De Gids. Jaargang 98

[p. 212]

Buitenlandsch overzicht

Nieuwe techniek; oude hartstochten
23 October 1934

Het waren de moord op Dolfuss bovenal, en de anti-Duitsche houding, onmiddellijk daarna door Mussolini aangenomen, die Barthou tot het beproeven van een groot ralliement uitzicht gaven. Nu of nooit moest de poging worden gewaagd, Italië nader te komen. Mussolini echter zou zich nooit laten inhaken zoo niet Barthou hem een tot de deugd bekeerd Zuidslavië kon vertoonen. Welnu, de opvoeding van Alexander, te Belgrado begonnen, zou te Parijs worden voltooid, en daarna zou Barthou Mussolini bezoeken. Maar Alexander heeft Parijs niet mogen bereiken.

De wereld schrok van Marseille en herinnerde zich Serajewo. Wie ditmaal het moordtuig gericht had? Gelukkig bleken het geen naburen van Zuidslavië, maar ontevreden Kroatische onderdanen van dien staat te wezen; tot den aanslag hadden zij een Macedonisch komitadji gehuurd. Bulgarije wil met zulke gasten tegenwoordig niet meer te doen hebben en waschte zich zonder moeite schoon. Kon Hongarije, dat een kamp van Kroatische uitgewekenen, vlak aan de Zuidslavische grens gevestigd, en waaruit de aanleggers van den moord afkomstig bleken te zijn, geduld en min of meer begunstigd had, - kon Hongarije hetzelfde doen?

Blijkbaar was het geweten niet geheel gerust. In het voorjaar had de Zuidslavische regeering zich over het kamp van Janka Puszta beklaagd en had de Hongaarsche regeering toegezegd, het uiteen te zullen doen gaan; hieraan was blijkbaar, met of buiten oogluiking der regeering, geen gevolg gegeven. Hongarije, gloeiende van haat tegen de Kleine Entente, maar nu waarlijk niet in het geval tegen Zuidslavië een hooge borst te zetten,

[p. 213]

ontlastte het gemoed in onvriendelijkheden aan het adres van Tsjechoslowakije.

Onder degenen die naar Belgrado kwamen om Alexander's bijzetting bij te wonen is Goering geweest. Zijn aanwezigheid heeft er niet toe bijgedragen den band tusschen Zuidslavië en Frankrijk te ontsnoeren. De mogendheden der Kleine Entente hebben te kennen gegeven, meer dan ooit vast te zullen houden aan hun verbond. Hetgeen zeggen wil, geen vooruitzicht voor Hongarije op herziening van het tractaat van Trianon, en voor de ontevreden Kroaten: geen hoop op aantasting der Zuidslavische eenheid. Om deze in geval van nood te handhaven, staat na als voor den moord te Marseille de geheele Kleine Entente gereed.

Het was Alexander die er zijn hoofdwerk van had gemaakt, die eenheid te doen beklijven. De indruk van zijn dood schijnt er voor het oogenblik toe mede te werken haar te bevestigen en in de samenstelling van den regentschapsraad, door den koning bij zijn leven op papier gebracht, heeft hij blijkbaar iets als een politiek testament willen nalaten: de Kroaten vertrouwen te toonen en hen daardoor aan het regeerende huis te verbinden. Maar of de door hem ingevoerde dictatuur zal kunnen worden gehandhaafd? Prins Paul, de voorzitter van den regentschapsraad, bezit er wellicht niet alle kwaliteiten toe.

Of Zuidoost-Europa reeds zijn definitieve organisatie heeft verkregen, wie zal het zeggen? Dit is zeker dat het een gemeen-Europeesch belang is, den politieken moord als strijdmiddel te zien uitgebannen. De bejegening der uitgewekenen uit zeker land door zijne nabuurlanden dient daartoe aan strenger regelen dan tot dusver te worden onderworpen; met kampen als Janka Puszta moet het uit zijn. Zal Zuidslavië de aangelegenheid aanhangig maken bij den Volkenbond? Daartoe zijn aanstonds stemmen opgegaan, die evenwel van Volkenbondszijde niet bijster schijnen te worden aangemoedigd. Men is daar schichtig voor het vooruitzicht, wonden te moeten openrijten, en hoopt liever dat de tijd ze sluiten zal. Als dan maar niet een volgende misdaad misschien erger onmiddellijke gevolgen krijgt dan thans die van Marseille!

Doumergue had een nieuwen minister van buitenlandsche zaken te kiezen. Daartoe 't zij Tardieu, 't zij Heriot te nemen zou het

[p. 214]

met zooveel moeite tot stand gebracht evenwicht in het kabinet hebben verstoord; de nieuwe titularis is Laval, die nu eerlang het bezoek aan Rome wil brengen, dat Barthou zich had voorgenomen.

Het overlijden van Poincaré, zeer spoedig op dat van Barthou gevolgd, was voor de politiek van het oogenblik niet van onmiddellijk belang. Vriend en vijand hebben zich in erkenning van zijn groote verdiensten tijdens den oorlog en gedurende de stabilisatie van den frank vereenigd. Nauwelijks heeft zich dit graf gesloten, of Doumergue geeft het sein tot een binnenlandschen strijd die niet langer te ontwijken is: hij publiceert zijne voornemens ten aanzien der versterking van het gezag. Aan de Kamers zal worden voorgesteld, tegen 15 November de Nationale Vergadering bijeen te roepen ter behandeling van ontwerpen die bedoelen den kabinetsformateur de positie en rechten te verschaffen van eersten minister. Hij mag, zonder voorafgaande goedkeuring van den Senaat, den president der Republiek verzoeken de Kamer te ontbinden en verkiezingen uit te schrijven; de Kamer verliest de bevoegdheid, begrootingsuitgaven voor te stellen; de begrooting van het loopende jaar kan verlengd worden, wanneer de eerstvolgende niet tijdig is aangenomen.

De vergadering der talrijkste groep uit den Senaat, de democratische linkerzijde, te vergelijken met wat in de Kamer de socialistisch-radicale partij heet, heeft terstond besloten zich met Herriot in verbinding te stellen ten einde dezen tot verzet tegen Doumergue's voorstellen, die de groep niet aanvaarden wil, te bewegen. Aan Dommergue zelf heeft eene delegatie der groep een bezoek gebracht, na afloop waarvan de kabinetsformateur aan de pers zijn vaste besluit mededeelde, niet van zijn voornemen af te zien. ‘Ik zal alle constitutioneele middelen gebruiken om de hervorming er door te krijgen.’

Welke die constitutioneele middelen zijn? Mocht het voorstel tot bijeenroeping der Nationale Vergadering in de Kamer worden verworpen, dan zal Doumergue kamerontbinding vragen. Weigert de Senaat die, dan zal hij aftreden; eveneens, wanneer de Senaat de herziening zelve mocht verwerpen. In dit geval hoopt hij dat in den lande een storm zal losbreken waarvoor de ‘radicalen’ (die nu in Frankrijk de ware conservatieven zijn) bukken moeten. De Echo de Paris juicht al in het vooruitzicht; L'Oeuvre

[p. 215]

betoogt dat men Doumergue de gevraagde bevoegdheid wel zou willen geven - máár den opvolger! Wat een redeneering van het jaar nul is. Het is niet om een persoonlijke dictatuur, het is om constitutioneel gezag te doen, dat in Frankrijk, naar de gemeene opinie van zijn beste politieke denkers, sedert lang versterking dringend noodig heeft.

Over heel wriemelend Europa heen (en Klein-Azië er bij) scheert tegenwoordig een vliegtuig in één dag, op een hoogte die het eene Europeesche land van het andere nauwelijks meer doet onderscheiden. Zeer nieuwe techniek, zeer oude hartstochten. De mensch ontstijgt alles, behalve zichzelven.

C.