De Gids. Jaargang 98

[p. 113]

Buitenlandsch overzicht

Diplomatie. - Het Leipziger proces
21 December 1933

De diplomatie, heeft Genève zelf verleden maand verkondigd, zou het nu verder moeten klaren. Heeft zij, sedert dit gezegd werd, wezenlijken voortgang gemaakt?

François Poncet is tweemaal bij Hitler geweest; daartusschenin reizen van Lord Tyrrell, Britsch ambassadeur te Parijs, en van Sir Eric Phipps, Britsch ambassadeur te Berlijn, naar Londen. Na het tweede bezoek van Poncet bij Hitler reist de raad van ambassade Arnal naar Parijs met een overzicht der te Berlijn tusschen Poncet en Hitler besproken punten. Wij zijn na vijftien jaar ‘internationale democratie’ dieper in de geheime diplomatie teruggevallen dan wij ons vóór 1914 ooit daarin meenen te hebben bevonden. Een zakelijk overzicht van het op schrift gestelde wordt niet verstrekt; van Fransche zijde worden a an Fransche, van Duitsche zijde aan Duitsche organen inblazingen gedaan die elkander gedeeltelijk tegenspreken. Den Völkischen Beobachter is er veel aan gelegen dat men begrijpen zal dat Arnal vooral geen ‘Duitsch voorstel’ heeft overgebracht, maar ‘een toelichting op diplomatieke besprekingen’. Dit is muggenzifterij, want op die woorden volgt: ‘Een internationale bespreking kan pas plaats hebben wanneer door diplomatieke onderhandelingen de pariteit voor Duitschland in elk opzicht is verzekerd’. Er zijn van Duitsche zijde ‘geen ultimatieve eischen gesteld’. Best; er is dus wèl een poging gedaan de pariteit voor Duitschland te vragen in niet-ultimatieven vorm. Wat beteekent dit anders dan dat Hitler Frankrijk een voorstel heeft gedaan?

Vrage, hoe luidt het voorstel? Dit kan men voorshands beter

[p. 114]

uit de Fransche dan uit de Duitsche pers opmaken. Zeker schijnt het in te houden dat Hitler een leger van 300.000 man met éénjarigen diensttijd vraagt (anderhalfmaal zooveel als het ontwerp-Mac Donald aanbood), en een internationale contrôle op de strijdkrachten (mits in alle landen gelijkelijk toegepast) aanvaardt. Wapentuig door Genève als niet-offensief aangemerkt zou in onbeperkte hoeveelheid mogen worden aangeschaft. Een verwerping dus van kwantitatieve, een aanvaarding van kwalitatieve wapeningsbeperking: hij ziet af van geschut boven zekere zwaarte, van tanks boven zekere capaciteit, van vliegtuigen boven zeker draagvermogen. De pariteit moet dus insluiten dat de anderen daar eveneens van afzien; - onmiddellijk, of geleidelijk? (Dat hij zich tot den eisch beperkt dat de anderen hun zwaar geschut en groote vliegtuigen niet vermeerderen zullen, lijkt weinig waarschijnlijk, alsuggereerthet de Temps). Wat Hitler voor Duitschland vraagt schijnt zoo ongeveer te zijn uitgelekt, maar wat hij zich als tegenprestatie van Frankrijk b.v. voorstelt, blijft verborgen.

Eenstemmig is de Fransche pers in de voorstelling, dat Hitler ook een eisch betreffende het Saarbekken heeft gesteld: dat dit gebied nl. onmiddellijk zal worden teruggegeven zonder dat daarover een plebisciet wordt gehouden. Hierover, schijnt Frankrijk te willen antwoorden, kan alleen de Volkenbond worden aangesproken. De zaak bij afspraak tusschen Frankrijk en Duitschland te regelen zou alweer een steen losbreken uit den bouw van Versailles, tot welks verdere afbraak Frankrijk de hand niet leenen wil.

Vertrouwt Hitler den uitslag der stemming niet? Ware zij openbaar, de Saarbewoners zouden allicht er tegen opzien, zich door een protesthouding in het derde rijk onmogelijk te maken; - maar zij zal geheim wezen, en het nog niet gelijkgeschakelde land steekt vol sociaal-democraten, communisten en centrummannen. Dat dezen voor Frankrijk zouden stemmen schijnt ondenkbaar. Maar voor zelfstandigheid?

Vallen S.A. en S.S. onder de internationale contrôle? Ja, wordt beweerd; maar ook te dezen aanzien geldt de pariteit. Hitler begrijpt dat Mussolini contrôle op het getal zijner zwarthemden nooit aanvaarden zal, en de Völkische Beobachter stelt dan ook de bruinhemden reeds gerust: van vermindering der S.A. en S.S. zal ‘natuurlijk’ geen sprake zijn.

[p. 115]

Een hulpmiddel om iets over den aard van Hitler's voorstellen te weten te komen kan ook zijn, na te gaan hoe Engeland er op reageert. Sir John Simon zal zich, in een mondeling onderhoud met Paul Boncour, ‘een oordeel vormen over de vooruitzichten der diplomatieke onderhandelingen tusschen Frankrijk en Duitschland aangevangen’. De Daily Telegraph wil weten dat, behalve de Duitsche voorstellen, ook die van Mussolini tot hervorming van den Volkenbond door Sir John Simon met Paul Boncour zullen worden besproken. De Engelsche regeering, wordt er bij vermeld, acht de voorstellen zoowel van Hitler als van Mussolini van te ernstigen aard, ‘dan dat een bij den vrede van Europa belanghebbende mogendheid ze zonder meer zou mogen afwijzen’.

Wat Frankrijk dan ook nog niet gedaan heeft, al is de weerklank van die zijde niet vriendelijk. Boncour laat weten dat hij het inderdaad nuttig acht de ontvangen ‘mededeelingen’ over te leggen aan Sir John Simon, aangezien zij een ‘authentieke formuleering’ der Duitsche eischen inhouden. Een nieuw bewijs dat inderdaad uitgewerkte voorstellen zijn gedaan, alleen niet in den vorm eener diplomatieke nota.

Het proces te Leipzig heeft naar de algemeene opvatting de onschuld der Bulgaren bewezen; het openbaar ministerie durft tegen hen geen straf eischen. Wel tegen Torgler, van wiens onschuld ieder buiten Duitschland mede overtuigd schijnt. Overmorgen zal de uitspraak vallen. Het is voor Duitschland te hopen dat men, na dit proces, Torgler niet den dood aandoe. - Het raadsel-van der Lubbe blijft naar den algemeenen indruk onopgehelderd. Oneindig meer moeite is gedaan de medeplichtigheid van Duitsche communisten te construeeren, dan de gangen van van der Lubbe in de laatste dagen vóór 27 Februari na te gaan. Wij kunnen niet beoordeelen of middelen daartoe te vinden zouden zijn geweest, maar zouden verantwoording verwacht hebben dat er met allen ernst naar is gezocht. Die verantwoording is niet afgelegd.

C.