De Gids. Jaargang 99

[p. 350]

Buitenlandsch overzicht

Japan, Duitschland, Amerika bij het Italiaansch - Abessijnsche conflict
25 November 1935

Het leek, toen ik mijn vorig overzicht besloot, dat Frankrijk een vrede wilde bemiddelen, en Engeland tot medewerking had overgehaald. ‘Als men eenmaal’, schreef 25 October de Londensche correspondent der Nieuwe Rotterdamsche Courant, ‘aan het denkbeeld gewend is, dat Italië eenig profijt moet hebben van zijn oorlog, zal men hier eerder geneigd zijn condities in overweging te nemen, waardoor uitbreiding van het conflict kan worden vermeden.’ En de dagorder, waarmede de Duce 28 October het feit herdacht dat dertien jaar geleden zijn opmarsch naar Rome plaats had, waarschuwde ‘hen, die zich opmaken het zwaarste onrecht aan het Italiaansche volk te voltrekken,’ van dien weg terug te keeren. - Wat Frankrijk bewoog, erkende een door den ‘ster’-correspondent van de Nieuwe Rotterdamsche Courant geraadpleegde Franschman in de woorden: ‘Wij hebben Italië als buurman te land, en zijn het eerst blootgesteld aan een aanval, als dit, desperaat geworden, om zich heen zou gaan slaan. In ons land is niemand er gerust op, dat Italië hiertoe niet zal overgaan.... Men denkt bij ons voortdurend aan Duitschland. Wij waren gelukkig met de, eindelijk verworven, vriendschap van Italië, voelden eindelijk een hooge mate van beveiliging, en nu dit....’ De stoel van den Volkenbond, die de groote meerderheid der Franschen als hun eigenlijken zetel beschouwt, ‘stond nu wat al te dicht bij het vuur’ (29 October).

Maar hoe Italië te bevredigen zonder het goede recht van Abessinië als lid van den Volkenbond met voeten te treden? Een

[p. 351]

Engelsch voorstel, 31 October aan Laval overgebracht, dat Abessinië zelf gedeelten van zijn grondgebied wilde doen aanwijzen, die aan Italië zouden kunnen worden afgestaan, op voorwaarde dat Italië aan Abessinië een haven aan de Roode Zee overliet, werd door Mussolini bejegend met de mededeeling, ‘dat reeds bezet gebied nimmer door Italië zou worden prijs gegeven’ (3 November). ‘Niemand,’ zegt een Italiaansche nota aan de regeeringen die aan de sancties zullen deelnemen, ‘zal het recht van Italië kunnen betwisten om maatregelen te nemen tot verdediging en verzekering van zijn eigen bestaan.’ Want zóó ziet Mussolini deze dingen, en zoo heeft hij ze zijn volk leeren zien.

Maar ook Engeland heeft iets te verdedigen. Het compenseert de wanverhouding tusschen de 60.000 man Italiaansche troepen die, in Libye, tegen de grens van Egypte staan (waar het zelf maar 25.000 man onderhoudt), door een sterke ontplooiing zijner maritieme machtsmiddelen in de Middellandsche Zee. - Dat het Egypte steeds buiten den Volkenbond heeft weten te houden is geen toeval, maar een onmiddellijk gevolg van de mate waarin Engeland in het Suezkanaal den sleutel zijner macht is gaan zien. Die macht te deelen komt niet in aanmerking; Egypte zelf mag zich dit voor gezegd houden, en niet minder.... Italië.

In de tweede helft der maand hebben de zaken zich verhevigd. Door Italië zijn ongeregeldheden aangestookt te Caïro die een zeer ernstig karakter hebben aangenomen. Nahas pasja, de leider der anti-Engelsche Waïd-partij, hield 13 November eene rede voor eene menigte die op 30.000 menschen wordt geschat en die de volgende resoluties aannam: geen samenwerking meer met Engeland, aftreden der regeering, boycott van iedere regeering die de bestaande betrekkingen met Engeland zou willen handhaven. De volgende dagen herhaalden zich de samenscholingen, en het leed eenigen tijd tot de regeering den moed vatte ze krachtig te keer te gaan. Op 21 November eindelijk werden een 50 personen gearresteerd; ten zelven dage dat de Britsche admiraliteit vóór Alexandrië een indrukwekkende vlootschouw organiseerde. Onderwijl waren (18 November) de sancties van kracht geworden; de Groote Fascistische Raad had te voren besloten dien dag met het uitsteken van vlaggen te doen vieren!

[p. 352]

Men zal vragen wat zich in deze maand in Abessinië zelf toedroeg. Nog niet veel beslissends. De Italianen bleven in het voordeel maar niet op vitale punten. Zij verliezen kostbaren tijd in een land dat in regentijd toevoer gemakkelijk belemmeren kan, en tegen een vijand die klaarblijkelijk nu eerst bezig is zich goed te organiseeren. Italië's toeleg den geheelen oorlog tot een einde te brengen eer de sancties werken zouden is mislukt, en reeds ziet men Abessijnsche benden - als voorlang in Atjeh - weder rondwaren in zoogenaamd gepacificeerde gebieden.

Terwijl wat er van den Volkenbond is overgebleven over het geheel gewillig de Engelsche leiding aanvaardt, hoe gedragen zich de natiën die, korter of langer geleden, dien Bond den rug toekeerden?

Dat Japan van de Europeesche verwikkeling partij zou zoeken te trekken was te verwachten. De Engelsche vloot bezig gehouden (en voor onbepaalden tijd) in de Middellandsche Zee! Welnu, den 11den November vernam de wereld, dat de Japansche generaal Doihara, bevelhebber van het Japansche Kwantoengleger te Tientsin (maar thans op bezoek te Peking), de centrale regeering te Nanking den eisch had gesteld, dat Noord-China een zelfstandige regeering zou krijgen, ter voorbereiding natuurlijk van de stichting van een nieuw Mantsjoerije.

Dat Japan daarnaar haakt, komt voor een niet gering deel hiervandaan, dat het oude zoo is tegengevallen. Tegen duizenden Japanners stroomden er millioenen Chineezen binnen en kwamen er eenigermate tot welvaart. Japan wordt daardoor den noodlottigen weg opgedreven, wat het in Mantsjoerije zocht maar niet kon vinden: ruimte voor zijn overbevolking, nu elders te zoeken. Ware de Japansche landbouwer even gemakkelijk verplaatsbaar gebleken als de Chinees, er zouden misschien Mantsjoerijsche problemen genoeg zijn overgebleven, maar zij zouden van anderen aard zijn dan de tegenwoordige. Het is bitter voor Japan zich zwaar te hebben bewapend voor een economisch doel dat vermoedelijk nimmer zal worden bereikt. Maar de militairen weten daar niet van of willen er niet van weten, en zoeken de mislukking der oude goed te maken met nieuwe terreur.

Was Doihara van uit Tokio tot zijn stap voldoende gemachtigd? De ministers van buitenlandsche zaken en van oorlog, vernam

[p. 353]

men, hadden bedenkingen, die Doihara aanleiding hebben gegeven zich naar Tientsin terug te trekken, hoewel er reeds een ‘president’ voor den nieuw te vormen Noord-Chineeschen staat beschikbaar was. De zaak schijnt te zijn, dat Tokio er de voorkeur aan gaf met Nanking direct, door den Japanschen gezant, te onderhandelen. Die gezant, Arijosji, heeft inmiddels een lang gesprek met Tsjiang-Kai-Sjek gevoerd, waarvan de uitkomst is, dat China zich verplicht heeft geen buitenlandsche leeningen aan te gaan zonder Japan daarin te kennen. Beteekent dit wellicht dat Japan bij nader inzien de voorkeur geeft aan een door China aanvaard algemeen protectoraat boven een afgedwongen verdeeling van het Chineesche gebied? Of hoopt men, beide zaken te kunnen bewerkstelligen? Er is nu opeens sprake van de oprichting van een ‘autonoom anti-communistisch comité’ in Noord-China, dat wel eens het zusje van den (in naam) verworpen Noord-Chineeschen ‘staat’ zou kunnen worden. Dit comité zal Japansche raadgevers in dienst nemen. Aan den Chineeschen zaakgelastigde te Tokio is beduid, ‘dat zoowel de verlangens van het Noord-Chineesche volk als de gemeenschappelijke belangen van China, Japan en Mantsjoekwo moeten worden bevredigd’; dit blijkt in te houden ‘onderdrukking der anti-Japansche propaganda in China; China's oude politiek, de mogendheden tegen elkander uit te spelen, dient niet meer te worden toegepast; er moet worden opgetreden tegen communistische penetratie.’ Het jongste bericht luidt dat Doihara naar Peking is teruggekeerd, ‘en thans over uitgestrekter bevoegdheden beschikt dan bij zijn vorig bezoek’. Het zou niet de eerste maal zijn, dat er met een zwak, in zichzelf verdeeld tegenstander een listig guichelspel is gespeeld.

In tegenstelling tot Japan, dat besloten schijnt van de omstandigheden ten volle gebruik te maken, staat Duitschland, dat zich even stellig heeft voorgenomen dit nog niet te doen. Het Duitsche nieuwsbureau deelde 8 November mede, dat Duitschland, zijn neutraliteit handhavende en deelneming aan sancties weigerende, evenwel, ‘indien een buitengewone vermeerdering van den uitvoer van bepaal de grondstoffen of levensmiddelen merkbaar mocht worden, deze door gepaste maatregelen verhinderen zou.’ Onmiddellijk na den aanvang van het Italiaansch-Abessijnsche

[p. 354]

conflict, ‘en dus reeds lang voor de bekende maatregelen van den Volkenbond’, had het den uitvoer van oorlogstuig en munitie naar beide staten verboden. ‘Duitschland’, verduidelijkt tegelijkertijd de Deutsche diplomatisch-politische Korrespondenz, ‘wijst voor zijn deel de rol van oorlogswinstmaker van de hand.’ - ‘Berlijn,’ concludeerde 9 November de Toestand-schrijver, ‘heeft terecht ingezien, dat het er bezwaarlijk baat bij zou vinden, zich met zijn natuurlijken tegenstander Italië tegen de door Engeland aangevoerde wereld te verbinden.’

Nader bleek dat een uitvoerverbod naar Italië was uitgevaardigd voor petroleum, vetten, teer, ruw ijzer, ijzerbrokken, gietijzer, bandijzer, spoorwegrails, grondstoffen voor textiel- en rubberindustrie, huiden, vellen en aardappelen. In zeker opzicht was de Duitsche regeering daarmede verder gegaan dan de Volkenbondsstaten, die den uitvoer van petroleum nog niet hadden verboden in de onzekerheid of de Vereenigde Staten daar al of niet toe zullen overgaan,

Door een gesprek met Poncet heeft Hitler duidelijk gemaakt, dat op een eventueel Fransch-Italiaansch conflict geen conflict met Duitschland zou behoeven te volgen, hetgeen Frankrijk niet weinig heeft opgelucht en de kansen voor Italië niet verbeterd heeft.

Waar ligt de verklaring van Duitschlands houding? Zelfs Hoare heeft erkend, dat men voor Italië op koloniaal gebied iets zou willen doen, als het eindelijk verkiest met zich te laten praten. Zou Duitschland zich, met goede reden, met gelijke tegemoetkoming zijn gaan vleien? Er zou dan een geluk bij een ongeluk zijn gekomen, want dat Duitschland geen koloniën mag hebben is een niet goed te praten onrecht.

Amerika heeft geen uitvoerverbod van petroleum willen uitvaardigen, daar het zich voorstelt, door de bouwcredieten en andere vormen van subsidie, die de Amerikaansche tankbootreederijen genieten, het doel indirect te zullen bereiken. De Amerikaansche petroleummaatschappijen zelve verkiezen boven een vrijwillige regeling een embargo, dat, naar zij meenen, bedenkelijke practijken beter zou afsnijden. Of de regeering aan het denkbeeld gevolg zal geven laat zich nog niet voorspellen.

C.