De Gids. Jaargang 99

[p. 129]

Stemmen uit de redactie

De Paleis-Raadhuis kwestie.

- Jaren geleden werd in de N.R. Courant een algemeene beschouwing gewijd aan het Paleis op den Dam, waarin, nadat gewezen was op de betrekkelijk geringe belangstelling van den gemiddelden Hollander voor bouwkunst, Neerlands ‘achtste wonder’ als monument genoemd werd, dat zich wel in algemeene belangstelling mocht verheugen. Was het al niet om zuiver bouwkundig interesse, dan was het om de ‘Paleis-Raadhuis’ kwestie, dat de aandacht voor dit bouwwerk gespannen bleef. De vraag was toentertijd weer eens in den gemeenteraad gesteld of het niet mogelijk zou zijn het bruikleen op te heffen. Aan die vraag werd onmiddellijk een tweede vastgeknoopt: Wat moet er met het gebouw, na de terugerlanging door de stad, geschieden? Weliswaar schreef indertijd Prof. Brugmans dat ‘met weinig moeite het gebouw in den oorspronkelijken luister zou zijn te herstellen’, doch dit leek de zaak wat al te simpel voorgesteld en bovendien: het raadhuis in den ouden luister hersteld zou nog niet hetzelfde zijn als: een geschikt raadhuis hebben voor dezen tijd en voor Amsterdam in den huidigen omvang!

Intusschen: ter onderzoeking van de verschillende problemen werd in December 1931 een Paleis-Raadhuis-commissie geinstalleerd en voor kort is het voorloopig verslag dier commissie verschenen. De opdracht, vanwege het gemeentebestuur verstrekt, luidde: ‘Een onderzoek in te stellen, of het Paleis op den Dam voor één of meer gemeentelijke doeleinden was bruikbaar te maken en, zoo ja, voor welk of welke.’

De Commissie splitste zich in drieën, resp. voor: het technisch onderzoek, het onderzoek naar de bruikbaarheid van het gebouw voor een doel, liggend buiten dat van huisvesting van gemeente-

[p. 130]

bestuur en -administratie, en één voor een onderzoek naar de mogelijkheid van herstel der oorspronkelijke functie.

De conclusie der pleno-commissie is nu als volgt samen te vatten: De meest wenschelijke oplossing is deze, dat een ‘kern’ van het gemeentebestuur zich in het gebouw op den Dam zou vestigen.

Niemand zal zich de bezwaren ontveinzen, die dat voor het dagelijksch bedrijf van de gemeentelijke administratie moet meebrengen. Doch, vraagt men zich af, of men het raadhuis gaarne voor iets anders, b.v. als museum gebruikt zou willen zien, men zou onmiddellijk met een volmondig ‘neen’ antwoorden. Het geval blijft uitermate moeilijk, vooral nu Amsterdam het zich zeker niet kan veroorloven een geheel nieuw raadhuis te bouwen en het oude uitsluitend voor ontvangsten, congressen e.a. in stand te houden.

Zoo blijft dan te hopen, dat het advies van de Paleis-Raadhuiscommissie de verwezenlijking nader heeft gebracht van wat zoo velen wenschen: een herstel van het prachtige gebouw zoowel inals uitwendig en een opnemen ervan in het leven van de stad, waarvoor het eens werd gezet.

Saar-indruk.

- Twee dingen bovenal moeten de ‘neutralen’ in het Saarland midden Januari hebben getroffen en met bewondering vervuld: de zelfbeheersching der overwinnaars, vóór en na hun zege, en de moed van die leden der stembureaux, die daar openlijk het Eenheidsfront durfden vertegenwoordigen.

De gedisciplineerdheid was volmaakt.

Des Zondags: Geenerlei groet, ook niet de lichtste buiging, de zwakste knik, voor het stembureau met zijn neutralen voorzitter, uit wiens handen men zijn stembiljet ontving en wien men het ingevuld weer overhandigde, opdat hij het in de bus zou werpen. Noch bij het komen, noch bij het gaan. Slechts bij zeer enkele heel jonge stemsters kon er soms even een lachje af, als de pasfoto met het gezichtje neutraal werd vergeleken. Het geheel was van beklemmend koude correctheid.

Des Dinsdags: Het feestbetoon, dat in den ochtend tusschen acht en negen in Saarbrücken inzette met klokgelui en eensklaps in dikken mist overal uitschietende vlaggen; de straten, die vol-

[p. 131]

liepen met een intens verheugde menigte; het bleef in dezelfde lijn van zelfbeheersching. De enkele neutralen onder deze menigte, kenbaar aan niet-meezingen, aan niet-brengen van den nationalen groet, het publiek keek door hen heen, negeerde hen met onberispelijke beleefdheid. Zij hadden hun plicht gedaan en mochten hun trein opzoeken.

Aldus de groep, die ter stembus was getrokken met een verpletterende overwinning in den zak.

Nog geen tiende van deze bleek het Eenheidsfront sterk. Aan een meerderheid in heel Saarland heeft onder deze onderling hoogst ongelijksoortige aanhangers van den status quo wel niemand geloofd, op z'n best aan eenige locale districtssuccessen. Ook deze zijn uitgebleven; de nederlaag was volkomen.

Een tweeduizend van deze mannen maakte des Zondags deel uit van de stembureaux. Hoevelen hunner zullen daar hebben gezeten de hel in het hart! Maar in uiterlijke onbewogenheid en zelfbeheersching gaven zij hun medeleden van het andere front niet het geringste toe. In zedelijken moed waren deze tot diepe nederlaag gedoemden dien dag de eersten. Dat de toekomst hen en de hunnen dreigde met lijfsgevaar en economischen ondergang, zij wisten het en met open vizier zagen zij deze dreiging naderen.

Als iets hun aanspraak geeft op menschwaardige behandeling in het Derde Rijk, dan is het, dat zij den 13den Januari zich kerels hebben betoond.

Algemeen Beschaafd.

- Niets onverkwikkelijker in de spelling-misère dan de struisvogelpolitiek, om, waar men geen oplossing van de moeilijkheden meer weet, de beslissing, die men verplicht is te geven, over te laten aan de vage abstractie, die in het vakjargon der Neerlandici met de initialen A.B. wordt aangeduid. We zien haar thans weer door minister Marchant te hulp roepen in de netelige, maar, naar het schijnt, aanvankelijk over het hoofd geziene kwestie van den lidwoordsgenitief: nu de buigings-n overal is afgeschaft, waar zij niet sexueel is, zou de meening kunnen ontstaan (en hoe zou men haar anders dan op de zoo verfoeide historische gronden kunnen weerleggen?), dat men in al die gevallen naast den accusativus ‘de’ ook wel

[p. 132]

den genitivus ‘der’ mag schrijven; echter klinken uitdrukkingen als ‘het lidmaatschap der raad’, ‘het middelpunt der cirkel’, ‘de sterren der hemel’ en derg. zelfs den vereenvoudigers wel wat kras in het oor en dus moet het A.B.-argument dienst doen, om ons toch weer te helpen onthouden (wat binnenkort geen woordenboek meer leeren zal), dat raad, cirkel en hemel mannelijk zijn.

Dat is ten duidelijkste een erkenning van onmacht; wie regelen wil, regele goed en volledig; er mag in zake spelling geen onzekerheid overblijven en geen meeningsverschil bestaan; gevallen van twijfel moeten door de autoriteit van woordenboek of spraakkunst kunnen worden uitgemaakt. Een hervorming der spelling, waarbij deze noodzaak principieel wordt ontkend, is daardoor alleen al veroordeeld; zij verergert den chaos, dien ze wilde opheffen.