De Gids. Jaargang 98

[p. 375]

Buitenlandsch overzicht

Bulgarije. - Een bulletin over Duitschland
23 Mei 1934

Uitstel in de Saar- en ontwapeningskwesties; de wereld gelijk zij is blijkt tot het nemen van beslissingen weinig geschikt. Is het omdat zij in zichzelf weinig stabiel is, aan meer of min ingrijpende veranderingen alom en iederen dag onderhevig? Op het oogenblik dat eene voorgenomen beslissing zou moeten worden geveld, verschillen de omstandigheden in den regel min of meer van die, waaronder het voornemen opkwam.

Niets bestendigs hier beneên; is althans in de onbestendigheid eene strekking op te merken? Groeien de dingen naar iets toe, en naar wat? Wederom een staat van het parlementarisme tot de dictatuur overgegaan: Bulgarije. Eene begrooting vol drastische bezuinigingen zal bij verordening worden vastgesteld; de pers is aan censuur onderworpen; openbare bijeenkomsten zijn tot nader order verboden; in het onverbeterlijk oproerig Macedonië is de staat van beleg afgekondigd. Is het initiatief van koning Boris uitgegaan, of is deze tot de zaak gedwongen? Belgrado verzekert het laatste en noemt als hoofdaanlegger der omwenteling Lazarof, een leerling van Mussolini. Een decreet tot opheffing der politieke partijen wordt ieder oogenblik verwacht; inplaats van de naar huis gestuurde sobranje komt eene volksvertegenwoordiging van 100 leden, waarvan 75 door de regeering zullen worden benoemd en 25 door (nog te scheppen) beroepsorganisaties aangewezen. Wetgevende bevoegdheid zal deze vertegenwoordiging niet bezitten.

Kan het Mussolini zoo aangenaam zijn, dat Bulgarije zijne leuzen in toepassing brengt? Bulgarije gelijk het was placht voor Italiaanschen invloed open te staan; het liet zich gewillig tegen

[p. 376]

Zuid-Slavië gebruiken; - de nieuwe regeering schijnt slavophiel; zij plaatst Balkaneenheid en toenadering tot Zuid-Slavië op haar program.

Het jongste bericht omtrent den voortgang der revolutie luidt, dat den koning een decreet ter teekening wordt voorgelegd dat alle door den ministerraad uit te vaardigen verordeningen kracht van wet geeft, onverschillig of zij overeenkomen met tot nog toe geldende wetsbepalingen, dan wel deze opheffen. Koninklijke bekrachtiging is niet langer vereischt.

Mag men uit wat in Italië, in Duitschland, in de Baltische staten, in Polen, in Oostenrijk, in Zuid-Slavië, in Bulgarije reeds is gebeurd of nu gebeurt, tot een terugwijken van het parlementarisme over de geheele linie besluiten? Neen; wel tot de zekerheid, dat het westersch parlementarisme zijn ondeugdelijkheid als exportartikel heeft bewezen. De mate van vrijheid die een volk gebruiken kan wordt verworven, niet ingevoerd. Eene waarheid die men in 1919, in den overwinningsroes van ‘Democracy’ met een hoofdletter, heeft voorbijgezien.

Het bestuur van de Duitsche sociaal-democratische partij zetelt thans te Praag. Het geeft over de ontwikkeling der Duitsche zaken een bulletin uit waarvan het eerste nummer, over April-Mei, is verschenen. Dit bulletin meent een begin van kentering der openbare meening te kunnen vaststellen.

‘Er wordt weer openlijk gediscussieerd en hierdoor is de nieuwe toestand gekenschetst. De spionnen en verklikkers zijn minder actief dan vroeger’. Algemeene teleurstelling wordt oorzaak van herleefde kritiek genoemd, maar de voorstelling eener wijze waarop men tot verandering van zaken zou kunnen geraken, uiterst vaag. Men hoopt minder op de uitwerking van eigen kracht dan op accidenten. Men verkeert onder den indruk, dat het gevoel van onzekerheid bij de machthebbers toeneemt. Doch de overtuiging dat men geen keus heeft dan tusschen bolsjewisme en nationaal-socialisme, en dat het bolsjewisme het ergere kwaad van de twee zou blijken, is nog te algemeen, dan dat men eene contra-revolutie zou mogen verwachten. Het nationaalsocialisme is nog niet ‘ideologisch overwonnen’, met name niet bij de jeugd.

[p. 377]

Men spreekt veel van een linker- en van een rechtervleugel der nationaal-socialisten, waar Hitler tusschen in staat, en speculeert over de zijde waarnaar hij zou kunnen omvallen: naar Krupp en Rijksweer (die zich innerlijk tegen de ‘Gleichschaltung’ zou blijven verzetten), dan wel naar de zich ernstig teleurgesteld voelende meerderheid van S.S. en S.A.

Bij alle voorbehoud dat de overweging hoe aangenaam de val van het Hitler-regiem aan de Praagsche centrale zou zijn natuurlijkerwijze oplegt, lijkt toch dit op grond van een groot aantal ingeloopen berichten geredigeerd bulletin de kennisneming overwaard.

C.