot uitvoerbare contrôle bestudeeren en deelnemen aan alle maatregelen waarmede andere regeeringen instemmen. Den 29sten October zeide in het Lagerhuis Attlee, dat de niet-inmenging mislukt was en men er een einde aan diende te maken. De arbeiderspartij eischte herstel van de normale internationale betrekkingen. De democratie wijkt voortdurend voor bedreigingen terug. ‘Dat is niet de weg die leidt tot de

[p. 119]

veiligheid van Engeland.’ Maar Baldwin waarschuwde tegen de gevaren, die een communistisch-fascistische controverse voor de veiligheid van Europa zou medebrengen, en daarmede werd een debat besloten, dat ook in den vervolge tot geen enkel nieuw gezichtspunt meer aanleiding heeft vermogen te geven. De communistisch-fascistische controverse duurt voort, met het dat Baldwin bezworen wilde hebben, en die op Spanje's rampzalig hoofd schijnt te moeten worden uitgevochten. De tegengestelde krachten van communisme en fascisme bestrijden elkander nog steeds, en met toenemende hevigheid.

De onrust in België schijnt door de krachtige houding die van Zeeland heeft aangenomen, geluwd, als is zij nog niet geheel geweken. Het mysterieuze bezoek van Ciano aan Duitschland heeft in zekere mate opheldering verkregen. Duitschland heeft herhaaldelijk beweerd, Sowjet-Rusland als een barbaarschen, althans Aziatischen staat te moeten beschouwen, die buiten alle Europeesche aangelegenheden moet worden gesloten. Deze Duitsche opvatting is nu door Italië aanvaard; het zal in alle onderhandelingen met westersche mogenheden dit, nu gemeenschappelijk geworden, standpunt voorstaan. Een autonoom Catalonië zou in geen geval door Italië worden erkend, en Duitschland heeft nu verklaard dit evenmin te zullen doen. Ten opzichte van Oostenrijk en de overige Donau-aangelegenheden is overeenstemming bereikt. Het Italiaansch imperium in Abessinië is door Duitschland erkend.

De belangstelling der wereld verplaatste zich naar Amerika, waar Roosevelt zijn eclatante electorale overwinning behaalde. Onderwijl hield Eden in het Lagerhuis op 5 November een belangrijke rede, waarbij hij waarschuwde, dat Mussolini's opvatting als zou de Middellandsche Zee-route voor Engeland slechts van ondergeschikt belang zijn, door de Britsche regeering niet werd gedeeld. Engeland had thans zijn herbewapening hervat. Wat Frankrijk betreft, beschouwt Engeland de verplichting van Locarno als niet vervallen. Het zal die ook tegenover België gestand doen. Met instemming begroette het Lagerhuis de verzekering dat de regeering besloten was Engelands traditioneele staatkunde te handhaven.

[p. 120]

Den 14den November legde Duitschland bij de hoven te Londen, Parijs, Rome, Brussel, Praag, Warschau, Kopenhagen, Stockholm, Kowno, Boekarest, Belgrado, Boedapest en 's-Gravenhage de verklaring af, dat het de commissies, die zijn ingesteld tot internationalisatie van de Elbe, Oder, Njemen, Donau, en tot herziening van de te voren reeds bestaande conventie van Mannheim omtrent den Rijn, niet langer erkent. Daardoor vervalt de deelneming van Duitschland aan de rivier-commissies ingevolge het tractaat van Versailles ingesteld; de volmachten der Duitsche gedelegeerden zijn niet langer van kracht. De Duitsche regeering deelt de volgende door haar nieuw getroffen regeling mede:

De scheepvaart op de op Duitsch gebied liggende waterwegen staat open voor alle met het Duitsche Rijk in vrede levende staten.

Er wordt geen onderscheid gemaakt tusschen Duitsche en buitenlandsche schepen. Dit geldt ook voor de scheepvaartgelden.

De Duitsche regeering onderstelt, dat op de waterwegen van de andere betrokken staten wederkeerigheid verleend wordt. Zij zal met de autoriteiten van de andere aan de waterwegen gelegen staten gemeenschappelijke problemen bespreken en daarover eventueel overeenkomsten afsluiten.

Deze drastische Duitsche methode ging aan de reeds bepaalde bijeenkomst der centrale Rijnvaartcommissie te Straatsburg vooraf, welke bestemd was, de bepalingen van het verdrag van Versailles door andere te vervangen. Duitschland heeft het onlangs door Turkije gestelde voorbeeld niet gevolgd. - Wat later (25 Nov.) sloot Duitschland met Japan eene overeenkomst tot onderlinge verdediging tegen het beide staten bedreigende communisme. Italië heet voornemens zich daarbij te zullen aansluiten, indien Japan, in ruil voor de erkenning van Mantsjoekwo door Italië, de verovering van Abessinië door Italië wil erkennen.

In December werd openbaar, dat de koning van Engeland Baldwin geraadpleegd had over zijn voornemen een huwelijk met de (tweemaal gescheiden) mevrouw Simpson (niet van vorstelijken bloede) aan te gaan; de bezwaren tegen dit huwelijk, die het Engelsche volk zeer zeker zou gevoelen, zouden slechts bij

[p. 121]

speciale wet op te heffen zijn; was de Britsche regeering en waren de Dominions tot totstandkoming eener dergelijke wet bereid de hand te leenen? Baldwin moest zeggen van neen, maar de koning bleek desniettemin van zijn voornemen geen afstand te willen doen.

Den 4den December gaf Baldwin in het Lagerhuis de volgende inlichting:

De huwelijksaangelegenheden van vorstelijke personen worden in Engeland geregeld door de Royal Marriage-act van 1772: geen vorstelijke persoon kan huwen zonder toestemming des konings onder diens eigen zegel. Maar ten opzichte van den koning zelf bepaalt de wet niets. De koning heeft niemands toestemming noodig om een huwelijk aan te gaan, maar de vrouw die hij tot zijn echtgenoote verheft wordt daardoor tevens koningin van Engeland, en de kinderen uit dat huwelijk geboren komen in aanmerking voor de troonsopvolging in de directe lijn. Er is slechts één weg om deze bij de wet geregelde gevolgen op te heffen. De regeering is niet voornemens aan bijzondere wetgeving voor dit doel hare medewerking te verleenen.

Hiermede was het conflict gesteld dat Eduard VIII genoodzaakt heeft den 10den December afstand te doen van den troon. George VI, tot dusver hertog van York, is hem opgevolgd. De troonswisseling heeft zich op ordelijke wijze kunnen voltrekken; men mag de wijze waarop het Britsche volk zijne beproeving doorstaan heeft, benijden.

12 December namen muitende troepen in Sjen-si, onder leiding van maarschalk Tsjang Sjoe-liang, den opperbevelhebber van de legers der centrale regeering te Nanking en feitelijken dictator van het grootste deel van China, maarschalk Tsjiang Kai-sjek, te Sian-foe, hoofdstad van de provincie Sjen-si, gevangen. De zoon van maarschalk Tsjang Sjoe-liang eischte onmiddellijke oorlogsverklaring aan Japan. Heeft wellicht Tsjiang Kai-sjek zich laten gevangen nemen? Hem is ten minste geen haar gekrenkt. Tokio laat verluiden dat de samenwerking van Tsjang Sjoe-liang met de Chineesche communisten Japan sterk verontrust; de Spaansche burgeroorlog zou in China herhaald kunnen worden; medewerking van Japan met Noord-China ter gemeenschappelijke verdediging tegen het communisme heet urgenter dan ooit. Nadere berichten zeggen dat Tsjiang Kai-sjek niet met de muitende troepen in onderhandeling wenscht

[p. 122]

te treden, zonder dat de centrale regeering te Nanking daaraan deelneemt. Intusschen heeft deze besloten naar Sian-foe eene strafexpeditie te zenden, ja er schijnt door die expeditie reeds hevig te zijn gevochten. Te Sjanghai acht men evenwel een ingrijpen van Tokio vooralsnog onwaarschijnlijk.

C.