De Gids. Jaargang 100

[p. 382]

Buitenlandsch overzicht

Frankrijk en Duitschland - Petroleum - Otto van Habsburg - Pittman
21 Februari 1936

In Frankrijk, zeiden wij de vorige maand, bleef de binnenlandsche toestand onzeker. Laval heeft verkozen het kamerdebat niet af te wachten maar is heengegaan.

Nadat Herriot de kabinetsformatie geweigerd had, aanvaardde de radicale senator Sarraut die in beginsel, en ten slotte definitief. Hij verwierf een motie van vertrouwen, boven verwachting, met 361 tegen 165 stemmen. Léon Blum steunde het kabinet. ‘Het was eene regeering,’ zeide hij, ‘welker val tot de staatkunde van Laval zou doen terugkeeren. Sarraut had in zake de buitenlandsche politiek voldoening gegeven.’ De linkerzijde heeft dus als één man voorgestemd. Met dit votum kan het kabinet wellicht de verkiezingen halen, al blijft mogelijk dat het op een incident in de Kamer struikelt.

De Deutsche diplomatisch-politische Korrespondenz is mede met de regeering van Sarraut tevreden. De Fransche bewering als zou Duitschland de gedemilitariseerde zone opnieuw gaan bewapenen is valsch gebleken. ‘Dit zijn beweringen die de verzoeningsgezindheid die tusschen de beide landen moet heerschen, in den weg staan. Minister Sarraut heeft woorden gevonden die de mogelijkheid van samenwerking geschapen hebben. Men moet er niet naar streven oud onrecht, op de een of andere wijze, tegen de verzoeningsgezindheid der volken in, met geweld te handhaven: men moet eerder de betrekkingen tusschen de staten ontdoen van oud zeer en oude lasten.’

Het verdwijnen der gedemilitariseerde zone zou dus een onderwerp van bespreking moeten kunnen zijn met de Westelijke

[p. 383]

mogendheden, tenzij Duitschland, in geval eener schending van het verdrag van Locarno, de zaak in eigen handen mocht nemen. In ieder geval wenscht von Neurath niets te doen wat de deur tusschen Frankrijk en Duitschland zou kunnen sluiten.

Duitschland wil dus voorloopig met het Westen rust en vrede. Het zou daartoe niet dienstig zijn de vraagstukken der gedemilitariseerde zone of der terugbekoming van koloniën tot propagandamateriaal te maken. Het zou dit door afdreiging niet kunnen bewerken zonder onmiddellijk den vrede in gevaar te brengen. Het wil dus trachten thans bescheiden en inschikkelijk te zijn.

President Roosevelt heeft een lid der Italiaansche kolonie te New York, Generoso Pope, eigenaar der te New York verschijnende Italiaansche bladen Progresso en Corriere di America, een onderhoud toegestaan inzake de neutraliteit der Vereenigde Staten in het Italiaansch-Abessijnsch geschil.

‘Zeg aan de Italianen,’ zeide hij, ‘dat onze neutraliteit nooit zal neerkomen op verschil van behandeling ten nadeele van Italië en ten gunste van andere landen. Italië zal als voorheen alles bij ons kunnen koopen wat het verlangt, behalve oorlogscontrabande. Het gemiddelde der aankoopen zal worden berekend op de basis van voorafgaande jaren. Slechts indien de aankoopen van Italië aanleiding zouden kunnen geven tot tegen de Vereenigde Staten gerichte protesten die oorlogsgevaar zouden kunnen scheppen, zal de Amerikaansche regeering beperkingen toepassen.’

Het blijft dus bij verschil van inzicht tusschen Amerika en de Volkenbondspolitiek. De conclusie der Commissie van achttien Volkenbondsdeskundigen inzake het petroleumvraagstuk zal wel deze worden, dat de uitbreiding der economische sancties tot petroleum inderdaad een doeltreffend middel tot herstel van den vrede zou zijn, mits Amerika, dat verreweg de grootste voortbrenger is van petroleum, hieraan in een of anderen vorm vermomd zou willen medewerken. De laatste berichten uit Amerika zijn echter zeer ongunstig, zoodat thans in Volkenbondskringen pessimisme ten aanzien van de kans op afkondiging van een petroleumembargo zou bestaan. Effect van het embargo zou alleen te verkrijgen zijn, als Amerika er aan mee doet, of zijn uit-

[p. 384]

voer naar Italië beperkt tot de hoeveelheden, die in 1935 geleverd zijn.

Aartshertog Otto van Habsburg zou door de tegenwoordige Oostenrijksche regeering gaarne in het land zijn teruggehaald, indien niet gewichtige staatkundige redenen het onwenschelijk maakten. Het streven der vurigste aanhangers van den pretendent naar een volksstemming over herstel der monarchie is vanuit Steenockerzeel afgelast. De stemmen der nationaal-socialisten en die van de sociaal-democraten zou men natuurlijk hebben moeten missen, maar ook van een groot aantal koningsgezinden. Op dit oogenblik kan Oostenrijk op Italië niet meer rekenen, op toenadering tot de Kleine Entente wel; en het wil niet alleen met Hongarije blijven. Het raakt in het kielzog der Engelsch-Fransche staatkunde, en Starhemberg ging daarom naar Londen en Parijs naar niet naar Steenockerzeel.

Te Parijs heeft hij een onderhoud gehad met Flandin, minister van buitenlandsche zaken. ‘Ik heb er den nadruk op kunnen leggen,’ publiceerde hij, ‘dat de Oostenrijksche regeering haar vrijheid van handelen over alle vraagstukken van politieken aard wenscht te behouden, natuurlijk ook die van het herstel van het huis Habsburg. Zij is zich volkomen bewust van haar verantwoordelijkheid, niets te doen dat den vrede van Europa zou kunnen verstoren. Dit geldt in het bijzonder met betrekking tot het herstel van het huis Habsburg. Ik heb hier niets aan toe te voegen.’ Den 4den Februari vertrok Starhemberg naar Weenen, maar den 5den verscheen de ongeduldige aartshertog te Parijs. Of hij er een bewijs van staatsmanschap is komen geven? Het Oostenrijksche gezantschap daar legde de formeele verklaring af dat er geen contact tusschen Starhemberg en den aartshertog had bestaan. Wat de prinsregent Paul van Zuid-Slavië (die ook te Parijs was) er van dacht?

Van zijn zijde was Schuschnigg naar Praag geweest, om de betrekkingen met Tsjechoslowakije wat te verhelderen. Naar het schijnt heeft Wiesner, het hoofd der Oostenrijksche legitimisten, den pretendent op het voor Starhemberg ongelegenst oogenblik naar Parijs doen gaan, om er diens politiek te saboteeren.

Senator Pittman, voorzitter der senaatscommissie van buiten-

[p. 385]

landsche zaken, verontrust zich over Japan's politiek ten opzichte van China. Zijn verbazing te kennen gevende dat Saito, de Japansche ambassadeur te Washington, beweren zou dat de Japansche leerstellingen ten opzichte van China gelijk zouden zijn aan de Amerikaansche Monroe-leer, zeide Pittman: ‘Wij hebben er naar gestreefd de Latijnsch-Amerikaansche republieken te bewaren en niet te vernietigen’ (en de republiek Panama?). Takahasji, de Japansche vlootbevelhebber, zou verklaard hebben dat tenzij de Vereenigde Staten hun politiek van uitbreiding van den Amerikaanschen handel lieten varen, Japan genoodzaakt zou zijn den actieradius van zijn vloot tot Nieuw-Guinea, Celebes en Borneo uit te breiden. ‘Het spreekt van zelf dat het Congres onzen wettigen handel met China zal beschermen.’

Hoe de indruk te Tokio wezen zal, hangt af van de worsteling daar tusschen nationalisme en gematigdheid. Amerika dreigt dat het niet zal rusten eer zijn vloot in staat is, een basis op Guam zoodanig te beschermen, dat Japan er niet aan denken kan die te verstoren. Met zijn berooide middelen een wedstrijd in vlootbouw te willen ondernemen tegen de twee rijkste staten ter wereld, moet voor Japan een heet hangijzer zijn. Het zal de poging moeten opgeven, Engeland en Amerika uit China te dringen....

Intusschen heeft de staatssecretaris Hull de verantwoordelijkheid voor de rede van Pittman afgewezen. ‘Ik heb nog geen gelegenheid gehad ze te bestudeeren. Zonder twijfel bekleedt Pittman een vooraanstaande plaats in het land. Ten aanzien van zijn rede heeft tusschen hem en mij geen bespreking plaats gehad.’

Het is altijd verstandig de uitwerking van een ernstige, niet-officieele waarschuwing af te wachten, eer men er een zwaren, officieelen schep bovenop legt.

C.