De Gids. Jaargang 97

[p. 391]

Buitenlandsch overzicht

Opluchting?
22 Mei 1933.

Roosevelt en Hitler beiden hebben gevoel getoond van den ernst der omstandigheden waarop zij zouden willen ingrijpen. Roosevelt heeft ingezien dat de oeconomische wereldconferentie onder de allerongunstigste omstandigheden beginnen moet wanneer pas de ontwapeningsconferentie zonder resultaat mocht zijn uiteengegaan, en heeft daarom een uiterste poging gedaan de aanneming van het ontwapeningsplan-Mac Donald te verzekeren, te combineeren met ‘een heilig en definitief non-agressie-verdrag’, en Mac Donald heeft daarop gejuicht, ‘dat Amerika nu, krachtens zijn eigen verklaring, voor niets meer onverschillig zijn zal wat den wereldvrede raakt.’ Maar over de oorlogsschulden zwijgt Roosevelt in alle talen, behalve tegenover het Congres: hij vraagt geen buitengewone volmachten; buiten den Senaat om zal hij geen dollar laten schrappen, en geen regeling voorstellen dan voor iederen debiteur afzonderlijk....

Het plan-Mac Donald komt op beperking der aanvalswapenen en der legercontingenten (met korten diensttijd) neer; alleen legers van dit type mogen overblijven. Frankrijk wil eene veiligheidsorganisatie bovendien, en Duitschland de ‘rechtsgelijkheid’ bovendien: d.w.z. zoolang de anderen zichzelf nog niet ontwapend hebben in de mate waarin zij het Duitschland deden, blijft dit land vrij zich te herwapenen. ‘Herwapening nooit of nimmer’, zeggen al de anderen. - ‘Met andere woorden, gij begint onmiddellijk met uw eigen ontwapening,’ antwoordt Duitschland. - ‘Volgens het voorstel-Mac Donald,’ verklaren hierop de anderen; ‘zijt gij be-

[p. 392]

reid uw rijksweer met langen diensttijd door een beperkt volksleger met korten diensttijd te vervangen en van alle herbewapening af te zien?’ - ‘Eerst moet gij zeggen hoeveel van uw aanvalswapenen gij opoffert, en binnen welken tijd,’ is hierop het Duitsche bescheid.

Hitler heeft gesproken in gematigde termen, maar de anderen verlangen nu dat de handelingen van Nadolny te Genève aan Hitler's verklaring van goeden wil zullen beantwoorden, en zijn gezant dus niet langer zal weigeren de belofte af te leggen die men van Duitschland verlangt, eer de beperking van aanvalswapenen en de aanvaarding eener bepaalde sterkteverhouding der volkslegers van beperkten omvang en diensttijd in kannen en kruiken is, met inbegrip der bepaling van den tijdsduur waarbinnen dit een en ander zal moeten zijn bereikt. Dit vereischt heel wat overleg en onderstelt eene bereidwilligheid tot geven en nemen die van Frankrijk b v. moeilijk te verwachten is zoolang Duitschland met herbewapening dreigt.

Vóór Hitler gesproken had, leek het of de ontwapenings-conferentie voor goed was vastgeloopen; nu is zij weer vlot geraakt. Nadolny heeft de verklaring afgelegd, ‘dat de Duitsche regeering voortaan bereid is het ontwerp van Mac Donald niet slechts als grondslag van discussie (dit was het al), maar ook als grondslag van de te sluiten ontwapenings-conventie te aanvaarden.’ Dit beteekent dus, als de woorden zin hebben, dat Duitschland de rijksweer opoffert. Beteekent het ook dat Duitschland de rechtsgelijkheid niet langer als vrijbrief tot herbewapening opvat? Het staat er niet uitdrukkelijk bij, doch van Duitsche zijde suggereert men te Genève, ‘dat de Duitsche regeering thans bereid zou zijn er in toe te stemmen, dat de sterk bewapende staten nog gedurende een te bepalen aantal jaren, tien bijvoorbeeld, aanvalswapenen zouden mogen bezitten, zonder dat Duitschland het bezit van die wapensoorten dan ook voor zichzelf zou opeischen.’ Men voegt er evenwel aan toe, niet alle wapensoorten, die Duitschland bij het verdrag van Versailles ontzegd zijn, als aanvalswapenen te beschouwen. De andere (welke?) zou Duitschland zich dus wèl weder mogen aanschaffen.

[p. 393]

Is deze Duitsche suggestie opgeworpen om zoo dicht mogelijk Roosevelt's voorstel te benaderen, dat binnen een bepaald aantal jaren alle aanvalswapenen zullen moeten verdwijnen, en in afwachting der verwezenlijking van dit besluit geenerlei herbewapening welke ook zal mogen plaats vinden? Wanneer Hitler zijn belang begrijpt, moet hij alles doen om Amerika-Engeland, en om Mussolini, niet van zich te vervreemden. Alleen door hun gezamenlijke pressie zal men bij Frankrijk iets bereiken, dat andere wenschen heeft dan een zooveelste non-agressie-verdrag en zich in deze dagen van exuberante welsprekendheid der anderen angstwekkend stil houdt. De reis van Goering naar Rome zal ook wel de bedoeling hebben Mussolini te verzekeren dat Duitschland vooralsnog van den ‘Anschluss’ afziet, en Dollfuss geen moeilijkheden meer zal bereiden. Het ongeluk is echter dat Hitler met de eene hand steeds blijft verstoren wat hij met de andere opbouwen wil. Die het vertrouwen wil versterken dat zijne heerschappij voor Europa een element van rust zal kunnen beteekenen kan niet langen tijd zijne satellieten in het binnenland de vrijheid laten tot de reeks van aanmatigingen, plompheden en bêtises waarmede Duitschland de achting der wereld verbeurt. Dat gevoel van staatkundige verantwoordelijkheid Hitler niet ontbreekt, is nu wel bewezen, maar nog geenszins, hoe sterk het is.

C.