De Gids. Jaargang 99

[p. 348]

Buitenlandsch overzicht

De aanstaande reis van Simon. - Italië en Abessynië.
25 Februari 1935

3 Februari: de afspraak Frankrijk-Italië wordt van een afspraak Frankrijk-Engeland gevolgd, waarvan het resultaat onmiddellijk aan Duitschland wordt medegedeeld. Engeland draagt zorg dat dit niet in den uit de eerste na-oorlogsjaren overbekenden ultimatumvorm geschiedt. Men neemt aan dat Duitschland zich zorgen maakt over dezelfde verschijnselen als de rest van de wereld, en begeerig zal zijn op voet van gelijkheid met de anderen in gedachtenwisseling te treden omtrent de keuze van middelen van redres. Bij Frankrijk, Italië, Engeland bestaat omtrent die keuze een gemeene overtuiging, die men begrijpt dat in verkeer met Duitschland alleen kan worden getoetst. Men hoopt dat Duitschland van zijne zijde zich tot dit verkeer genegen zal verklaren.

Inderdaad, de vorm van het Engelsch-Fransche communiqué was onberispelijk. Kan men over den inhoud even gunstig oordeelen?

Op de basis van de overeenstemming, reeds tusschen Frankrijk en Italië bereikt, verklaren Frankrijk en Engeland den Volkenbond te willen handhaven, de onafhankelijkheid en integriteit van Oostenrijk te willen verzekeren, en in zake ontwapening en veiligheid naar pacten te streven, die vrij tusschen alle belanghebbende partijen tot stand komen en wederzijdsche ondersteuning in Oost-Europa waarborgen (oostelijk Locarno) en ten aanzien van Midden-Europa het systeem verwezenlijken dat in het protocol van Rome werd aangekondigd (Donau-pact). Ter bevestiging der toezegging van 11 December 1932 in zake de

[p. 349]

gelijkgerechtigdheid van Duitschland verklaart men zich bereid, de bepalingen van hoofdstuk V van het verdrag van Versailles door een algemeen ontwapenings- en veiligheidspact te vervangen; ‘een deel van de algemeene regeling zal zijn, dat Duitschland zijn plaats in den Volkenbond als actief medewerkend lid weer inneemt’. De Britsche en Fransche ministers waren onder den indruk van de bijzondere gevaren voor den vrede, die de mogelijkheid van plotselinge luchtaanvallen van een land op een ander land oplevert. Zij wenschen voorzorgsmaatregelen tegen deze gevaren te treffen door wederzijdsche regionale overeenkomsten tusschen de Locarno-staten, waarbij de onderteekenaars zich verplichten onmiddellijk den steun van hun luchtstrijdkrachten te verleenen aan elk hunner, die het slachtoffer wordt van een onuitgelokten luchtaanval van een der bij het verdrag betrokken partijen. ‘Zij hebben besloten, Italië, Duitschland en België uit te noodigen, met hen te overwegen of een dergelijke conventie niet spoedig tot stand zou kunnen komen.’ Zoodra zij de antwoorden der andere belanghebbende regeeringen zullen hebben ontvangen, zullen de regeeringen van Frankrijk en het Vereenigd Koninkrijk hunne beraadslagingen hervatten.

Overweging van de beteekenis dezer punten leidt tot de gevolgtrekking, dat niet slechts de vorm der mededeeling gelukkig was, maar ook de inhoud een ernstige poging voorstelt om de gevaren die den vrede van Europa bedreigen in onderling overleg te onderkennen en te lijf te gaan. Twee zaken trekken bovenal de aandacht: Engeland is bereid zwaardere verplichtingen dan die van Locarno op zich te nemen, en Frankrijk, in verdere afbraak van het tractaat van Versailles te berusten (waarbij echter is op te merken, dat de demilitarisatie van den Rijn niet bij het vijfde, maar bij een ander hoofdstuk van dit verdrag is voorgeschreven).

Hoe heeft nu Duitschland gereageerd?

Het voorspelde weinig goeds, dat in de Duitsche pers over hetgeen de gansche wereld bewoog, een volstrekt stilzwijgen werd in acht genomen, en de Führer voor een tijd van tien dagen alle ontvangsten aflastte. Duitschland bereidde zijn antwoord voor, zonder daarop aan de eigen natie eenigen invloed toe te laten. 16 Februari mocht de wereld vernemen wat Von Neurath ten

[p. 350]

vorigen dage aan Sir Eric Phipps en François Poncet had te verstaan gegeven. De ‘geest van vriendschappelijk vertrouwen’, waarin Frankrijk en Engeland Duitschland zijn tegemoetgetreden, krijgt een pluimpje vooraf, maar het maakt niet den indruk dat diezelfde geest Duitschlands antwoord bezielt. Het blijft bij algemeenheden, als dat ‘de Duitsche regeering het gansche samenstel van Europeesche vraagstukken, dat haar in het Londensche communiqué wordt voorgelegd, aan een diepgaand onderzoek zal onderwerpen’; als dat ‘onderhandelingen in ruimeren kring die niet voldoende voorbereid zijn, uiteraard gevaren met zich meebrengen’. Over oostelijk Locarno, Donaupact, terugkeer tot den Volkenbond, Versailles, ontwapenings- en veiligheidspact geen woord. Enkel over de lucht-conventie. De problemen die daaromtrent kunnen rijzen (en die in het antwoord niet nader worden omschreven) wenscht de Duitsche regeering ‘in afzonderlijke besprekingen met de betrokken regeeringen’ op te helderen. Zij zou het derhalve toejuichen wanneer de Britsche regeering daarover met haar in directe gedachtenwisseling zou willen treden.

Een plompe poging om tusschen Engeland en Frankrijk verwijdering te brengen. Zij is niet geslaagd. Onmiddellijk is Engeland met Frankrijk overeengekomen welke houding tegenover dit antwoord moest worden aangenomen, en ook met Rusland is voeling verkregen. Te meer was tot dit laatste aanleiding gevonden in de erger dan dubbelzinnige houding, in den jongsten tijd aangenomen door Polen; - Polen, dat even vóór de Londensche reis van Flandin en Laval door Goering was bepreekt, en daarop bij monde van een officieus schrijver (den hoogleeraar Studnicki) een program van eischen publiceerde dat Praag en Moskou op de achterste beenen bracht. Polen's voorstelling van de toekomst van Oost- en Midden-Europa blijkt in te houden dat Duitschland (tegen verwezenlijking van den ‘Anschluss’, niet slechts van Oostenrijk maar ook van de duitschsprekende randen van Bohemen) met eenige concessiën van Polen ten aanzien van verkeersvergemakkelijking door den corridor de Poolsch-Duitsche quaestiën voor geliquideerd verklaart, en dat Polen zich over West-Rusland en de Oekraine ontfermt en (met Hongarije) deelneemt aan de afbraak van den Tsjechoslowaakschen staat

[p. 351]

waarvan slechts een ‘Tsjechië’ (het midden van Bohemen) zal overblijven. Deze bom barstte onmiddellijk nadat Hitler voor niemand te spreken was geweest en de Duitsche pers had moeten doen als ware er in Europa niets aan de hand.

Nu Engelands tegenzet: Simon is bereid, de reis naar Berlijn te ondernemen, en vervolgens naar Warschau en Moskou. Voorwaarde voor het bezoek aan Berlijn is, dat over den geheelen inhoud der mededeeling van 3 Februari gesproken zal worden, en niet over de luchtconventie alleen. Berlijn - neemt met de voorwaarde genoegen!

Het komt mij voor dat Hitler, door wat hij liet geschieden, de positie van zijn land niet versterkt heeft, integendeel het Ententespook opgeroepen (nu een Entente met van den aanvang af Italië er bij). De sympathie van Polen en Hongarije te ruilen voor verlies van vertrouwen bij Engeland-Frankrijk-Italië-Rusland is voor Duitschland voorwaar geen goede koopmanschap.

Simon zal nu Hitler persoonlijk ontmoeten en alsnog den wagen in het rechte spoor zien te brengen. Het kan een historisch oogenblik worden - in den goeden of in den kwaden zin.

Frankrijk en Engeland kunnen zeker niet wenschen dat onder de bestaande omstandigheden Italië zijn grensgeschil met Abessynië op de spits drijft. Zooals reeds zoo dikwijls onder Mussolini's bewind het geval was, zijn Italië's dreigende woorden niet op slag omgezet in dreigende daden. Het geschil schijnt van aard om door den Volkenbond te kunnen en te moeten worden onderzocht, en onder gemeene pressie der omstanders bijgelegd. Dat Mussolini van Laval bij diens bezoek te Rome ‘vrije hand’ tegen Abessynië zou hebben verkregen, komt niet waarschijnlijk voor. De Fransche pers zou in dat geval, dunkt mij, ook anders gereageerd hebben dan zij gedaan heeft. De Quotidien heeft er op gezinspeeld dat Laval zich te Rome de handen zou hebben laten binden, maar dit orgaan heeft van den beginne af de Fransch-Italiaansche toenadering met geen goed oog aangezien en schijnt te dezen te zeer bevooroordeeld om vertrouwen te verdienen.

C.