De Gids. Jaargang 98

[p. 250]

Buitenlandsch overzicht

Geluiden uit de woestijn.
25 April 1934.

Eén voor het oogenblik alles overstemmend geluid: Japan dat zich de verdeeldheid van Europa, en de zelfgenoegzaamheid der Vereenigde Staten die het contact met Europa niet verzorgd hebben, ten nutte hoopt te maken.

China laat weten ‘dat geen staat het recht heeft de uitsluitende verantwoordelijkheid op te eischen voor het handhaven van den vrede in welk bepaald deel van de wereld ook’. Het legt den nadruk op zijn lidmaatschap van den Volkenbond. Die nogal in een prettige situatie is, om zich aanstonds als eenheid tegenover Japan te doen gelden!

Is er, al of niet, een Japansch protectoraat over China officieus aangekondigd? ‘Japan,’ zei Saito, ‘wenscht van te voren te worden geraadpleegd als eenig ander eenige transactie met China gaat sluiten’. De interviewer vraagt, wat er gebeuren zal, als eenige mogendheid met dezen eisch geen rekening houdt? ‘De Japansche regeering zou dit als een onvriendelijke daad beschouwen’.

Engeland richt hierop eene nota tot Japan tot vermaning en waarschuwing; nota die, naar Washington verzekert, ‘geheel in de lijn der Amerikaansche politiek ligt’. Van het antwoord van Japan zal afhangen, of beide regeeringen openlijk partij zullen moeten kiezen. Waarop Saito door geruststellende verklaringen den indruk zijner eerste mededeeling tracht te verzwakken.

Dit doet vermoeden dat de officieele Japansche verklaring, waarop nu het wachten is, een gedeelte der officieuse terug zal nemen. Eene mededeeling van Hirota, den minister van buitenlandsche zaken, in den Japansche ministerraad, omtrent den

[p. 251]

ongunstigen indruk, door die officieuse verklaring in de wereld gemaakt, schijnt voor het oogenblik den ijver der militaire partij in Japan te hebben kunnen dempen. Japan is niet, of niet meer, het in stilte op zijn onveranderlijk doel afgaande land dat de buitenstaander zich dikwijls voorstelt. Het is weinig zeker van zichzelf en de elkander tegenwerkende factoren die zijne buitenlandsche staatkunde trachten te beheerschen maken, eer een evenwicht bereikt is, zóóveel misbaar, geven zich dermate aan den vreemdeling bloot, dat de kalmte waarmede Londen en Washington den trompetstoot hebben aangehoord, verklaarbaar is. Zij nemen echter voorzeker, voor het altijd nog mogelijke, hoewel niet waarschijnlijke geval dat in Japan de ultra's het winnen, in stilte hunne maatregelen.

Frankrijk heeft te kennen gegeven, dat het van voortgezette bespreking van het wapeningsvraagstuk met Duitschland niets meer verwacht, en zich daarmede tegen Engeland en Italië in oppositie gesteld. Suvich is nu te Londen om de mogelijkheid van een eng samengaan van Engeland en Italië ter aanstonds te heropenen Geneefsche conferentie te onderzoeken, en Barthou te Warschau, om Polen wederom aan de Fransche streng te krijgen. Een bezoek aan de staten der Kleine Entente zal volgen.

In den tijd van het overleg tusschen Briand en Stresemann, toen Frankrijk (of althans: de toenmalige leider zijner buitenlandsche politiek) er niet aan wanhoopte, op een beteren voet met Duitschland te kunnen komen, is aan Polen soms onzacht beduid, dat niet alle excessen van het felle Poolsche nationalisme te Parijs in bescherming zouden worden genomen. Polen, in de meening verkeerende dat Parijs Warschau al zoo noodig had als Warschau Parijs, heeft dit zeer hoog opgenomen, en nu de Duitsch-Fransche toenadering is uitgebleven, ja de poging tot het bewerken daarvan door wantrouwen en afkeer is gevolgd, zal Polen, in bevestigd besef zijner onmisbaarheid, van Frankrijk stellig een of ander hoog bod verwachten. Meer nog vermoedelijk dan op zijn eigen bewapening heeft Frankrijk vertrouwd op zijne bondgenootschappen, maar die Duitschland insluitende bondgenooten, die voor hun gebiedsuitbreiding, hun economische en militaire bewerktuiging van Frankrijks gunst ruim hebben geprofiteerd, willen niet uitsluitend of in de eerste plaats

[p. 252]

satellieten van Frankrijk blijven. Frankrijk staat dus voor een zware taak nu het geldt Duitschland opnieuw door overmacht van politieke betrekkingen te intimideeren, en die taak kan op het oogenblik door vertrouwen in Frankrijks eigen stabiliteit kwalijk worden vergemakkelijkt. De regeering-Doumergue is de ontbindende invloeden waartegen zij is opgetreden volstrekt nog niet meester; het Fransche publiek is zijne geschokte zenuwen nog niet weder de baas. Daarvan kan de buitenwereld zich iederen dag overtuigen. Wat er in Duitschland broeien mag is minder gemakkelijk te onderkennen. De pers is er dermate ‘getotaliseerd’ dat zij slechts één geluid kan geven; - desondanks raadt men dat krachten tegen het veel belovende, weinig effectueerende Hitler-regime zich bewust worden, om wellicht eerlang zich te oefenen.

Onzekerheid overal; - maar eene verwarring waarin noodzakelijk op den duur teekening moet komen. Van dreigenden aard? Men zal althans, bij toespitsing, de gevaren duidelijker dan thans onderkennen, zich scherper af kunnen vragen, hoe zij mogen zijn te keeren, met meer methode te werk kunnen gaan tot beteugeling der verschrikkingen van de woestijn.

C.