De Gids. Jaargang 97

[p. 108]

Buitenlandsch overzicht

Het Derde Rijk.
24 Maart 1933.

Met beslistheid heeft Duitschland zich van het parlementarisme afgewend en een dictator eene macht opgedragen waarbij zelfs Mussolini's bevoegdheden niet te vergelijken zijn. Waar is de Hindenburg van een half jaar geleden gebleven? ‘Machen Sie mir keine Dummheiten’, voegde hij toen nog Hitler toe. Thans berust hij er in dat Hitler zijne elucubratiën wetten zal mogen noemen en er de tenuitvoerlegging van mag afdwingen al zijn zij niet van de onderteekening van den Rijkspresident voorzien. Zal hij eerlang verdwijnen en Hitler op zijn stoel gaan zitten?

De ook het buitenland overtuigende bewijzen, dat Duitschland, op het allerlaatste oogenblik, door Hitler van een communistische revolutie is gered, moeten nog worden bijgebracht. De Duitschers hebben in overweldigenden getale hem op zijn woord geloofd, maar van de wereld in het gemeen is dit kwalijk te vergen.

Intusschen, het Derde Rijk is er. De ontmoeting van gisteren in het Kroll-theater is een gebeurtenis om niet spoedig te vergeten. Een Rijksdag, bijeengeroepen om zichzelven te executeeren, en die dit met 441 tegen 94 stemmen doet, nadat hem is toegeroepen: Beslist zelf mijne heeren, over oorlog of vrede!

Het Duitschland van Weimar heeft niet voor zijn bestaan durven vechten. Roemloos is het ondergegaan.

De geschiedenis zal eenmaal over een Rathenau, een Stresemann, een Luther en Brüning milder oordeelen dan de

[p. 109]

Duitsche meening van den dag. Ook zij hebben gevoel gehad voor Duitschlands eer. Zij hebben het volk niet opgezweept, maar gemeend het te moeten overreden. Gelijk recht voor Duitschland te verwerven is ook hun einddoel geweest. De buitenwereld evenwel is hun zóó weinig tegemoetgetreden, dat hun ‘Erfüllungspolitik’ in discrediet moest raken. De welvaartscrisis deed de rest.

Nu is een monsterlijke bevoegdheid toegekend aan een man die zijn regeeringstalent nog altijd heeft te bewijzen. Dat hij een meesterlijk agitator is, zal niet meer worden betwist. Doch zoo hij bovendien constructieve denkbeelden bezit, hij heeft ze nog altijd niet onthuld. Ook gisteren niet. De samenleving van politiek en moreel gif te willen zuiveren is braaf, maar of de bedreiging van de zelfstandigheid der rechterlijke macht daartoe dienstig kan zijn, twijfelachtig. Inschakeling der werkloozen in het productie-proces zal ieder toejuichen, maar hoe de politiek van agrarische bescherming die bevorderen zal, is niet aangetoond.

Hitler verklaart kritiek te wenschen, maar als een sociaaldemocraat in o, zoo bescheiden termen hem daarvan dienen wil, barst hij uit. Onmiddellijk verdwijnt dan de staatsman en hoort men slechts den volksmenner. De repliek van Hitler stond niet op het peil waarop een man die op een plechtig oogenblik een ongehoord bewijs van vertrouwen vraagt zich moet weten te houden.

Merkwaardig is de eclips van Hugenberg en von Papen. Verleden maand zag het er nog naar uit, dat deze in staat zouden blijven een voor Hitler onvermijdelijken steun slechts op voorwaarden toe te zeggen. Men rekende toen met een Centrum dat, grievend voor het hoofd gestooten gelijk het was, in ieder geval ter zijde zou blijven staan. Doch het Centrum heeft het beter politiek geacht, Hitler van alle noodzaak zich in het bijzonder aan de instemming der Duitschnationalen gelegen te laten liggen, te ontslaan. Mgr. Kaas, die deze wending te verklaren had, sprak ongeveer met de helderheid der sibyllijnsche boeken, maar om de stemmen vóór was het Hitler te doen en deze zijn gevolgd.

Europa tracht nu zich een denkbeeld te vormen van wat

[p. 110]

het aan Hitler heeft en hoe het hem bejegenen moet. Mislukking der ontwapeningsconferentie beteekent Duitschlands herbewapening, en MacDonald is dus uitgetogen om de ontwapeningsconferentie te redden. Aangezien Frankrijk niet ontwapent zonder veiligheidsclausule, moest deze er bij. Maar een ander voelt zich ook tot redding geroepen: Mussolini, die Duitschland, Frankrijk en Grootbrittanje tot een viermogendhedenverbond uitnoodigt dat gedurende tien jaren den vrede garandeeren zal op voorwaarden die nog niet in bijzonderheden aan het publiek zijn prijsgegeven, maar waartoe herziening der na den wereldoorlog door de overwinnaars opgelegde verdragen behoort, zelfs naar het schijnt een onderzoek naar de mogelijkheid van toekenning van koloniën aan Duitschland en van uitbreiding van het koloniaal bezit van Italië. Men gevoelt dat men zoo eenigszins mogelijk de herbewapening van Duitschland (van beteekenis aan een heropening van den wapeningswesdtrijd gelijk) moet voorkomen, en ook, dat hiertoe thans middelen noodig zijn die men vroeger niet geneigd zou zijn geweest, te overwegen. Frankrijk kijkt zuur en de Kleine Entente wordt zenuwachtig. Allerlei loopt nu tezamen: slot der ontwapeningsconferentie, economische conferentie, oorlogsschuldenvraagstuk. Op afstand: het Chineesch-Japansch conflict. In welken zin Amerika op dit alles zal willen en kunnen inwerken is nog ver van duidelijk. Amerika ondergaat juist thans ten hevigste den invloed der economische crisis. Een invloed, helaas evenzeer geschikt, tijdelijke verdwazing als werkelijken inkeer te bevorderen. In ieder geval gaat men een zeer belangrijk jaar tegemoet; allerlei is te berde gebracht waarop eerlang beslissingen zullen moeten vallen, mede onder den invloed van nog niet in hun aard geheel te onderkennen factoren.

C.