De Gids. Jaargang 99

[p. 368]

Buitenlandsch overzicht

Abessynië - Reis van Laval - Rede van Hitler
23 Mei 1935

Het heeft in de afgeloopen maand niet ontbroken aan teekenen van een prijselijke zorg bij Frankrijk en Engeland, den Volkenbond en de belangen waarvoor hij staat zooveel in eere te houden als de omstandigheden nog even toelaten. Bij Duitschland moest de lust worden opgewekt wederom tot den Bond toe te treden, en daartoe scheen dienstig den indruk levendig te houden dat dit lichaam niet tot volslagen nutteloosheid was vervallen. Engeland heeft hiertoe het zijne gedaan bij de behandeling der Italiaansch-Abessynische kwestie, en Frankrijk bij de redactie zijner overeenkomst met Rusland. Genève moet blijven gelden als de plaats waar zaken worden gedaan.

In April had Italië zich bereid verklaard eene verzoeningsprocedure te aanvaarden ten einde zijn geschil met Abessynië te doen oplossen. Desniettemin ging het met zijn oorlogstoebereidselen voort, zich beroepende op wapenzendingen die naar Addis Abeba zouden hebben plaats gehad en op mobilisatiemaatregelen die door de Abessynische regeering zouden zijn getroffen. De aanmerkelijke afstand tusschen de havens in het moederland en die in Italiaansch Oost-Afrika zou het raadzaam maken met voorziening tegen overval niet langer te talmen. Het heette ‘geen fascistische stijl’, te beschikken over krachten en daar bij gelegenheid geen gebruik van te maken.

Waartoe? Om de Abessijnsche regeering aan het verstand te brengen dat in haar land nog halfbarbaarsche toestanden heerschen? Zij is er van overtuigd en toont loffelijken ijver er verbetering in te brengen. Het staat een Europeeschen nabuur niet

[p. 369]

wel aan, dit te miskennen, en al te veel misbaar te maken over een opgeworpen grensgeschil dat zich door de methoden van Genève zeer wel zou laten slechten.

Artikel 5 van het Italiaansch-Abessijnsche vriendschapsverdrag van 1928 voorziet in de benoeming eener arbitragecommissie. De Abessijnsche regeering had na kennisneming der aanbeveling van den Volkenbondsraad aan Italië den 10den Mei tot de gelijktijdige benoeming van arbiters voorgesteld; Italië vermeed, op dit voorstel te antwoorden. Abessynië ontkent, mobilisatiemaatregelen te hebben genomen. Het wenscht neutrale arbiters, terwijl Italië twee Italianen naast twee Abessyniërs wil stellen.

In deze omstandigheden hebben Engeland en Frankrijk zich herinnerd dat een verdrag van 1906 Italië tot overleg met hen beiden inzake Abessynië verplicht. Een terzijdestellen dezer verplichting, waarschuwde de Times, ‘zou de vriendschap tusschen Engeland en Italië zeer ernstig op de proef stellen.’ Sir Eric Drummond, de Britsche gezant te Rome werd naar Londen ontboden. De Abessijnsche regeering heeft onderwijl een Fransch en een Amerikaansch jurist tot de arbitragecommissie aangewezen. Zal Mussolini zich intoomen? Engeland dringt er sterk op aan, in de zekerheid dat het aanzien van den Volkenbond er mede gemoeid is.

Frankrijk heeft zorg gedragen zijn overeenkomst met Rusland zóó in te richten dat deze voor verdere deelneming open blijft en niet in werking kan treden eer de Volkenbondsraad geadviseerd is. Aan het bezoek van Laval te Moskou was een bezoek aan Warschau voorafgegaan waar beproefd is (niet zonder succes naar het schijnt), Polen voor de ‘collectieve’ politiek terug te winnen.

Heeft Hitler in zijn rede van 21 Mei deze politiek ook aanvaard? Hij heeft met twee stemmen gesproken. Een die het applaus najaagde (en verkreeg) van het binnenland; één die het buitenland desondanks tot toegefelijkheid wilde belezen. Het binnenland moest hooren dat de wereld thans lijdt aan ‘de manie van collective veiligheid en samenwerking’; dat zijn woord ‘meer beteekent dan tien geteekende verdragen’; het buitenland, dat de Duitsche regeering ‘niettemin bereid is aan een stelsel van collectieve samenwerking deel te nemen’, waarbij echter met een

[p. 370]

minimum moet worden begonnen, ‘in plaats van de samenwerking door een onvervulbaar maximum te laten mislukken’. Dit minimum schijnt zich dan samen te stellen uit non-agressieverdragen met de buren en deelneming aan een luchtvaartpact. Duitschland is alsnog bereid in zijn wapening de beperking toe te passen waartoe ook anderen zullen willen overgaan. Het beperken van de luchtmacht bijvoorbeeld tot gelijkheid met andere Westersche mogenheden maakt ten allen tijde het vaststellen mogelijk van een ander getal. ‘De Duitsche regeering koestert het oprechte voornemen alles te doen om met het Britsche volk betrekkingen te bereiken die een herhaling van den eenigen strijd, tot dusver tusschen beide naties gevoerd, voorgoed verijdelen zullen’. Het gebruik van strijdmiddelen ‘die meer dood en vernietiging zullen brengen aan de burgerbevolking dan aan de soldaten’ kan worden verboden of althans beperkt ‘tot het wezenlijk oorlogstooneel’. Begrenzing van kalibersterkte der scheepsartillerie en zelfs afschaffing van duikbooten kunnen in overweging komen. Inmenging in de aangelegenheden van andere staten moet worden onmogelijk gemaakt. ‘Onze grondwet stelt ons in staat den oorlog ten allen tijde te bannen’. Hitler leeft in de overtuiging ‘dat niet de ondergang van het avondland voor de deur staat, maar zijn herstel mogelijk is.’

De reactie der Engelsche regeering (op wier bijval Hitler voor de tweede maal zoo voelbaar een beroep heeft gedaan) is al bekend. Met 340 tegen 52 stemmen heeft het Lagerhuis de door de Labour-partij ingediende motie tot vermindering van de defensie-uitgaven verworpen, na herinnering door Baldwin, dat om de pariteit met Duitschland te bereiken, het Britsche rijk zijn vliegtuigen van 850 tot 1500 zal moeten opvoeren. ‘Er zijn ook lichtpunten in de rede van Hitler’, erkende hij. Maar het woord waarop Engeland wachtte: ‘ik keer tot den Volkenbond terug’, heeft Hitler niet gesproken: eerst moet de Volkenbond, door zich van Versailles los te maken, naar hem komen. Eigenlijk bevatte zijn zeer nerveuse rede geen lichtpunten, maar lichtflitsen, wat niet hetzelfde is. Op zijn best kan men zeggen dat er voorshands geen reden is, Hitler los te laten. Hij moet tot rede worden bekeerd, en in het streven daartoe heeft Europa in de finantieele ontreddering, waarin de herbewapening Duitschland zoo duide-

[p. 371]

lijk gebracht heeft wellicht den besten bondgenoot. Duitschland heeft zich kunnen wapenen, maar het kan minder goed dan anderen losslaan. Daartoe toch over te gaan zou slechts een daad van vertijwfeling kunnen wezen, vertwijfeling waartoe Duitschland geen grond heeft.

C.