De Gids. Jaargang 97

[p. 244]

Buitenlandsch overzicht

Hitler. - Roosevelt
21 April 1933

Hitler, in wien de wereld nà ‘Potsdam’ bereid was zoo het maar eventjes kon een staatsman te zien, heeft zijn aanspraak op dien naam zeer zeker nog niet bewezen. Omtrent zijne constructieve plannen, die immers den oeconomischen nood van Duitschland lenigen zouden, verluidt niets hoegenaamd; veel daarentegen over de geschenken die hij op zijn verjaardag ontvangt, en de gulheid waarmede hij wel toestaan wil dat anderen aan hem, geheelonthouder, per abuis vereerde flesschen wijn leegdrinken. Ook marsepein en ham kon de sobere man niet op. Aan particuliere deugden schijnt het hem niet te ontbreken, maar nu hij hartstochtelijk de leiding van het Duitsche vaderland verlangd en deze verkregen heeft, is voorshands een oordeel over zijn staatsmanskwaliteiten van meer algemeen belang. Doch de gegevens daartoe zijn te nauwernood voorhanden.

De gestaakte Jodenboycott kan kwalijk op zijn credit komen. Het is niet waar dat de wereld een lastercampagne georganiseerd had en die na dien éénen Zaterdag plotseling zou hebben opgegeven. Bovendien onthulde de gebeurtenis wat al te zeer de onjuistheid der eerst gegeven voorstelling, dat nu Hitler de staatsmacht veroverd had, van geen voortgezet gebruik zijner revolutionaire benden sprake meer kon wezen. Het altijd moeilijke probleem van den overgang van revolutionaire woeling tegen eene bestaande tot uitoefening eener nieuwe regeering is door hem zeker niet reeds met elegantie opgelost. Het is daarvoor ook nog wel wat te vroeg. Om Hugenberg weg te werken (of voor het minst, klein te

[p. 245]

krijgen) heeft hij er vooralsnog behoefte aan, dat zijne bruinhemden den schrik er onder houden.

Hugenberg effaceert zich nog niet geheel en al. Hij spreekt nog van ‘de rijksregeering’ als iets dat van de nationaalsocialistische partijmacht zou zijn onderscheiden. ‘Tegenover ingrijpen in de bestaande autonomie van oeconomische kringen moeten de verantwoordelijke autoriteiten in de eerste plaats den ingrijpers vragen zich te legitimeeren. Waar dit gebeurd is, werd steeds vastgesteld, dat de legitimatie niet van officieele zijde verstrekt was’. De vraag is, hoevelen nog den moed hebben een onderzoek, als hier noodzakelijk wordt genoemd, in te stellen. Hugenberg hoopt blijkbaar dat het er velen zullen wezen. ‘De sedert November 1918 gevoerde strijd van de Duitsch-nationale ambtenaren en leeraren tegen het thans ten val gebrachte systeem geeft aan die ambtenaren en leeraren het recht voor hun Duitsch-nationale wereldbeschouwing op te komen en zich in Duitsch-nationalen zin aaneen te sluiten.’ Zoet land, waarin zoo iets moet worden gezegd. Hier zit achter dat de grootgrondbezitters Hitler wantrouwen en de gedachte, zich tegen hem schrap te kunnen zetten nog niet geheel is uitgestorven.

Heeft Roosevelt, terwijl Herriot en Mac Donald naar hem toe varen, zich het middel willen verschaffen op gunstigen voet eene stabilisatie van de voornaamste geldsoorten ter sprake te brengen, of is hij voor binnenlandsche invloeden gezwicht? Dit lijkt zeker, dat ineenstorting van den dollar een maatstaf van vergelijking verloren doet gaan zonder welken men ter oeconomische wereldconferentie niet zoo dadelijk weten zal, hoe te beginnen. De City is onaangenaam verrast, terwijl Amerikaansche stemmen betoogen dat dit nu juist de manier is om de valuta's zelf in het internationaal wisselverkeer hun onderlinge verhouding met zoodanige juistheid te doen aangeven dat een algemeene stabilisatie kan volgen. Een proces dat evenwel nog niet ver gevorderd zal zijn, als straks Mac Donald en Herriot van de boot stappen. De Franschen aan boord van de Ile de France verklaren dan ook reeds, zich nu als simpele waarnemers te zullen beschouwen, en zijn van meening dat Roosevelt's maatregel uitstel

[p. 246]

der oeconomische wereldconferentie voor onbepaalden tijd beteekent. Beter dit, dan een overhaasting die thans licht tot mislukking leiden zou. Het trekt de aandacht dat Roosevelt zich de ruimte voorbehoudt, van de nieuwe door hem verlangde bevoegdheden naar gelang van omstandigheden een verschillend gebruik te maken. Slaagt hij er in, met een buitenlandsche regeering of regeeringen een overeenkomst aan te gaan, waarbij eene verhouding van het goud tot eene andere valuta mocht worden vastgesteld, dan is de president bevoegd den dollar hierbij onmiddellijk te doen aansluiten.

C.