De Gids. Jaargang 100

[p. 237]

Buitenlandsch overzicht

Devaluatie. - Spanje. - Volkenbond. - België. - Ciano.
23 Oct. 1936.

October is een belangrijke maand geweest, of eigenlijk al het einde van September. Frankrijk devalueerde opnieuw en plotseling; zou Nederland het voorbeeld volgen? Men heeft het van Zwitserland laten afhangen, welks financieele positie sterker was dan die van Nederland. Maar Zwitserland volgde Frankrijk, en Nederland kwam alleen te staan, 't geen op een krachtigen internationalen aanval tegen den gulden ware uitgeloopen. Het begon al, en Mr. Trip waarschuwde. Toen is onze regeering, op een bangen Zaterdag, overstag gegaan. Zij begreep dat het moest; de natie heeft het gelukkig kalm opgenomen, en de gevolgen zijn niet verschrikkelijk geweest. Het internationale publiek bleek, na niet al te veel schommelingen, eene waarde voor den gulden te hebben bepaald die 80 percent van de vorige bedraag; een Nederlandsch egalisatiefonds werkt tot deze uitkomst mede.

Alleen Mussert heeft in de contramine willen blijven, en is daarvoor door den minister van financiën gevoelig afgestraft.

Madrid is zoo ernstig bedreigd, dat het nu wellicht spoedig zal vallen. Eene coördinatie-commissie zorgde, of had willen zorgen, dat de mogendheden, die gemeend hadden in het in Spanje uitgebroken conflict onzijdig te moeten blijven, niet al te veel gingen uiteenloopen. Aan Rusland valt dit nu moeilijk en aan Duitschland en Italië in tegengestelden zin. De landen toch die met de Spaansche opstandelingen sympathiseeren, zijn doorgegaan hen van het modernste oorlogstuig te voorzien, terwijl de anderen

[p. 238]

zich daarvan onthielden of althans trachtten te onthouden. Daardoor is de Spaansche onwenteling in hooge mate bevorderd, en nu protesteert Rusland, dat evenwel zooveel verder van Spanje afligt dan Italië en Duitschland, en dus minder in de gelegenheid is zijn vrienden te bevoordeelen dan de fascistische mogendheden het de hare doen. De Westersche mogendheden, in Augustus door vrees voor ernstige internationale moeilijkheden bevangen, hebben aan deze mislukking der goed bedoelde non-interventie geen geloof geslagen, en verzuimd, tijdig de stoutigheden van Duitschland en Italië bij de coördinatie-commissie te wraken, en daardoor Rusland gelegenheid gegeven voor principieeler democraten te spelen dan zijzelf het zijn; zij voelen zich in deze omstandigheden nu uiterst onbehaaglijk, en zouden wenschen, wellicht tegenover de wettige regeering van Spanje een andere houding te hebben aangenomen, maar vreezen zeer dat het nu te laat is.

9 October is in de zeventiende Volkenbondsvergadering eene commissie van 28 leden gevormd (waaronder ook Nederland is vertegenwoordigd), die concrete bepalingen ter zake van eene hervorming van den Volkenbond zal moeten aanbevelen. Zij zal de bijeenroeping eener buitengewone Volkenbondsvergadering kunnen voorstellen. Een uitvoerige discussie ontstond over de vraag, of ook de niet-volkenbondsstaten zullen worden geraadpleegd. Chili betoogde, dat de algemeenheid van den Volkenbond onontbeerlijk was voor het succes. Litwinof verklaarde dat in dit jaar tegen de Volkenbondsverplichtingen nog meer zou zijn gezondigd, indien de Volkenbond toen algemeen ware geweest. Rüstü Aras waarschuwde dat een voorstel dat de universaliteit van den Volkenbond beoogde, wel eens in tegengestelde richting zou kunnen werken. Inderdaad had Litwinof reeds een week lang steeds duidelijker gedreigd, dat hij den Volkenbond voor de keus tusschen Duitschland en Rusland zou kunnen stellen. Ten slotte besloot men, dat de commissie van 28 het zelf maar moest weten. Zij zou dan ook kunnen bespreken, hoe men zich van de meening der niet-Volkenbondsstaten kon vergewissen. De resolutie zooals zij ten slotte is aangenomen, stelt geen termijn voor de beëindiging van den arbeid der commissie vast. Zij spreekt slechts van beëindiging ‘zoo spoedig mogelijk’, een uitdrukking waarvan

[p. 239]

de ervaring de rekbaarheid reeds ettelijke malen heeft aangetoond.

Het is dus mogelijk dat het Engeland zal gelukken de besprekingen der commissie van 28 te rekken tot de Locarno-conferentie zal hebben plaats gehad, of wel de hoop daarop zal moeten worden afgeschreven. De 28, is nader bepaald, zullen eerst 7 December bijeenkomen.

De vergaderingen van Assemblée en Raad zijn 10 October gesloten. De Raad besloot dien dag nog, dat het bureau der ontwapeningsconferentie (zooals de Assemblée en in het bijzonder Frankrijk verlangd hebben) weder zal worden bijeengeroepen. De Raadsvoorzitter zal den dag bepalen, ‘zoodra de omstandigheden dit zullen veroorloven, en in ieder geval vóór eind 1936’. Het schijnt dat de Fransche regeering, indien de Locarno-conferentie gelukt, bereid is een vijfmogendhedenpact te sluiten inzake de beperking der westelijke luchtmachten, en daarop ter ontwapeningsconferentie een algemeene beperking der luchtmachten wil doen volgen.

In België groote dingen.

‘Waar staat België?’ vroeg de ‘toestand’-schrijver van de N.R.Ct. den 5 den October; ‘de stemming is daar tegenover Frankrijk aanzienlijk minder gunstig geworden.’ Ten gevolge o.a. der aanklacht van den Rexistischen leider Degrelle tegen Jaspar, minister van Vervoerwezen, wegens onoirbare handelingen die deze als advocaat zou hebben gepleegd, was België sterk onthutst.

Den 13den had van Zeeland een langdurig onderhoud met koning Leopold ten paleize, over het militaire vraagstuk en de beschuldigingen van Degrelle aan het adres van Jaspar. Intusschen was Degrelle met den leider van het Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal-Solidaristen) in aanraking gekomen: het oud-kamerlid J. van Severen. Het voorontwerp van een accoord tusschen deze groepen werd spoedig verwacht.

De heer van Severen gaf een vraaggesprek aan de Brusselsche Soir. Er zou een ‘Dietsch Rijk’ komen, waarbij Friezen, Walen en het groothertogdom Luxemburg zich zouden aansluiten met cultureele autonomie. Deze zestienmillioenenstaat zou georganiseerd worden naar het nationaal-solidaristisch of corporatief begrip. ‘De katholieke Vlaamsche groep zal misschien naar ons

[p. 240]

toe komen, want onze doeleinden zijn dezelfde.’ Hij zeide anti-flamingant te zijn en genoeg te hebben van de ‘talenruzie’. ‘Wie in Vlaanderen is geboren is een Vlaming of hij Fransch of Nederlandsch spreekt. De Dietsche staat zal het als een plicht beschouwen de Franskiljons te herwinnen. Het Fransch-Belgisch accoord moet worden opgezegd. Nederland en België, beschikkend over een krachtig leger, zouden een invaller, of hij nu uit het Zuiden of uit het Oosten komt, ontzag inboezemen.’ Het vraagstuk de dynastie was niet van dringende natuur.

De groote moeilijkheid zou (voorshands) zijn, de Vlaamsche katholieken te winnen. Gemeenschappelijke drijfveer echter van allen die nu op stroom geraakt zijn, is de anti-Fransche gezindheid. Van Zeeland weet dit en streeft reeds lang voor België een dergelijke stelling na als Nederland die bezit.

Den 14den hield de koning kabinetsraad. Alle ministers verklaarden zich accoord met een wetsontwerp, strekkende tot verlenging van den militairen diensttijd. De koning zeide:

‘De herbewapening van Duitschland na de volledige militariseering van Italië en van Rusland heeft de meeste andere staten voorzorgsmaatregelen doen treffen, zelfs die zoo vredelievend zijn als Zwitserland en Nederland.... Onze militaire politiek beoogt slechts, den oorlog van ons grondgebied verwijderd te houden... België draagt er aldus toe bij den vrede te beveiligen in West-Europa.... Onze verbintenissen moeten niet verder reiken.... Een verbond, zelfs van louter defensieven aard, leidt geenszins naar het doel.... Wij moeten, uitsluitend en volstrekt, een Belgische staatkunde nastreven.... Zij beantwoordt aan ons nationale ideaal.... Mogen zij, die daaraan twijfelen, aan het voorbeeld van Nederland en van Zwitserland denken; mogen zij ook overwegen, van hoeveel gewicht de stipte naleving onzer onzijdigheid tijdens den wereldoorlog en nog daarna is geweest. Had de aanvaller een enkel argument kunnen halen uit een verbond, door ons met een van zijn tegenstanders gesloten, dan zou onze zedelijke stelling oneindig zwakker zijn geweest, en zou de wereld ons niet dezelfde sympathie hebben betuigd.’

Gaat België nu het militair verdrag met Frankrijk opzeggen? De Fransche persstemmen waren ongenadig, maar Londen toonde zich niet verbaasd. En dat Nederland de woorden des konings met ingenomenheid heeft begroet, behoeft niet gezegd te worden.

[p. 241]

‘Denkt aan Abessinië,’ zeide 18 October de Belgische minister van buitenlandsche zaken, Spaak, in een rede gehouden voor de federatie-Brussel van de Belgische arbeiderspartij. ‘Men heeft dit land doen gelooven, dat het gered zou worden door zijn verdediging op de politiek van collectieve veiligheid te vestigen. Wilt gij dat dit bij ons gebeurt? Men moet erkennen dat collectieve veiligheid en wederzijdsche bijstand nog gebrekkig zijn.’

En Rex?

Minister-president van Zeeland hield 22 October een radiorede. ‘Een der politieke partijen, die tegen het kabinet der nationale concentratie een felle oppositie voert, had het plan, aanstaanden Zondag 250.000 harer partijgangers bijeen te brengen. De regeering heeft besloten, dat deze vergadering niet mag doorgaan. Nooit zal België eene regeering van de straat aanvaarden! Er is in het land maar één regeering. Zij alleen beveelt. Komt tot bezinning en bedaart.. Wij staan voor drie groote vraagstukken: het doeltreffend maken van onze landsverdediging, het kiezen van een nieuwe internationale politiek, het overwinnen van onze economische moeilijkheden. Was de monsterbetooging soms bestemd, alle Belgen te raadplegen? Zij komt daartoe niet in aanmerking. Deze heele beroering gaat aan het levensbelang van ons volk voorbij.’

Duitschland is onwillig, terwijl de hervorming van den Volkenbond hangende is, de betrekkingen tusschen dien Bond en het nieuwe Locarno te helpen bepalen; dit staat vast.

Het doel van het bezoek van den Italiaanschen minister van buitenlandsche zaken, graaf Ciano, te Berlijn, wordt te Rome opzettelijk in het vage gehouden. De gedachte, een blok te vormen (zegt men), zit er niet bij voor; het wordt onwaarschijnlijk genoemd dat een of ander verdrag zal worden onderteekend. De beide landen voelen zich alleen maar tot elkander aangetrokken wegens de gelijksoortigheid van hun regeeringssystemen en de gelijkheid hunner gezichtspunten ten opzichte van een groot aantal Europeesche vragen.

Uit Duitschland krijgt men den indruk, dat het doel van Ciano's bezoek, waartoe het initiatief van Rome is uitgegaan, niet geheel duidelijk is.

[p. 242]

Rome preciseert nader, dat Italië en Duitschland niet voor een vrede willen werken, die enkel verkregen posities handhaaft. Een eventueel nieuw-Locarno zou geen verband moeten houden met den Volkenbond en met het Fransch-Russische pact. Italië wenscht in het bijzonder zijn vrijheid van beweging in de Middellandsche Zee te zien gewaarborgd.

Ciano onderwijl heeft onder vier oogen met Neurath gesproken. De ingewijden zijn klein in getal en houden zich als het graf gesloten. Eerst de uitkomst moet onzen geest verhelderen.

C.